Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
21
21
22
22
23
23
24
24
25
25
26
26
27
27
28
28
29
29
30
30
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.000895">
                <pb pagenum="378" xlink:href="016/01/027.jpg"/>
              fit penetrabilis: Magnitudine, ſeu propria,
                <lb/>
              ſeu diuturnitate temporis: hoc enim nemini
                <lb/>
              obſcurum eſſe poteſt. </s>
              <s id="s.000896">Denique reſpirationis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg84"/>
                <lb/>
              impedimento: non ignorant hoc nautæ, qui
                <lb/>
              exiguo foculo ollam ſuperponentes ollę, om­
                <lb/>
              nes feruere cogunt, vnde paupertati con­
                <lb/>
              ſultum. </s>
              <s id="s.000897">Sed oportet
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              vt dixi ) ne proprio
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg85"/>
                <lb/>
              fumo extinguatur igniculus, paululum illum
                <lb/>
              reſpirare. </s>
              <s id="s.000898">Ob id qui impenſæ conſulunt, fur­
                <lb/>
              nos exiguos ollæ in modum ex ære confi­
                <lb/>
              ciunt, clatratos in imo ſtrictè ex ferro, vt
                <lb/>
              cinis excidere poſſit. </s>
              <s id="s.000899">Vltimus modus eſt,
                <lb/>
              cum cogitur ignis, atque ob id calx aqua ac­
                <lb/>
              cenditur: nam calor in fornace acquiſitus
                <lb/>
              ac latitans, cùm (vt dixi) ex genere ignis ſit,
                <lb/>
              exiguæ aquæ frigore intus concluditur,
                <lb/>
              tum motu, tum coitione ipſa in ignem
                <lb/>
              euadit.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg86"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000900">
                <margin.target id="marg82"/>
              Ignis igne
                <lb/>
              calidior eſt.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000901">
                <margin.target id="marg83"/>
              Ignis ſex
                <lb/>
              modis vali­
                <lb/>
              dior euadit.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000902">
                <margin.target id="marg84"/>
              Modus co­
                <lb/>
              quendi cum
                <lb/>
              modico igne.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000903">
                <margin.target id="marg85"/>
              Cur calx
                <lb/>
              aqua accen­
                <lb/>
              datur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000904">
                <margin.target id="marg86"/>
              Calx quæ
                <lb/>
              optima.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.000905">Optima igitur calx eſt, quæ ſuperfuſa
                <lb/>
              aqua maximos edit ſtrepitus, & ignem
                <lb/>
              concipit, ligna accendens proxima. </s>
              <s id="s.000906">Eſt hęc
                <lb/>
              plerunque coloris cinerei: nam in candida
                <lb/>
              iam ignis exhalauit, quia aër ingreſſus eſt:
                <lb/>
              candor enim fit ingrediente neceſſariò aë­
                <lb/>
              re. </s>
              <s id="s.000907">Talis autem ex ſolidioribus lapidibus fit:
                <lb/>
              nam lapides, vt ſolidiores extiterint, maio­
                <lb/>
              rem & diuturniorem calorem retinent. </s>
              <s id="s.000908">Quo­
                <lb/>
              modo verò calor in his quæ ardent relin­
                <lb/>
              quatur, & motu ac coitione ignis accen­
                <lb/>
              datur, inferius oſtendemus. </s>
              <s id="s.000909">Verùm motus
                <lb/>
              non ſolùm penetrare magis cogit, ſed & ca­
                <arrow.to.target n="marg87"/>
                <lb/>
              lorem ipſum accendit, atque ( vt dixi ignem
                <lb/>
              igne calidiorem reddit. </s>
              <s id="s.000910">Nihil mirum igitur
                <lb/>
              eſt fulmini tantam ineſſe vim, ac ignem
                <lb/>
              illum, quaſi ab aliorum ignium natura alie­
                <lb/>
              num miracula quædam efficere. </s>
              <s id="s.000911">Namque ob
                <lb/>
              motum celerem non ſolùm magis penetrat,
                <lb/>
              ſed ignis ille multò calidior reliquo omni
                <lb/>
              igne exiſtit. </s>
              <s id="s.000912">Itaque omnia animalia præter
                <lb/>
              hominem ſolo contactu occidit, hominem
                <lb/>
              verò vix vnquam euadere licet. </s>
              <s id="s.000913">Euaſit tamen
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg88"/>
                <lb/>
              Ioannes Maria Cardanus, & ſuperuixit raro
                <lb/>
              miraculo. </s>
              <s id="s.000914">Quis verò eſt alius ignis, qui ſolo
                <lb/>
              contactu occidat ( hoc igitur ei
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              proprium
                <lb/>
              eſt, quòd calidiſſimus ſit calidiſſimorum, at­
                <lb/>
              que ( vt ita dicere liceat
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              ignis ignium.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000915">Quamobrem & multum refert, an procul, &
                <lb/>
              & ex alto veniat, aut prope. </s>
              <s id="s.000916">Itaque illæſa
                <lb/>
              quandoque crumena pecunias colliquat: ne­
                <lb/>
              que eſt enim hoc aut fabuloſum, aut mirum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000917">Namque quod lædit, aut mole, aut mora
                <lb/>
              corrumpit: hic cùm tenuiſſimus ſit, crume­
                <lb/>
              nam non diſcerpit: cùm verò velociſſimè
                <lb/>
              moueatur, non hæret, atque ob id crumenæ
                <lb/>
              innoxium. </s>
              <s id="s.000918">Tranſire autem nec hærere ob
                <lb/>
              ſubtilitatem in crumenam docet aër, qui &
                <lb/>
              ipſe vacua diducta crumena ingreditur, at­
                <lb/>
              que illam implet: quod fieri non poſſet, ni
                <lb/>
              per abditos meatus ingrederetur, quando­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg89"/>
                <lb/>
              quidem ipſius os diligenter obſtructum ſit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000919">Ergo ignis ſcintilla, fulminiſque pars aëre
                <lb/>
              ipſo longè tenuior, poſtquàm ingreſſa fue­
                <lb/>
              rit, metallo infigitur, ac præſtantiſſima illa
                <lb/>
              vi, tum impetu, ipſum repentè liquat. </s>
              <s id="s.000920">Hanc
                <lb/>
              tam excellentem caloris ac ſiccitatis ïmmo­
                <lb/>
              dicæ vim, velut raram, & ob raritatem oc­
                <lb/>
              cultam, quidam turpiter proprietatem ap­
                <lb/>
              pellarunt, cùm conſtet immodicum eſſe ca­
                <lb/>
              lorem, ac ( vt dixi ) ignis ignium. </s>
              <s id="s.000921">Mirum
                <lb/>
              autem minimè eſſe debet, ignem hunc, aut
                <lb/>
              alium quempiam, lapides accendere poſſe.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000922">Nam ferrum haud candens, tamen accen­
                <lb/>
              dit lignum & ardere facit, & lignum ſul­
                <lb/>
              phur, quamvis lignum non ardeat & ſul­
                <lb/>
              phur vitæ aquam vocatam: quod enim ſo­
                <lb/>
              lidius eſt, quod potentia tenuius eſt euincit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000923">In ſolidiſſima igitur materia ignis feruen­
                <lb/>
              tior lapides accendere poterit. </s>
              <s id="s.000924">Latet autem
                <lb/>
              hoc, quod magno vſui eſſe poteſt ad vr­
                <lb/>
              bium expugnationem. </s>
              <s id="s.000925">Oportet autem cùm
                <lb/>
              magno motu hoc ignium genus neceſſariò
                <lb/>
              coniunctum eſſe, & ( vt dixi) in ſolidiſſima
                <lb/>
              materia. </s>
              <s id="s.000926">Sed cur fulmen columnas non fe­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg90"/>
                <lb/>
              rit, non carinas? </s>
              <s id="s.000927">Rarò quidem hæc ferit, non
                <lb/>
              tamen nunquam: nam Florentiæ in æde
                <lb/>
              maxima, ſeu potius in ædis ambitu, vidi­
                <lb/>
              mus columnam fulgure percuſſam ac viola­
                <lb/>
              tam: non tamen ferit frequunter, nec adeò
                <lb/>
              diſiicit, quòd ob rotunditatem ictus labatur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000928">Carinas non ferit eadem ratione, niſi rarò:
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg91"/>
                <lb/>
              nam vltra quinque cubitos ſub terra deſcen­
                <lb/>
              dere negatur. </s>
              <s id="s.000929">Humilis autem eſt carina na­
                <lb/>
              uis, ac celſa maius, quam frequenter tangit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000930">Ergo certum eſt contra fulgura auxilium,
                <lb/>
              profundis ſpecubus ſe abdere: tutiùs enim
                <lb/>
              hoc quàm vel lauro coronari, aut vituli ma­
                <lb/>
              rini pelle tegi, aut æquilæ, aut hyacinthum
                <lb/>
              lapidem geſtare: nam negant hæc fulmine
                <lb/>
              tangi. </s>
              <s id="s.000931">Quidam ficum pro lauro ſcripſerunt:
                <lb/>
              laurum cohibere comitiales & dæmonas, id
                <lb/>
              eſt, perſuaſionem illam meticuloſam. </s>
              <s id="s.000932">At de
                <lb/>
              hyacintho inferius diſputabimus: nam non
                <lb/>
              leues ſunt autores, qui hoc affirmant. </s>
              <s id="s.000933">Fulmi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg92"/>
                <lb/>
              nis admiranda vis olim fuit, ſed deſiit eſſe,
                <lb/>
              bellicorum tormentorum nunc effectibus &
                <lb/>
              copia: parum enim abeſſe videntur à fulmi­
                <lb/>
              nis violentia. </s>
              <s id="s.000934">Illud vnde veniat, & quam
                <lb/>
              procul, neſcimus, neque quantum ſecum
                <lb/>
              ponderis ferat. </s>
              <s id="s.000935">Sunt etiam qui affirment
                <lb/>
              ſolum ignem eſſe cum impetu, lapidem nul­
                <lb/>
              lum. </s>
              <s id="s.000936">Hoc ſolùm certò ſcimus, turres inte­
                <lb/>
              gras quandoque vno ictu diſiici. </s>
              <s id="s.000937">Cardani è
                <lb/>
              turre vnica, quæ ſola ſupereſt, ſed antiqua
                <lb/>
              tamen, laterum pluſquàm 12000. vno ictu
                <lb/>
              excuſſit, ac diſiecit. </s>
              <s id="s.000938">At machinæ hæ 60.
                <lb/>
              pleræque pondo ferri per 5000. paſſuum
                <lb/>
              ( mirabile certè dictu, ni dicto experientia
                <lb/>
              fidem faceret ) ferunt: eædem muros qua­
                <lb/>
              tiunt, excutiuntque turritas vrbes, nec vlla
                <lb/>
              vis tanto malo reſiſtere poteſt. </s>
              <s id="s.000939">Leuiſſima
                <lb/>
              ære ex Cyprio factitio tubæ in modum ca­
                <lb/>
              nalis efficitur. </s>
              <s id="s.000940">Neque arctiores, aut latiores
                <lb/>
              in imo eſſe decet, quippe latiores à pila non
                <lb/>
              exactè cluduntur, & ideò minus habent im­
                <lb/>
              petus. </s>
              <s id="s.000941">Quòd ſi cludantur, periculum fracturæ
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg93"/>
                <lb/>
              ſubeunt, ob pulueris multitudinem: Arctio­
                <lb/>
              res autem ni longiores efficiantur, quantum
                <lb/>
              oportet pulueris minimè ſuſcipiunt. </s>
              <s id="s.000942">Si lon­
                <lb/>
              giores in imo fiant, breuiores euadunt ſupe­
                <lb/>
              riùs, ob idque multum virium. </s>
              <s id="s.000943">Quòd ſi non
                <lb/>
              quantum oportet pila deſcendat ferrea, reli­
                <lb/>
              cto vacuo debiliorem ictum reddunt, & ma­
                <lb/>
              chinam agitant, ac etiam quandoque fran­
                <lb/>
              gunt. </s>
              <s id="s.000944">Et tamen artifices, magno Principum
                <lb/>
              malo, ne apertiſſima ratio vilior videatur,
                <lb/>
              menſuras quaſdam fingunt arctiores, alij
                <lb/>
              in imo, alij latiores facientes perperam,
                <lb/>
              cùm vna ſit ratio, vt vndique æquales
                <lb/>
              ſint, optima & ſecuriſſima. </s>
              <s id="s.000945">Machinæ ad
                <lb/>
              ſphærulam ponderis ratio centupla, vt </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>