Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.011952
">
<
pb
pagenum
="
622
"
xlink:href
="
016/01/269.jpg
"/>
tena ponderi iniecta, quæ ipſum interim
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1644
"/>
<
lb
/>
ſuſtineat, ab alio verò tigno iuxta AB fixo,
<
lb
/>
rurſus AD trabe remiſſa, H in quamcunque
<
lb
/>
volueris altitudinem trahi. </
s
>
<
s
id
="
s.011953
">Refert Munſte
<
lb
/>
rus, in Alſatia rotis bigalibus, curribúſque è
<
lb
/>
bubali corio, è profundiſſimis puteis tanto
<
lb
/>
impetu aquam exhauriri, vt rotæ quamuis li
<
lb
/>
gneæ ſint & madidæ, ignem tamen excu
<
lb
/>
tiant. </
s
>
<
s
id
="
s.011954
">Videtur igitur inſtrumentum illud
<
lb
/>
tria egregia amplecti, altitudinem, capaci
<
lb
/>
tatem, atque celeritatem.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1645
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.011955
">
<
margin.target
id
="
marg1643
"/>
Oleum illi
<
lb
/>
tum ferro,
<
lb
/>
vel chalybi
<
lb
/>
duplicem
<
lb
/>
præſtat vti
<
lb
/>
litatem.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.011956
">Quæ maxi
<
lb
/>
mè labi fa
<
lb
/>
ciant.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.011957
">
<
margin.target
id
="
marg1644
"/>
Rotæ quib.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.011958
">maxima
<
lb
/>
aqua hauri
<
lb
/>
tur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.011959
">
<
margin.target
id
="
marg1645
"/>
Curruum
<
lb
/>
ratio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.011960
">Sed his relictis, ad plauſtra & currus tran
<
lb
/>
ſeundum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.011961
">Quæcunque igitur rotis maio
<
lb
/>
ribus innituntur, in molli ſolo facillimè, ac
<
lb
/>
celerrimè mouentur, quòd hærens lutum
<
lb
/>
rotarum minimam occupet partem, atque
<
lb
/>
ideò parum impediat. </
s
>
<
s
id
="
s.011962
">Semper etiam maior
<
lb
/>
rota celerius ſpatium ſuperat vbi ferendo
<
lb
/>
ſufficiat oneri. </
s
>
<
s
id
="
s.011963
">Quantò etiam pauciores, eò
<
lb
/>
perficitur celerius iter. </
s
>
<
s
id
="
s.011964
">Nam plures ſi paruæ
<
lb
/>
ſunt, minore ambitu minus conficiunt ſpatij:
<
lb
/>
ſi magnæ, addunt vi grauitatem, nec tamen
<
lb
/>
plus amplectuntur ſpatij, ob id igitur ſe
<
lb
/>
gnius mouentur. </
s
>
<
s
id
="
s.011965
">Quamobrem Imperatores
<
lb
/>
Romani eſſedo, id eſt, curru duarum magna
<
lb
/>
rum rotarum vehebantur. </
s
>
<
s
id
="
s.011966
">Nam vbi pondus
<
lb
/>
haud admodum graue eſt, aut pluribus equis
<
lb
/>
trahitur, celerrimè perficitur iter. </
s
>
<
s
id
="
s.011967
">Eſſedis
<
lb
/>
hac de cauſa bellica immodici ponderis
<
lb
/>
tormento deferuntur. </
s
>
<
s
id
="
s.011968
">Rurſus facilitatis ra
<
lb
/>
tio huic eſt ad vnguem exquiſitè contraria.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.011969
">In ſolido enim ſolo plures paucis, & paruæ
<
lb
/>
magnis, ad facilitatem præſtant. </
s
>
<
s
id
="
s.011970
">Nam pon
<
lb
/>
dus quaſi per rotas diſtribuitur: vnde fit
<
lb
/>
additio proportionum illarum, non multi
<
lb
/>
plicatio. </
s
>
<
s
id
="
s.011971
">Exemplum: Sex duplæ inuicem du
<
lb
/>
ctæ, ſexaginta quatuor ad vnum reddunt ra
<
lb
/>
tionem. </
s
>
<
s
id
="
s.011972
">Eædem iunctæ faciunt duodecu
<
lb
/>
plam. </
s
>
<
s
id
="
s.011973
">Tantum intereſt inter additionem &
<
lb
/>
multiplicationem. </
s
>
<
s
id
="
s.011974
">Quòd igitur vna rota
<
lb
/>
pondus refert librarum 60. ſex in rotis, 10.
<
lb
/>
tantum æquiualet, ita & à paruitate auxi
<
lb
/>
lium ſumitur, nam eò facilius quò tardius:
<
lb
/>
at dictum eſt tardius pondera vehi, ac ferri
<
lb
/>
in paruis rotis, quàm magnis, eò igitur vt
<
lb
/>
facilius. </
s
>
<
s
id
="
s.011975
">Additur & tertia ratio facilitatis,
<
lb
/>
quia axis non premitur, ideò liberius cir
<
lb
/>
cumagitur. </
s
>
<
s
id
="
s.011976
">Ob id igitur in paruis, atque hu
<
lb
/>
milibus plauſtris, quæ axibus plurium rota
<
lb
/>
rum non inſident, maxima pondera in firmo
<
lb
/>
ſolo committuntur. </
s
>
<
s
id
="
s.011977
">At in vdo, cœnoſóque
<
lb
/>
magnæ ac paucæ rotæ non ſolùm celerius,
<
lb
/>
multóque, ſed etiam facilius pondera ve
<
lb
/>
hunt. </
s
>
<
s
id
="
s.011978
">Cúmque fixi radij è directo axis cele
<
lb
/>
rius, & facilius circumuertantur rotam, pau
<
lb
/>
lò exterius prominentes melius pondus ſu
<
lb
/>
ſtinent, & recuperationi ſunt habiliores.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.011979
">Quæcunque verò rotas poſteriores maiores
<
lb
/>
habent anterioribus, quaſi incumbente one
<
lb
/>
re facilius trahuntur: cùm onus ſemetip
<
lb
/>
ſum impellat: & in aſcenſu redduntur æqua
<
lb
/>
les: licet in his iuſto plus partes anteriores
<
lb
/>
premantur.
<
arrow.to.target
n
="
marg1646
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.011980
">
<
margin.target
id
="
marg1646
"/>
Ergatarum
<
lb
/>
ratio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.011981
">Diximus de axibus ergatarum, quòd lon
<
lb
/>
giores eſſe debeant: nam iuxta longitudinis
<
lb
/>
rationem ſingula capita minuunt pondus.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.011982
">Duplicati igitur ad dimidium etiam dedu
<
lb
/>
cunt. </
s
>
<
s
id
="
s.011983
">Ita quatuor ad quartam partem: adeò
<
lb
/>
vt ſi vnico axe cubitali quatuor homines
<
lb
/>
centum libras vehant, aut trahant, quatuor
<
lb
/>
axibus ſenum cubitorum iidem libras b s
<
lb
/>
mille, & quadringentas vehent, deducta ta
<
lb
/>
men additione ponderis axium, quod mini
<
lb
/>
mum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.011984
">Hæc autem ratio ſuperius dum de
<
lb
/>
ſtatera loqueremur demonſtrata eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.011985
">Ita fit
<
lb
/>
vt maximis rotis hominibus per gradus ſa
<
lb
/>
lientibus, maxima pondera circa axem fune
<
lb
/>
circumacta trahantur. </
s
>
<
s
id
="
s.011986
">Vt enim dimetientis
<
arrow.to.target
n
="
marg1647
"/>
<
lb
/>
rotæ ad axis dimetientem, ita ponderis fune
<
lb
/>
eleuati ad pondus ac robur hominum, qui
<
lb
/>
intrò rotam circumagunt. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.011987
">
<
margin.target
id
="
marg1647
"/>
Rota & cur
<
lb
/>
quomodo
<
lb
/>
pondera ma
<
lb
/>
xima eleuet.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.011988
">Similis in ictibus conſideratio: nam ſe
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1648
"/>
<
lb
/>
curis ictu ferit, maximo pondere preſſa non
<
lb
/>
diuiduntur, & tamen pondus maiorem ha
<
lb
/>
bebit vim ictu. </
s
>
<
s
id
="
s.011989
">Cauſa eſt, quòd aër non po
<
lb
/>
teſt in ictu effugere: quanquam enim acuta
<
lb
/>
cuſpide, momento tamen tam paruo tempo
<
lb
/>
ris effugere nequit. </
s
>
<
s
id
="
s.011990
">Ne igitur nimis denſe
<
lb
/>
tur, cogitur in poros ingredi ſubiecti ligni,
<
lb
/>
atque cunei vice diuidere illud. </
s
>
<
s
id
="
s.011991
">Indicio eſt,
<
lb
/>
quòd paulò tardior ictus, maximum in diui
<
lb
/>
dendo diſcrimen affert
<
expan
abbr
="
dilabẽte
">dilabente</
expan
>
aëre. </
s
>
<
s
id
="
s.011992
">Quòd ſi
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1649
"/>
<
lb
/>
ictus, rei latæ velox ſit ingrediente aëre, vbi
<
lb
/>
que reſoluitur quod ſubiectum eſt, quaſi in
<
lb
/>
nihil: vt qui feriuntur pila machinæ, quam
<
lb
/>
bombardam vocant. </
s
>
<
s
id
="
s.011993
">Sed nix homo magnum
<
lb
/>
aliquid, etiamſi leuiſſimum ſit, celerrimè
<
lb
/>
mouere poterit: ob hanc cauſam quicquid
<
lb
/>
ferietur in aërem, & ſpiritum reſolui neceſſe
<
lb
/>
eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.011994
">Sed cur enſis in vertice ferit maximè?
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.011995
">quia motus centrum eſt ipſa manus: perife
<
lb
/>
ria in cuſpide, ita interuallo iſto etiam ar
<
lb
/>
ma, & aſſides diuiduntur. </
s
>
<
s
id
="
s.011996
">Sic calcitroſis equis
<
lb
/>
proximi, ſecuriores ſumus quàm paulò re
<
lb
/>
motiores. </
s
>
<
s
id
="
s.011997
">Addit ad vim attractio non pa
<
lb
/>
rum: quoniam ſi non trahatur, quod diui
<
lb
/>
ſum eſt, impedit ne diuidatur: dum trahi
<
lb
/>
tur raptim, quòd impedit aufertur: & inca
<
lb
/>
leſcit quod diuiditur: hocque modo triplici
<
lb
/>
ratione ictus cum attractione ſumma gladij
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1650
"/>
<
lb
/>
parte melius ſecant. </
s
>
<
s
id
="
s.011998
">Haſtæ quoque longio
<
lb
/>
res magis concutiunt, & magis perforant
<
lb
/>
breuibus, quòd maius habeant pondus, &
<
lb
/>
maioribus viribus, quamvis nos fallat opi
<
lb
/>
nio, impelluntur. </
s
>
<
s
id
="
s.011999
">Horum memoria in men
<
lb
/>
tem illud reuocauit, quòd niſi quotidie oc
<
lb
/>
curreret, parum à miraculo abeſſe videretur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.012000
">Nauis onerata quam vix quadraginta boum
<
lb
/>
iuga mouerent, ventus celerrimè impellit:
<
lb
/>
quódque maius eſt, tenuis carbaſus, quàm
<
lb
/>
digitus terebraret impulſu, ſinuata tantam
<
lb
/>
molem ducit, & non diſrumpitur. </
s
>
<
s
id
="
s.012001
">Cauſa
<
lb
/>
facilitatis motus eſt triplex: magnitudo car
<
lb
/>
baſi quauis magna venti colligitur, & alti
<
lb
/>
tudo, vt demonſtratum eſt, ac impetus prio
<
lb
/>
ris motus: nam ab initio vix mouetur. </
s
>
<
s
id
="
s.012002
">Vn
<
lb
/>
de dubitationem haberet Ariſtoteles, qui
<
lb
/>
motus violentos minui iuxta finem exiſti
<
lb
/>
mat. </
s
>
<
s
id
="
s.012003
">Conſtat autem ab æquali vento, ſi paria
<
lb
/>
ſint reliqua, motum nauis ſemper fieri cele
<
lb
/>
riorem. </
s
>
<
s
id
="
s.012004
">An non ſemper, ſed ad metam vſque?
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.012005
">Palam enim ab initio augeri. </
s
>
<
s
id
="
s.012006
">Sed cauſa eſt,
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
quoniã
">quoniam</
expan
>
etiam ceſſante eo quod mouet motus
<
lb
/>
ipſe (vt diximus) violentus augetur, quantò
<
lb
/>
magis nam manente cauſa. </
s
>
<
s
id
="
s.012007
">Magis etiam in
<
lb
/>
aqua, ob maius impedimentum. </
s
>
<
s
id
="
s.012008
">Tripliciter
<
lb
/>
igitur naues concitato iam curſu velociùs
<
lb
/>
mouentur, quàm ab initio: cauſam autem </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>