Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Table of figures

< >
[Figure 121]
[Figure 122]
[Figure 123]
[Figure 124]
[Figure 125]
[Figure 126]
[Figure 127]
[Figure 128]
[Figure 129]
[Figure 130]
[Figure 131]
[Figure 132]
[Figure 133]
[Figure 134]
[Figure 135]
[Figure 136]
[Figure 137]
[Figure 138]
[Figure 139]
[Figure 140]
[Figure 141]
[Figure 142]
[Figure 143]
[Figure 144]
[Figure 145]
[Figure 146]
[Figure 147]
[Figure 148]
[Figure 149]
[Figure 150]
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.012008">
                <pb pagenum="623" xlink:href="016/01/270.jpg"/>
                <arrow.to.target n="marg1651"/>
                <lb/>
              horum iam (vt dixi) demonſtrauimus. </s>
              <s id="s.012009">Ve­
                <lb/>
              rùm quomodo tam tenue linum tantam vim
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.270.1.jpg" xlink:href="016/01/270/1.jpg" number="125"/>
                <lb/>
              ſuſtineat, vt mali ipſi & funes
                <lb/>
              quàm vela faciliùs frangantur,
                <lb/>
              hæc eſt: quoniam impetus venti
                <lb/>
              per partes carbaſi diuiditur. </s>
              <s id="s.012010">Sit
                <lb/>
              enim carboſus ABCDE, & ſi
                <lb/>
              in A parte, tota vis colligeretur
                <lb/>
              quæ nauem impellit, cùm etiam
                <lb/>
              B ſinuetur duplo magis, ac tri­
                <lb/>
              plo, & ſecundum numerum partium velo­
                <lb/>
              cius moueret? </s>
              <s id="s.012011">At non mouetur,
                <expan abbr="">non</expan>
              igitur to­
                <lb/>
              ta vis in vna parte colligitur. </s>
              <s id="s.012012">Neceſſe eſt
                <lb/>
              igitur vim diſtribui iuxta partes magnitudi­
                <lb/>
              nis veli. </s>
              <s id="s.012013">Ac collectio hæc fit iuxta multipli­
                <lb/>
              candi rationem, non additionis: igitur à
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.270.2.jpg" xlink:href="016/01/270/2.jpg" number="126"/>
                <lb/>
              paruo impetu magnum
                <lb/>
              pondus ſic mouetur. </s>
              <s id="s.012014">Si
                <lb/>
              enim quatuor triplas iun­
                <lb/>
              xeris, fit duodecupla: fi
                <lb/>
              multiplicaueris, fiet pro­
                <lb/>
              portio octuaginta vnius ad
                <lb/>
              vnum. </s>
              <s id="s.012015">Ex ſe igitur quintu­
                <lb/>
              plis colliguntur per iam additionis 30. ex
                <lb/>
              quinque autem duplis multiplicat inuicem
                <lb/>
              32. Si igitur inuicem conferantur, quinque
                <lb/>
              duplæ mouebunt pondus ſex quintuplarum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.012016">Ob id vela magna difficilius frangantur par­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1652"/>
                <lb/>
              uis dum æqualiter mouent. </s>
              <s id="s.012017">Nec eſt ratio
                <lb/>
              motus, vt velorum: nam carboſus, quæ paſſus
                <lb/>
              obtineat decem, ſi nauim impellit paſſuum
                <lb/>
              1000. quatuor in ſingulas horas, quæ 15.
                <lb/>
              paſſus magnitudinis obtinet, eò velocius
                <lb/>
              mouebit, quò proportio exceſſus 15. ad ma­
                <lb/>
              gnitudinem à qua primum nauis moueri in­
                <lb/>
              cipit, ad exceſſum decem paſſuum ad ean­
                <lb/>
              dem. </s>
              <s id="s.012018">Similiter & de altitudine. </s>
              <s id="s.012019">Sed alia ra­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1653"/>
                <lb/>
              tio eſt. </s>
              <s id="s.012020">Facit etiam ad tutelam carbaſorum
                <lb/>
              venti ſubſtantia mollior, & motus conſimi­
                <lb/>
              lis. </s>
              <s id="s.012021">Sicut enim motus concurſus, cuius tre­
                <lb/>
              mulus pars eſt, ad fracturam plurimùm fa­
                <lb/>
              cit, ita fugitiuus qualis in velis plurimum
                <lb/>
              prohibet: quoniam omnis motus circa ali­
                <lb/>
              quid fit quod quieſcat.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1654"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012022">
                <margin.target id="marg1648"/>
              Ictus cur fe­
                <lb/>
              riat, pondus
                <lb/>
              non.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012023">
                <margin.target id="marg1649"/>
              Ictus quomo­
                <lb/>
              do validiſ­
                <lb/>
              ſimi, & vbi.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012024">
                <margin.target id="marg1650"/>
              Cur in ictu
                <lb/>
              attractio
                <lb/>
              gladij ad
                <lb/>
              ſcindendum
                <lb/>
                <expan abbr="plurimũ">plurimum</expan>
              con­
                <lb/>
              ducat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.012025">Haſtæ lon­
                <lb/>
              giores cur
                <lb/>
              tranſuerbe­
                <lb/>
              rent magis
                <lb/>
              breuibus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.012026">Nauis à ve­
                <lb/>
              lis cur tam
                <lb/>
              celeriter mo­
                <lb/>
              ueatur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012027">
                <margin.target id="marg1651"/>
              Cur vela
                <expan abbr="">cum</expan>
                <lb/>
              tanto impetu
                <lb/>
              ſinuentur, à
                <lb/>
              ventis non
                <lb/>
                <expan abbr="diſrumpãtur">diſrumpantur</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012028">
                <margin.target id="marg1652"/>
              Vela magna
                <lb/>
              tutiora par­
                <lb/>
              uis à fractu­
                <lb/>
              ra.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012029">
                <margin.target id="marg1653"/>
              Ratio motus
                <lb/>
              nauium
                <lb/>
              carbaſis.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012030">
                <margin.target id="marg1654"/>
              Seræ quomo­
                <lb/>
              do ab vnci­
                <lb/>
              nis tutæ
                <expan abbr="fiãt">fiant</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012031">Facilior eſt clauium ratio, ſed tamen eiuſ­
                <lb/>
              dem generis. </s>
              <s id="s.012032">Nam cùm ſecundum latitudi­
                <lb/>
              nem
                <expan abbr="diuidtũur">diuiduntur</expan>
              , vncinus breuis ſolùm poteſt
                <lb/>
              immiti, vndè cùm ab axe parum diſtet, non
                <lb/>
              poteſt repagulum retrò agi: longus etiam
                <lb/>
              vncinus ac ſtrictus vim, & robur non habet.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.012033">Duriora tamen repagula, & plura ſeptis di­
                <lb/>
              ſtincta, tutiora aduerſus vncinos. </s>
              <s id="s.012034">Securiſſi­
                <lb/>
              ma ſera, quæ obicem habet, altera clauis par­
                <lb/>
              te tollendum, altera repagulum, ſepto inter
                <lb/>
              obicem ac repagulum intercedente. </s>
              <s id="s.012035">Si ſera­
                <lb/>
              rum modos hîc narrare voluero, tædium res
                <lb/>
              ipſa pariet. </s>
              <s id="s.012036">Vnius tamen exemplum ſubii­
                <arrow.to.target n="marg1655"/>
                <lb/>
              ciam, quàm Ianellus conſtruxit. </s>
              <s id="s.012037">Hæc ſub
                <lb/>
              quouis nomine quod ſeptem literis conſta­
                <lb/>
              ret, ad vnguem claudi poterat: nec ſub alio
                <lb/>
              quàm clauſa eſſet reſerari. </s>
              <s id="s.012038">Orbis primùm
                <lb/>
              erat ſolidus, atque ex aduerſo lenis parte an­
                <lb/>
              teriore canalis ex centro rectus prominebat,
                <lb/>
              in cuius faſtigio cochlea maſcula breuis
                <lb/>
              erat. </s>
              <s id="s.012039">In huius etiam orbis marginæ alius eſt
                <lb/>
              canalis inanis, rotundus, magnitudine æqua­
                <lb/>
              lis, & æquidiſtans: atque ex aduerſo duæ li­
                <lb/>
              neæ paruæ limbum diſtinguunt. </s>
              <s id="s.012040">His lineis
                <lb/>
              ſeptem dictionis literæ, orbiculos circuma­
                <lb/>
              gendo, aptandove, è directo poni debent,
                <lb/>
              eo ordine quem ſeruare inſtituiſti: vt no­
                <lb/>
              men (gratia exempli) ſeptem literarum ſit
                <lb/>
              SERPENS, ſinguli orbes è directo ſpatij
                <lb/>
              duarum linearum ſuam literam conſtituent,
                <lb/>
              vt vel claudi, vel aperiri poſſit. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012041">
                <margin.target id="marg1655"/>
              Seræ quæ ſub
                <lb/>
              quocunque
                <lb/>
              nomine clau­
                <lb/>
              di poreſt.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012042">Erunt enim ſeptem orbes in margine al­
                <lb/>
              phabetum habentes, quorum vnum pro
                <lb/>
              exemplo in margine deſcripſi: aut totidem
                <lb/>
              numero, quotus eſt literarum numerus, ſub
                <lb/>
              quo claudi debet. </s>
              <s id="s.012043">In medio circulus latus,
                <lb/>
              totidem diſtinctus ſpatiis, quot ſunt in mar­
                <lb/>
              gine literæ. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012044">Totidem quoque orbiculi dentati, quot
                <lb/>
              ſunt ordines alphabeti. </s>
              <s id="s.012045">Hos in tertia figura
                <lb/>
              denticulo adiecto deſcripſi: vel, vt in quarta,
                <lb/>
              partem orbium ſecundæ figuræ poſteriorem
                <lb/>
              cùm ſpatio in orbiculo medio, cui denticu­
                <lb/>
              lus parui orbis infigatur. </s>
              <s id="s.012046">Manifeſtum eſt
                <lb/>
              enim, ſic circumuerſo ſecundo orbe ſimul
                <lb/>
              & tertium ſecum trahi, & tamen non niſi
                <lb/>
              fixa litera loco ſuo vnus alteri, aut iungi po­
                <lb/>
              terit, aut auelli. </s>
              <s id="s.012047">Cùm concluſa fuerit ſera cir­
                <lb/>
              cumaguntur orbes abſque impedimento, vt
                <lb/>
              ſic nominis ratio confundatur. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012048">Sed iſta mittamus, quæ magis curioſa
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.270.3.jpg" xlink:href="016/01/270/3.jpg" number="127"/>
                <lb/>
              ſunt, quàm vtilia: illud potius quod ad quo­
                <lb/>
              tidianum vſum pertinet doceamus, ſcilicet
                <lb/>
              quonam pacto in arca pecuniæ ita abſcondi
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1656"/>
                <lb/>
              poſſint, vt neque veſtigium loci appareat:
                <lb/>
              nec ſi ſciatur, niſi confracta arca pecuniæ,
                <lb/>
              aut gemmæ extrahi. </s>
              <s id="s.012049">Pluribus enim prodeſt
                <lb/>
              ſcire quòd ſint: nam etſi non cognoſcant
                <lb/>
              vbi, prætentant, veſtigant: & quandoque eò
                <lb/>
              licentiæ perueniunt, vt frangere aggredian­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s id="s.012050">Nihil enim magis fures, ac latrones au­
                <lb/>
              dere facit, quàm ſcire, ceróque cognoſcere
                <lb/>
              adeſſe prædam, & ſi vbi exquiſitè ſit neſ­
                <lb/>
              ciant: vt contrà nihil tam illorum frangit
                <lb/>
              audaciam, quàm ſi dubitent prædam non ad­
                <lb/>
              eſſe. </s>
              <s id="s.012051">Itaque conandum ad ſecuritatem maxi­
                <lb/>
              mè vt nidulus lateat: deinde etiamſi ſciant
                <lb/>
              adeſſe, vt difficillimè extraxi poſſit. </s>
              <s id="s.012052">Nemo
                <lb/>
              ignorat materiam è ferro, craſſitudinem ta­
                <lb/>
              bularum neceſſariam eſſe. </s>
              <s id="s.012053">Tum verò vſitata,
                <lb/>
              duplicem arcæ fundum, aut è lateribus arcu­
                <lb/>
              las, & recondita ſcriniola abditóſque receſ­
                <lb/>
              ſus, quæ omnia ſagacem virum haud fallere
                <lb/>
              poſſunt, cum craſſitudinem partium, & late-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>