Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.012008
">
<
pb
pagenum
="
623
"
xlink:href
="
016/01/270.jpg
"/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1651
"/>
<
lb
/>
horum iam (vt dixi) demonſtrauimus. </
s
>
<
s
id
="
s.012009
">Ve
<
lb
/>
rùm quomodo tam tenue linum tantam vim
<
lb
/>
<
figure
id
="
id.016.01.270.1.jpg
"
xlink:href
="
016/01/270/1.jpg
"
number
="
125
"/>
<
lb
/>
ſuſtineat, vt mali ipſi & funes
<
lb
/>
quàm vela faciliùs frangantur,
<
lb
/>
hæc eſt: quoniam impetus venti
<
lb
/>
per partes carbaſi diuiditur. </
s
>
<
s
id
="
s.012010
">Sit
<
lb
/>
enim carboſus ABCDE, & ſi
<
lb
/>
in A parte, tota vis colligeretur
<
lb
/>
quæ nauem impellit, cùm etiam
<
lb
/>
B ſinuetur duplo magis, ac tri
<
lb
/>
plo, & ſecundum numerum partium velo
<
lb
/>
cius moueret? </
s
>
<
s
id
="
s.012011
">At non mouetur,
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
igitur to
<
lb
/>
ta vis in vna parte colligitur. </
s
>
<
s
id
="
s.012012
">Neceſſe eſt
<
lb
/>
igitur vim diſtribui iuxta partes magnitudi
<
lb
/>
nis veli. </
s
>
<
s
id
="
s.012013
">Ac collectio hæc fit iuxta multipli
<
lb
/>
candi rationem, non additionis: igitur à
<
lb
/>
<
figure
id
="
id.016.01.270.2.jpg
"
xlink:href
="
016/01/270/2.jpg
"
number
="
126
"/>
<
lb
/>
paruo impetu magnum
<
lb
/>
pondus ſic mouetur. </
s
>
<
s
id
="
s.012014
">Si
<
lb
/>
enim quatuor triplas iun
<
lb
/>
xeris, fit duodecupla: fi
<
lb
/>
multiplicaueris, fiet pro
<
lb
/>
portio octuaginta vnius ad
<
lb
/>
vnum. </
s
>
<
s
id
="
s.012015
">Ex ſe igitur quintu
<
lb
/>
plis colliguntur per iam additionis 30. ex
<
lb
/>
quinque autem duplis multiplicat inuicem
<
lb
/>
32. Si igitur inuicem conferantur, quinque
<
lb
/>
duplæ mouebunt pondus ſex quintuplarum.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.012016
">Ob id vela magna difficilius frangantur par
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1652
"/>
<
lb
/>
uis dum æqualiter mouent. </
s
>
<
s
id
="
s.012017
">Nec eſt ratio
<
lb
/>
motus, vt velorum: nam carboſus, quæ paſſus
<
lb
/>
obtineat decem, ſi nauim impellit paſſuum
<
lb
/>
1000. quatuor in ſingulas horas, quæ 15.
<
lb
/>
paſſus magnitudinis obtinet, eò velocius
<
lb
/>
mouebit, quò proportio exceſſus 15. ad ma
<
lb
/>
gnitudinem à qua primum nauis moueri in
<
lb
/>
cipit, ad exceſſum decem paſſuum ad ean
<
lb
/>
dem. </
s
>
<
s
id
="
s.012018
">Similiter & de altitudine. </
s
>
<
s
id
="
s.012019
">Sed alia ra
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1653
"/>
<
lb
/>
tio eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.012020
">Facit etiam ad tutelam carbaſorum
<
lb
/>
venti ſubſtantia mollior, & motus conſimi
<
lb
/>
lis. </
s
>
<
s
id
="
s.012021
">Sicut enim motus concurſus, cuius tre
<
lb
/>
mulus pars eſt, ad fracturam plurimùm fa
<
lb
/>
cit, ita fugitiuus qualis in velis plurimum
<
lb
/>
prohibet: quoniam omnis motus circa ali
<
lb
/>
quid fit quod quieſcat.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1654
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012022
">
<
margin.target
id
="
marg1648
"/>
Ictus cur fe
<
lb
/>
riat, pondus
<
lb
/>
non.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012023
">
<
margin.target
id
="
marg1649
"/>
Ictus quomo
<
lb
/>
do validiſ
<
lb
/>
ſimi, & vbi.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012024
">
<
margin.target
id
="
marg1650
"/>
Cur in ictu
<
lb
/>
attractio
<
lb
/>
gladij ad
<
lb
/>
ſcindendum
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
plurimũ
">plurimum</
expan
>
con
<
lb
/>
ducat.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.012025
">Haſtæ lon
<
lb
/>
giores cur
<
lb
/>
tranſuerbe
<
lb
/>
rent magis
<
lb
/>
breuibus.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.012026
">Nauis à ve
<
lb
/>
lis cur tam
<
lb
/>
celeriter mo
<
lb
/>
ueatur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012027
">
<
margin.target
id
="
marg1651
"/>
Cur vela
<
expan
abbr
="
cũ
">cum</
expan
>
<
lb
/>
tanto impetu
<
lb
/>
ſinuentur, à
<
lb
/>
ventis non
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
diſrumpãtur
">diſrumpantur</
expan
>
.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012028
">
<
margin.target
id
="
marg1652
"/>
Vela magna
<
lb
/>
tutiora par
<
lb
/>
uis à fractu
<
lb
/>
ra.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012029
">
<
margin.target
id
="
marg1653
"/>
Ratio motus
<
lb
/>
nauium
<
lb
/>
carbaſis.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012030
">
<
margin.target
id
="
marg1654
"/>
Seræ quomo
<
lb
/>
do ab vnci
<
lb
/>
nis tutæ
<
expan
abbr
="
fiãt
">fiant</
expan
>
.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.012031
">Facilior eſt clauium ratio, ſed tamen eiuſ
<
lb
/>
dem generis. </
s
>
<
s
id
="
s.012032
">Nam cùm ſecundum latitudi
<
lb
/>
nem
<
expan
abbr
="
diuidtũur
">diuiduntur</
expan
>
, vncinus breuis ſolùm poteſt
<
lb
/>
immiti, vndè cùm ab axe parum diſtet, non
<
lb
/>
poteſt repagulum retrò agi: longus etiam
<
lb
/>
vncinus ac ſtrictus vim, & robur non habet.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.012033
">Duriora tamen repagula, & plura ſeptis di
<
lb
/>
ſtincta, tutiora aduerſus vncinos. </
s
>
<
s
id
="
s.012034
">Securiſſi
<
lb
/>
ma ſera, quæ obicem habet, altera clauis par
<
lb
/>
te tollendum, altera repagulum, ſepto inter
<
lb
/>
obicem ac repagulum intercedente. </
s
>
<
s
id
="
s.012035
">Si ſera
<
lb
/>
rum modos hîc narrare voluero, tædium res
<
lb
/>
ipſa pariet. </
s
>
<
s
id
="
s.012036
">Vnius tamen exemplum ſubii
<
arrow.to.target
n
="
marg1655
"/>
<
lb
/>
ciam, quàm Ianellus conſtruxit. </
s
>
<
s
id
="
s.012037
">Hæc ſub
<
lb
/>
quouis nomine quod ſeptem literis conſta
<
lb
/>
ret, ad vnguem claudi poterat: nec ſub alio
<
lb
/>
quàm clauſa eſſet reſerari. </
s
>
<
s
id
="
s.012038
">Orbis primùm
<
lb
/>
erat ſolidus, atque ex aduerſo lenis parte an
<
lb
/>
teriore canalis ex centro rectus prominebat,
<
lb
/>
in cuius faſtigio cochlea maſcula breuis
<
lb
/>
erat. </
s
>
<
s
id
="
s.012039
">In huius etiam orbis marginæ alius eſt
<
lb
/>
canalis inanis, rotundus, magnitudine æqua
<
lb
/>
lis, & æquidiſtans: atque ex aduerſo duæ li
<
lb
/>
neæ paruæ limbum diſtinguunt. </
s
>
<
s
id
="
s.012040
">His lineis
<
lb
/>
ſeptem dictionis literæ, orbiculos circuma
<
lb
/>
gendo, aptandove, è directo poni debent,
<
lb
/>
eo ordine quem ſeruare inſtituiſti: vt no
<
lb
/>
men (gratia exempli) ſeptem literarum ſit
<
lb
/>
SERPENS, ſinguli orbes è directo ſpatij
<
lb
/>
duarum linearum ſuam literam conſtituent,
<
lb
/>
vt vel claudi, vel aperiri poſſit. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012041
">
<
margin.target
id
="
marg1655
"/>
Seræ quæ ſub
<
lb
/>
quocunque
<
lb
/>
nomine clau
<
lb
/>
di poreſt.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.012042
">Erunt enim ſeptem orbes in margine al
<
lb
/>
phabetum habentes, quorum vnum pro
<
lb
/>
exemplo in margine deſcripſi: aut totidem
<
lb
/>
numero, quotus eſt literarum numerus, ſub
<
lb
/>
quo claudi debet. </
s
>
<
s
id
="
s.012043
">In medio circulus latus,
<
lb
/>
totidem diſtinctus ſpatiis, quot ſunt in mar
<
lb
/>
gine literæ. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.012044
">Totidem quoque orbiculi dentati, quot
<
lb
/>
ſunt ordines alphabeti. </
s
>
<
s
id
="
s.012045
">Hos in tertia figura
<
lb
/>
denticulo adiecto deſcripſi: vel, vt in quarta,
<
lb
/>
partem orbium ſecundæ figuræ poſteriorem
<
lb
/>
cùm ſpatio in orbiculo medio, cui denticu
<
lb
/>
lus parui orbis infigatur. </
s
>
<
s
id
="
s.012046
">Manifeſtum eſt
<
lb
/>
enim, ſic circumuerſo ſecundo orbe ſimul
<
lb
/>
& tertium ſecum trahi, & tamen non niſi
<
lb
/>
fixa litera loco ſuo vnus alteri, aut iungi po
<
lb
/>
terit, aut auelli. </
s
>
<
s
id
="
s.012047
">Cùm concluſa fuerit ſera cir
<
lb
/>
cumaguntur orbes abſque impedimento, vt
<
lb
/>
ſic nominis ratio confundatur. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.012048
">Sed iſta mittamus, quæ magis curioſa
<
lb
/>
<
figure
id
="
id.016.01.270.3.jpg
"
xlink:href
="
016/01/270/3.jpg
"
number
="
127
"/>
<
lb
/>
ſunt, quàm vtilia: illud potius quod ad quo
<
lb
/>
tidianum vſum pertinet doceamus, ſcilicet
<
lb
/>
quonam pacto in arca pecuniæ ita abſcondi
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1656
"/>
<
lb
/>
poſſint, vt neque veſtigium loci appareat:
<
lb
/>
nec ſi ſciatur, niſi confracta arca pecuniæ,
<
lb
/>
aut gemmæ extrahi. </
s
>
<
s
id
="
s.012049
">Pluribus enim prodeſt
<
lb
/>
ſcire quòd ſint: nam etſi non cognoſcant
<
lb
/>
vbi, prætentant, veſtigant: & quandoque eò
<
lb
/>
licentiæ perueniunt, vt frangere aggredian
<
lb
/>
tur. </
s
>
<
s
id
="
s.012050
">Nihil enim magis fures, ac latrones au
<
lb
/>
dere facit, quàm ſcire, ceróque cognoſcere
<
lb
/>
adeſſe prædam, & ſi vbi exquiſitè ſit neſ
<
lb
/>
ciant: vt contrà nihil tam illorum frangit
<
lb
/>
audaciam, quàm ſi dubitent prædam non ad
<
lb
/>
eſſe. </
s
>
<
s
id
="
s.012051
">Itaque conandum ad ſecuritatem maxi
<
lb
/>
mè vt nidulus lateat: deinde etiamſi ſciant
<
lb
/>
adeſſe, vt difficillimè extraxi poſſit. </
s
>
<
s
id
="
s.012052
">Nemo
<
lb
/>
ignorat materiam è ferro, craſſitudinem ta
<
lb
/>
bularum neceſſariam eſſe. </
s
>
<
s
id
="
s.012053
">Tum verò vſitata,
<
lb
/>
duplicem arcæ fundum, aut è lateribus arcu
<
lb
/>
las, & recondita ſcriniola abditóſque receſ
<
lb
/>
ſus, quæ omnia ſagacem virum haud fallere
<
lb
/>
poſſunt, cum craſſitudinem partium, & late-</
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>