Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
Page concordance
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 403
>
Scan
Original
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.011952
">
<
pb
pagenum
="
622
"
xlink:href
="
016/01/269.jpg
"/>
tena ponderi iniecta, quæ ipſum interim
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1644
"/>
<
lb
/>
ſuſtineat, ab alio verò tigno iuxta AB fixo,
<
lb
/>
rurſus AD trabe remiſſa, H in quamcunque
<
lb
/>
volueris altitudinem trahi. </
s
>
<
s
id
="
s.011953
">Refert Munſte
<
lb
/>
rus, in Alſatia rotis bigalibus, curribúſque è
<
lb
/>
bubali corio, è profundiſſimis puteis tanto
<
lb
/>
impetu aquam exhauriri, vt rotæ quamuis li
<
lb
/>
gneæ ſint & madidæ, ignem tamen excu
<
lb
/>
tiant. </
s
>
<
s
id
="
s.011954
">Videtur igitur inſtrumentum illud
<
lb
/>
tria egregia amplecti, altitudinem, capaci
<
lb
/>
tatem, atque celeritatem.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1645
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.011955
">
<
margin.target
id
="
marg1643
"/>
Oleum illi
<
lb
/>
tum ferro,
<
lb
/>
vel chalybi
<
lb
/>
duplicem
<
lb
/>
præſtat vti
<
lb
/>
litatem.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.011956
">Quæ maxi
<
lb
/>
mè labi fa
<
lb
/>
ciant.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.011957
">
<
margin.target
id
="
marg1644
"/>
Rotæ quib.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.011958
">maxima
<
lb
/>
aqua hauri
<
lb
/>
tur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.011959
">
<
margin.target
id
="
marg1645
"/>
Curruum
<
lb
/>
ratio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.011960
">Sed his relictis, ad plauſtra & currus tran
<
lb
/>
ſeundum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.011961
">Quæcunque igitur rotis maio
<
lb
/>
ribus innituntur, in molli ſolo facillimè, ac
<
lb
/>
celerrimè mouentur, quòd hærens lutum
<
lb
/>
rotarum minimam occupet partem, atque
<
lb
/>
ideò parum impediat. </
s
>
<
s
id
="
s.011962
">Semper etiam maior
<
lb
/>
rota celerius ſpatium ſuperat vbi ferendo
<
lb
/>
ſufficiat oneri. </
s
>
<
s
id
="
s.011963
">Quantò etiam pauciores, eò
<
lb
/>
perficitur celerius iter. </
s
>
<
s
id
="
s.011964
">Nam plures ſi paruæ
<
lb
/>
ſunt, minore ambitu minus conficiunt ſpatij:
<
lb
/>
ſi magnæ, addunt vi grauitatem, nec tamen
<
lb
/>
plus amplectuntur ſpatij, ob id igitur ſe
<
lb
/>
gnius mouentur. </
s
>
<
s
id
="
s.011965
">Quamobrem Imperatores
<
lb
/>
Romani eſſedo, id eſt, curru duarum magna
<
lb
/>
rum rotarum vehebantur. </
s
>
<
s
id
="
s.011966
">Nam vbi pondus
<
lb
/>
haud admodum graue eſt, aut pluribus equis
<
lb
/>
trahitur, celerrimè perficitur iter. </
s
>
<
s
id
="
s.011967
">Eſſedis
<
lb
/>
hac de cauſa bellica immodici ponderis
<
lb
/>
tormento deferuntur. </
s
>
<
s
id
="
s.011968
">Rurſus facilitatis ra
<
lb
/>
tio huic eſt ad vnguem exquiſitè contraria.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.011969
">In ſolido enim ſolo plures paucis, & paruæ
<
lb
/>
magnis, ad facilitatem præſtant. </
s
>
<
s
id
="
s.011970
">Nam pon
<
lb
/>
dus quaſi per rotas diſtribuitur: vnde fit
<
lb
/>
additio proportionum illarum, non multi
<
lb
/>
plicatio. </
s
>
<
s
id
="
s.011971
">Exemplum: Sex duplæ inuicem du
<
lb
/>
ctæ, ſexaginta quatuor ad vnum reddunt ra
<
lb
/>
tionem. </
s
>
<
s
id
="
s.011972
">Eædem iunctæ faciunt duodecu
<
lb
/>
plam. </
s
>
<
s
id
="
s.011973
">Tantum intereſt inter additionem &
<
lb
/>
multiplicationem. </
s
>
<
s
id
="
s.011974
">Quòd igitur vna rota
<
lb
/>
pondus refert librarum 60. ſex in rotis, 10.
<
lb
/>
tantum æquiualet, ita & à paruitate auxi
<
lb
/>
lium ſumitur, nam eò facilius quò tardius:
<
lb
/>
at dictum eſt tardius pondera vehi, ac ferri
<
lb
/>
in paruis rotis, quàm magnis, eò igitur vt
<
lb
/>
facilius. </
s
>
<
s
id
="
s.011975
">Additur & tertia ratio facilitatis,
<
lb
/>
quia axis non premitur, ideò liberius cir
<
lb
/>
cumagitur. </
s
>
<
s
id
="
s.011976
">Ob id igitur in paruis, atque hu
<
lb
/>
milibus plauſtris, quæ axibus plurium rota
<
lb
/>
rum non inſident, maxima pondera in firmo
<
lb
/>
ſolo committuntur. </
s
>
<
s
id
="
s.011977
">At in vdo, cœnoſóque
<
lb
/>
magnæ ac paucæ rotæ non ſolùm celerius,
<
lb
/>
multóque, ſed etiam facilius pondera ve
<
lb
/>
hunt. </
s
>
<
s
id
="
s.011978
">Cúmque fixi radij è directo axis cele
<
lb
/>
rius, & facilius circumuertantur rotam, pau
<
lb
/>
lò exterius prominentes melius pondus ſu
<
lb
/>
ſtinent, & recuperationi ſunt habiliores.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.011979
">Quæcunque verò rotas poſteriores maiores
<
lb
/>
habent anterioribus, quaſi incumbente one
<
lb
/>
re facilius trahuntur: cùm onus ſemetip
<
lb
/>
ſum impellat: & in aſcenſu redduntur æqua
<
lb
/>
les: licet in his iuſto plus partes anteriores
<
lb
/>
premantur.
<
arrow.to.target
n
="
marg1646
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.011980
">
<
margin.target
id
="
marg1646
"/>
Ergatarum
<
lb
/>
ratio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.011981
">Diximus de axibus ergatarum, quòd lon
<
lb
/>
giores eſſe debeant: nam iuxta longitudinis
<
lb
/>
rationem ſingula capita minuunt pondus.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.011982
">Duplicati igitur ad dimidium etiam dedu
<
lb
/>
cunt. </
s
>
<
s
id
="
s.011983
">Ita quatuor ad quartam partem: adeò
<
lb
/>
vt ſi vnico axe cubitali quatuor homines
<
lb
/>
centum libras vehant, aut trahant, quatuor
<
lb
/>
axibus ſenum cubitorum iidem libras b s
<
lb
/>
mille, & quadringentas vehent, deducta ta
<
lb
/>
men additione ponderis axium, quod mini
<
lb
/>
mum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.011984
">Hæc autem ratio ſuperius dum de
<
lb
/>
ſtatera loqueremur demonſtrata eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.011985
">Ita fit
<
lb
/>
vt maximis rotis hominibus per gradus ſa
<
lb
/>
lientibus, maxima pondera circa axem fune
<
lb
/>
circumacta trahantur. </
s
>
<
s
id
="
s.011986
">Vt enim dimetientis
<
arrow.to.target
n
="
marg1647
"/>
<
lb
/>
rotæ ad axis dimetientem, ita ponderis fune
<
lb
/>
eleuati ad pondus ac robur hominum, qui
<
lb
/>
intrò rotam circumagunt. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.011987
">
<
margin.target
id
="
marg1647
"/>
Rota & cur
<
lb
/>
quomodo
<
lb
/>
pondera ma
<
lb
/>
xima eleuet.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.011988
">Similis in ictibus conſideratio: nam ſe
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1648
"/>
<
lb
/>
curis ictu ferit, maximo pondere preſſa non
<
lb
/>
diuiduntur, & tamen pondus maiorem ha
<
lb
/>
bebit vim ictu. </
s
>
<
s
id
="
s.011989
">Cauſa eſt, quòd aër non po
<
lb
/>
teſt in ictu effugere: quanquam enim acuta
<
lb
/>
cuſpide, momento tamen tam paruo tempo
<
lb
/>
ris effugere nequit. </
s
>
<
s
id
="
s.011990
">Ne igitur nimis denſe
<
lb
/>
tur, cogitur in poros ingredi ſubiecti ligni,
<
lb
/>
atque cunei vice diuidere illud. </
s
>
<
s
id
="
s.011991
">Indicio eſt,
<
lb
/>
quòd paulò tardior ictus, maximum in diui
<
lb
/>
dendo diſcrimen affert
<
expan
abbr
="
dilabẽte
">dilabente</
expan
>
aëre. </
s
>
<
s
id
="
s.011992
">Quòd ſi
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1649
"/>
<
lb
/>
ictus, rei latæ velox ſit ingrediente aëre, vbi
<
lb
/>
que reſoluitur quod ſubiectum eſt, quaſi in
<
lb
/>
nihil: vt qui feriuntur pila machinæ, quam
<
lb
/>
bombardam vocant. </
s
>
<
s
id
="
s.011993
">Sed nix homo magnum
<
lb
/>
aliquid, etiamſi leuiſſimum ſit, celerrimè
<
lb
/>
mouere poterit: ob hanc cauſam quicquid
<
lb
/>
ferietur in aërem, & ſpiritum reſolui neceſſe
<
lb
/>
eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.011994
">Sed cur enſis in vertice ferit maximè?
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.011995
">quia motus centrum eſt ipſa manus: perife
<
lb
/>
ria in cuſpide, ita interuallo iſto etiam ar
<
lb
/>
ma, & aſſides diuiduntur. </
s
>
<
s
id
="
s.011996
">Sic calcitroſis equis
<
lb
/>
proximi, ſecuriores ſumus quàm paulò re
<
lb
/>
motiores. </
s
>
<
s
id
="
s.011997
">Addit ad vim attractio non pa
<
lb
/>
rum: quoniam ſi non trahatur, quod diui
<
lb
/>
ſum eſt, impedit ne diuidatur: dum trahi
<
lb
/>
tur raptim, quòd impedit aufertur: & inca
<
lb
/>
leſcit quod diuiditur: hocque modo triplici
<
lb
/>
ratione ictus cum attractione ſumma gladij
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1650
"/>
<
lb
/>
parte melius ſecant. </
s
>
<
s
id
="
s.011998
">Haſtæ quoque longio
<
lb
/>
res magis concutiunt, & magis perforant
<
lb
/>
breuibus, quòd maius habeant pondus, &
<
lb
/>
maioribus viribus, quamvis nos fallat opi
<
lb
/>
nio, impelluntur. </
s
>
<
s
id
="
s.011999
">Horum memoria in men
<
lb
/>
tem illud reuocauit, quòd niſi quotidie oc
<
lb
/>
curreret, parum à miraculo abeſſe videretur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.012000
">Nauis onerata quam vix quadraginta boum
<
lb
/>
iuga mouerent, ventus celerrimè impellit:
<
lb
/>
quódque maius eſt, tenuis carbaſus, quàm
<
lb
/>
digitus terebraret impulſu, ſinuata tantam
<
lb
/>
molem ducit, & non diſrumpitur. </
s
>
<
s
id
="
s.012001
">Cauſa
<
lb
/>
facilitatis motus eſt triplex: magnitudo car
<
lb
/>
baſi quauis magna venti colligitur, & alti
<
lb
/>
tudo, vt demonſtratum eſt, ac impetus prio
<
lb
/>
ris motus: nam ab initio vix mouetur. </
s
>
<
s
id
="
s.012002
">Vn
<
lb
/>
de dubitationem haberet Ariſtoteles, qui
<
lb
/>
motus violentos minui iuxta finem exiſti
<
lb
/>
mat. </
s
>
<
s
id
="
s.012003
">Conſtat autem ab æquali vento, ſi paria
<
lb
/>
ſint reliqua, motum nauis ſemper fieri cele
<
lb
/>
riorem. </
s
>
<
s
id
="
s.012004
">An non ſemper, ſed ad metam vſque?
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.012005
">Palam enim ab initio augeri. </
s
>
<
s
id
="
s.012006
">Sed cauſa eſt,
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
quoniã
">quoniam</
expan
>
etiam ceſſante eo quod mouet motus
<
lb
/>
ipſe (vt diximus) violentus augetur, quantò
<
lb
/>
magis nam manente cauſa. </
s
>
<
s
id
="
s.012007
">Magis etiam in
<
lb
/>
aqua, ob maius impedimentum. </
s
>
<
s
id
="
s.012008
">Tripliciter
<
lb
/>
igitur naues concitato iam curſu velociùs
<
lb
/>
mouentur, quàm ab initio: cauſam autem </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>