Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Table of figures

< >
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.011808">
                <pb pagenum="618" xlink:href="016/01/265.jpg"/>
              runque latet vſus rei cum ipſa: nam nec
                <lb/>
              bellicorum tormentorum, nec typorum qui­
                <lb/>
              bus libri imprimuntur vtilitas, aut neceſ­
                <lb/>
              ſitas, ante artis inuentionem innotuit.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1630"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011809">
                <margin.target id="marg1629"/>
              Chymica in­
                <lb/>
              uenta, aut
                <lb/>
              nondum no­
                <lb/>
              ta, aut ab­
                <lb/>
              ſoleta.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011810">
                <margin.target id="marg1630"/>
              Cornua vt
                <lb/>
              molliantur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011811">Eſt & chymicæ artis opus mollire cor­
                <lb/>
              nua, quod longa coctione fit, addito præ­
                <lb/>
              ſertim cineris modico, aut calcis in aquam
                <lb/>
              contingit hoc non ante octauam horam:
                <lb/>
              fiunt ex his capuli, ac manubria gladio­
                <lb/>
              rum, pectines, latrunculi. </s>
              <s id="s.011812">Atramentariæ
                <lb/>
              autem pyxides, thecæ, vaſáque alia etſi
                <lb/>
              eodem modo fiant, aliud tamen eſt Gal­
                <lb/>
              lorum hac in arte inuentum, ac longè præ­
                <lb/>
              ſtantius. </s>
              <s id="s.011813">In cornu vacuum, vt ſæpe vidi,
                <lb/>
              ferrum acutum infigunt, ipſumque oleo
                <lb/>
              illitum cornu, ignique expoſitum circum­
                <lb/>
              uertunt aſſiduè, interim canalem ex ære
                <lb/>
              habent cornu palmo longius, in imo adeò
                <lb/>
              arctum, vt quouis cornu ſit anguſtius, in
                <lb/>
              initio paulò latiùs, quàm vt bouis, aut bu­
                <lb/>
              bale cornu poſſit excipere, rectum ad vn­
                <lb/>
              guem, quem in igne parte, quæ eſt anguſtior
                <lb/>
              altera extra ignem prominente tandiu ca­
                <lb/>
              lefaciunt, donec latior pars quæ prominet
                <lb/>
              manu citra periculum apprehendi poſſit:
                <lb/>
              tunc cornu GD parte tenuiore, ſcilicet D in
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.265.1.jpg" xlink:href="016/01/265/1.jpg" number="118"/>
                <lb/>
              canalem æreum impoſitum, tereti cimeo
                <lb/>
              malleóque intruditur, donec D fermè ad
                <lb/>
              B perueniat, inde paruo pòſt interuallo an­
                <lb/>
              tequam refrixerit excuſſum ligno, & mal­
                <lb/>
              leo cornu ex parte B, canalis rurſus contra­
                <lb/>
              ria parte latiore ſcilicet C canali intrudi­
                <lb/>
              tur, cuneoque eodem ac malleo donec ictu
                <lb/>
              deſcendere non vltrà videatur: tunc verò
                <lb/>
              canalis cum cornu in aquam immittitur,
                <lb/>
              ibique refrigeratum, ac duratum poſt ho­
                <lb/>
              ras extrahitur rectum, ac ſolidum vtraque
                <lb/>
              ex parte, ac teres cornu. </s>
              <s id="s.011814">Nec pòſt niſi ex­
                <lb/>
              calefactum ſinuatur: vnde tincturam abſ­
                <lb/>
              que igne adhibere oportet, Vas verò AB
                <lb/>
              ex ære melius Cyprio conficitur, & leuiſſi­
                <lb/>
              mum intus eſſe debet, & dum igne caleſcit
                <lb/>
              ac ſuper prunas, aſſiduè circumuerti. </s>
              <s id="s.011815">Mani­
                <lb/>
              feſtum eſt autem quod plura talia illi conſi­
                <lb/>
              milia habere oporteat, tabulámque cum fo­
                <lb/>
              raminibus, quibuſdam cornu intruditur fir­
                <lb/>
              miter inhæreat. </s>
              <s id="s.011816">Ex cornibus igitur hac ar­
                <lb/>
              te mutatis in rectam figuram, ſolidámque
                <lb/>
              ſubſtantiam, & thecæ atramentariæ, & vaſa
                <lb/>
              alia iucundi, & vtilis vſus fieri ſolent. </s>
              <s id="s.011817">Ma­
                <lb/>
              nifeſtum eſt autem, quòd aceto & aqua ar­
                <lb/>
              dente, ac calchanto cornua frigida vel mol­
                <lb/>
              liter tepida denigrantur. </s>
              <s id="s.011818">Adduntur etiam
                <lb/>
              quæ coloris ſubſtantiam retineant.
                <arrow.to.target n="marg1631"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011819">
                <margin.target id="marg1631"/>
              Oſſa vt mol­
                <lb/>
              liantur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011820">Referunt ſimili ratione & oſſa ipſa mol­
                <lb/>
              liri ſuccis apij millefolij, raphani, praſ­
                <lb/>
              ſij cum aceto, ſi in his immerſa fimo obruan­
                <lb/>
              tur equino. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011821">Sed hæc mittamus, ad diuerſarum artium
                <lb/>
              ſubtilitatis argumenta tranſeundum eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011822">Quinque ex architectura mihi deſumere
                <arrow.to.target n="marg1632"/>
                <lb/>
              volo. </s>
              <s id="s.011823">Primùm quidem vrbium munitionem
                <lb/>
              Conſtat hæc triplici arte, prohibendo, re­
                <lb/>
              pulſa, ſecuritate defendentium: nec eſt præter
                <lb/>
              id inuenire quicquam. </s>
              <s id="s.011824">Prohibemus tribus,
                <lb/>
              ſcilicet aqua foſſa, muro. </s>
              <s id="s.011825">Foſſa difficilem
                <lb/>
              facit acceſſum, ad propugnandum non pa­
                <lb/>
              rum ob deſcenſum, ſed ob aſcenſum longè
                <lb/>
              magis: ob id præceps eſſe debet vtraque
                <lb/>
              ripa, ſed maximè quæ iuxta vrbem eſt, aut
                <lb/>
              oppidum: latitudo paſſuum quadraginta
                <lb/>
              profunda, multiplex: nam ſi triplicem fece­
                <lb/>
              ris, non ſolùm inexpugnabilis, ſed deſpe­
                <lb/>
              rationem affert his qui oppugnare nituntur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011826">Hæc habeat ſeptem paſſus ſcaturientis aquę:
                <lb/>
              quoniam quæ naſcitur intercipi, nec tolli
                <lb/>
              vlla arte poteſt. </s>
              <s id="s.011827">Dum verò aſſiſtit, ingre­
                <lb/>
              dientes mergit: quos non mergit, lubrico
                <lb/>
              pede facto & graues aqua, prohibet ab aſ­
                <lb/>
              cenſu: prohibet & cuniculos, vt vix effodi
                <lb/>
              poſſint: at his muri, ſubruuntur. </s>
              <s id="s.011828">Accedit
                <lb/>
              quòd iniecta diſſipat ac diſſoluit: prohibét­
                <lb/>
              que ne ignis iniectus graſſetur in murorum
                <lb/>
              perniciem. </s>
              <s id="s.011829">Muri craſſitudine 30. paſſuum,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1633"/>
                <lb/>
              cæmento tenui, lapide lateritio, exterius
                <lb/>
              viuo, duro, ac in rotundam figuram pau­
                <lb/>
              lulum prominente. </s>
              <s id="s.011830">Muri enim ſimplices in
                <lb/>
              ſingula brachia ( hoc enim genus menſuræ
                <lb/>
              explicatum eſt ( lateres apud nos 20. con­
                <lb/>
              tinent: mediocres autem 32. vt craſſilij.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011831">Altitudo illius paſſus 100. nam 10. ſub foſ­
                <lb/>
              ſa, 60. ad ſummum foſſæ, 30. autem ſuprà,
                <lb/>
              aggere interius craſiſſimo fulciatur. </s>
              <s id="s.011832">Hæc in
                <lb/>
              oppidis, minora vrbibus ſufficiunt, in qui­
                <lb/>
              bus præſidium eſt in milite. </s>
              <s id="s.011833">Si tamen ad­
                <lb/>
              ſint, reddetur vrbs ipſa omninò inexpu­
                <lb/>
              gnabilis. </s>
              <s id="s.011834">Repulſa conſtat aggeribus, ac tur­
                <lb/>
              ribus in ſingulos 200. pedes, muro in medio
                <lb/>
              recto, ſed ſuperiùs in vrbem inclinato: Nam
                <lb/>
              ſic nec prohibet ictus turrium, & hoſtis
                <lb/>
              ignei globi inanes redduntur. </s>
              <s id="s.011835">Summa mu­
                <lb/>
              ri pars rotunda, ne diſiecta machinis fru­
                <lb/>
              ſta occidant defenſores. </s>
              <s id="s.011836">In interiore parte
                <lb/>
              canalis, per quem tutò ire poſſint cuſtodes.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011837">Terra quoque in imo cauata, vt ſonent
                <lb/>
              ictus cuniculos ſuffodientium, & milites ſe­
                <lb/>
              curi circumambulabunt. </s>
              <s id="s.011838">Fornicum ratio ſic
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1634"/>
                <lb/>
              conſtat: vt rotundior eſt, eò firmior, vſque
                <lb/>
              ad perfecti circuli figuram. </s>
              <s id="s.011839">Craſſiores ab
                <lb/>
              imo, & vt magis aſcendunt tenuiores vſque
                <lb/>
              ad apicem. </s>
              <s id="s.011840">Latera vtrinque vbi primùm ſi­
                <lb/>
              nuari cœperint, ex latis ac tenuioribus la­
                <lb/>
              teribus conſtant, vt frequenti futura com­
                <lb/>
              pages magis cohæreat. </s>
              <s id="s.011841">Fundamentum pro­
                <lb/>
              minet, & ſi muro inſiſtat, exciditur mu­
                <lb/>
              rus, vt plutei inſtar fundamentum fornicis
                <lb/>
              ſuſcipiat, ac retineat. </s>
              <s id="s.011842">Illius craſſitudo mu­
                <lb/>
              ri, comparatione ſeſquialtera eſſe debet.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011843">Sed adhuc firmior & craſſior, qui ſubſter­
                <lb/>
              nitur. </s>
              <s id="s.011844">In ſingulos centum paſſus ſtercoraria
                <lb/>
              cloaca; puteuſque: nam aquæ neceſſitas ab­
                <lb/>
              ſcedere cogit milites, & vtilitas aduerſu­
                <lb/>
              ignes, & vt feruafacta in caput hoſtium
                <lb/>
              proiiciatur, mille quoque alia commoda
                <lb/>
              præbet. </s>
              <s id="s.011845">Stercus aërem corrumpit. </s>
              <s id="s.011846">Viæ ve­
                <lb/>
              rò plures è muris occultæ ad intima ciuita­
                <lb/>
              tis multa arcent inconuenientia, commo­
                <lb/>
              dumque militibus defendentibus ingens af­
                <lb/>
              ferunt, nec cauſam receſſus illis relinquunt. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>