Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.011920">
                <pb pagenum="621" xlink:href="016/01/268.jpg"/>
              nos ſexeuplo lentius trahet, quàm ſi eodem
                <lb/>
              robore imò etiam paulò maiore ſupra vnica
                <lb/>
              traheret fune, longè autem lentius ſexcuplo
                <lb/>
              vel quadruplo, quantò funis longitudo ma­
                <lb/>
              gis addit ad pondus: quo fit vt puer ille vix
                <lb/>
              vnius horæ ſpatio idem pondus his trochleis
                <lb/>
              trahet, quòd ſexcuplo robuſtior vir, vnica
                <lb/>
              fune ſuperius ſtans, illicò leuare poteſt. </s>
              <s id="s.011921">Ita­
                <lb/>
              que artis & ingenij eſt, vt quiſque pondus
                <lb/>
              quodlibet leuare poſſit. </s>
              <s id="s.011922">At verò vt funis à
                <lb/>
              pluribus trahi poſſit, ſub orbiculo trahitur
                <lb/>
              terræ æquidiſtans. </s>
              <s id="s.011923">Quòd ſi faciliùs trahere
                <lb/>
              libet, ergata vtimur, quòd inſtrumentum in
                <lb/>
              vſu eſt omnibus: hoc enim axibus circum­
                <lb/>
              actis circumuoluta funis trahit pondera
                <lb/>
              quæque. </s>
              <s id="s.011924">At in hoc etiam quantumlibet
                <lb/>
              laborem leuare licet axium longitudine:
                <lb/>
              nam eò facilius trahunt, quò fuerint lon­
                <lb/>
              giores.
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.268.1.jpg" xlink:href="016/01/268/1.jpg" number="122"/>
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.268.2.jpg" xlink:href="016/01/268/2.jpg" number="123"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1642"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011925">
                <margin.target id="marg1642"/>
              Ratio
                <expan abbr="trahẽ-di">trahen­
                  <lb/>
                di</expan>
              impellen­
                <lb/>
              dive maxima
                <lb/>
              quæque par­
                <lb/>
              uis viribus.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011926">Simili ratione conſtat cochleæ, quas vi­
                <lb/>
              tes vocamus. </s>
              <s id="s.011927">Cochlea AB, intus verò maſcu­
                <lb/>
              lus, ſeu vitis C D, quæ circumagitur vt ſo­
                <lb/>
              let: manubrium quod maſculo iungitur EF,
                <lb/>
              vertitur axe GH facilè ob dictam rationem.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011928">I imo KL, maſculo iunctum ad perpendicu­
                <lb/>
              lum, huic adiicitur pondus librarum vtpote
                <lb/>
              centum mille, quod ſit M. </s>
              <s id="s.011929">Verſa igitur GH,
                <lb/>
              trahetur KL ſurſum, pondúſque M aſcendet:
                <lb/>
              contrario modo verſa GH, & ratione eadem
                <lb/>
              KL impelletur, inflectétque ferrum oppoſi­
                <lb/>
              tum craſſitudinis incredibilis. </s>
              <s id="s.011930">Demonſtre­
                <lb/>
              mus igitur quòd pondus M moueri poſſit, &
                <lb/>
              qua ratione. </s>
              <s id="s.011931">Nam cùm ſit centum N, pon­
                <lb/>
              deris in L, ſingulæ ſpiræ ſuſtineant, ſi de­
                <lb/>
              cem fuerint, erunt in ſingulis decem millia.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011932">At verò in vnaquaque ſpira tantum reti­
                <lb/>
              nent ponderis hæ decem mille libræ, quanta
                <lb/>
              eſt proportio rotunditatis ad funem cui M
                <lb/>
              ſuſpenditur. </s>
              <s id="s.011933">Quanto igitur in C D plures
                <lb/>
              fuerint ſpiræ, ac humiliores, id eſt, circulo
                <lb/>
              proximiores, tum maiores, eò M pondus le­
                <lb/>
              uius reddetur, motúſque facilior: ac quantò
                <lb/>
              facilior, eò tardior. </s>
              <s id="s.011934">Igitur ſpatium duorum
                <lb/>
              cubitorum cochlea fieri poteſt tam latis, ac
                <lb/>
              humilibus ſpiris, quòd M pondus à decenni
                <lb/>
              puero facilè ſurſum trahetur. </s>
              <s id="s.011935">Verùm (vt di­
                <lb/>
              xi) quod facilius, eò lentius mouebitur. </s>
              <s id="s.011936">Cùm
                <lb/>
              igitur tractum fuerit iuxta L K, longitudi­
                <lb/>
              nem oportebit M ſuſpendi his quæ machi­
                <lb/>
              nam ſuſtinent in N & O. </s>
              <s id="s.011937">Et tunc iterum
                <lb/>
              emiſſa contrario motu K L adiicimus pon­
                <lb/>
              dus, rurſúmque trahemus, eleuabimúſque
                <lb/>
              ſpatio KL, donec nectendo ſæpius è mari,
                <lb/>
              vel è flumine nauim, ponduſve aliud immen­
                <lb/>
              ſum extrahamus. </s>
              <s id="s.011938">Hoc igitur illud exiſtiman­
                <lb/>
              dum eſt, fuiſſe inſtrumentum Archimedis
                <lb/>
              leuitate Græcorum, & vetuſtate amplifica­
                <lb/>
              tum, quo antiquos in ſui traxit admiratio­
                <lb/>
              nem. </s>
              <s id="s.011939">Nam ſic puer facilè trahet onuſtam
                <lb/>
              nauim, quàm nec iuga viginti boum loco
                <lb/>
              mouere poterunt. </s>
              <s id="s.011940">Conſtat Chalybe duriſſi­
                <lb/>
              mo, ne flectatur: leuiſſimo, nec impediatur:
                <lb/>
              ſolidum & oleo illinitur. </s>
              <s id="s.011941">Nam oleum admo­
                <arrow.to.target n="marg1643"/>
                <lb/>
              tum iuuat ob lenitatem: cúmque putredi­
                <lb/>
              ni obnoxium minimè ſit, rubiginem non
                <lb/>
              admittit. </s>
              <s id="s.011942">Inter ea enim quæ facilem motum
                <lb/>
              præſtant, oleum obtinet principatum, quan­
                <lb/>
              quam & magis quod ex materia fit muco­
                <lb/>
              ſum humorem continente, qualis eſt fœnu­
                <lb/>
              græcum. </s>
              <s id="s.011943">Narrat Ioſephus, pro Iota patenis
                <lb/>
              depugnantem decocto fœnugræci conſper­
                <lb/>
              ſum pontem adeò labilem reddidiſſe, vt Ro­
                <lb/>
              mani milites è cœpta oppugnatione deſti­
                <lb/>
              terint, quum loco conſiſtere non poſſent: &
                <lb/>
              quanto inſtrumentum minus erit, tametſi
                <lb/>
              difficilius trahet eò tamen maiorem pariet
                <lb/>
              admirationem. </s>
              <s id="s.011944">Hac ratione excogitata eſt
                <lb/>
              machina ad immenſa pondera eleuanda,
                <lb/>
              quæ cochleæ inſtrumento & ergata con­
                <lb/>
              ſtat. </s>
              <s id="s.011945">Sit AB catena, pondus eleuandum H,
                <lb/>
              trabs cui affixa catena eſt tranſuerſa AD.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011946">In tigno ad perpendiculum ſtante C, locus
                <lb/>
              ſit in quo fibula infixa tigno cui trabs AD
                <lb/>
              excauata inſiſtat, vt aſcendere, deſcenderé­
                <lb/>
              que poſſit A, dum D deorſum fertur. </s>
              <s id="s.011947">Sit D
                <lb/>
              E tignum aliud ad perpendiculum, quod co­
                <lb/>
              chleæ inſtar excauatum excipiatur à trabe
                <lb/>
              in D: & ſit ergata FG. </s>
              <s id="s.011948">Pars trabis quæ co­
                <lb/>
              chleam maſculam refert E, ſicut in trabe
                <lb/>
              cochleæ pars fœmina D. </s>
              <s id="s.011949">Tignum DE ver­
                <lb/>
              ſatile ergata, DC pars trabis, tripla AC parti
                <lb/>
              exteriori. </s>
              <s id="s.011950">Sit gratia exempli, & FG octupla
                <lb/>
              tigni DE craſſitudini. </s>
              <s id="s.011951">Sit verò ratio latitu­
                <lb/>
              dinis cochleæ ad profunditatem quintupla
                <lb/>
              ducemus igitur ex demonſtratis hîc primó­
                <lb/>
              que libro, octo in quinque, fiúntque qua­
                <lb/>
              draginta, quæ ducta per tria producunt 120.
                <lb/>
              Si igitur H ſit pondus 1200. librarum, cùm
                <lb/>
              diuiſum per 120. prodeant 10. à vi quæ 10.
                <lb/>
              libras eleuare poſſit, eodem nixu quo libræ
                <lb/>
              illæ 10. eleuabitur. </s>
              <s id="s.011952">Quod ſi D modiolus ina­
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.268.3.jpg" xlink:href="016/01/268/3.jpg" number="124"/>
                <lb/>
              nis quieſcat in partibus cochleæ, vt par eſt,
                <lb/>
              immota ergata, poterit ſenſim fune, vel ca-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>