1
horum iam (vt dixi) demonſtrauimus. Ve
rùm quomodo tam tenue linum tantam vim
125[Figure 125]
ſuſtineat, vt mali ipſi & funes
quàm vela faciliùs frangantur,
hæc eſt: quoniam impetus venti
per partes carbaſi diuiditur. Sit
enim carboſus ABCDE, & ſi
in A parte, tota vis colligeretur
quæ nauem impellit, cùm etiam
B ſinuetur duplo magis, ac tri
plo, & ſecundum numerum partium velo
cius moueret? At non mouetur, non igitur to
ta vis in vna parte colligitur. Neceſſe eſt
igitur vim diſtribui iuxta partes magnitudi
nis veli. Ac collectio hæc fit iuxta multipli
candi rationem, non additionis: igitur à
126[Figure 126]
paruo impetu magnum
pondus ſic mouetur. Si
enim quatuor triplas iun
xeris, fit duodecupla: fi
multiplicaueris, fiet pro
portio octuaginta vnius ad
vnum. Ex ſe igitur quintu
plis colliguntur per iam additionis 30. ex
quinque autem duplis multiplicat inuicem
32. Si igitur inuicem conferantur, quinque
duplæ mouebunt pondus ſex quintuplarum.
Ob id vela magna difficilius frangantur par
uis dum æqualiter mouent. Nec eſt ratio
motus, vt velorum: nam carboſus, quæ paſſus
obtineat decem, ſi nauim impellit paſſuum
1000. quatuor in ſingulas horas, quæ 15.
paſſus magnitudinis obtinet, eò velocius
mouebit, quò proportio exceſſus 15. ad ma
gnitudinem à qua primum nauis moueri in
cipit, ad exceſſum decem paſſuum ad ean
dem. Similiter & de altitudine. Sed alia ra
tio eſt. Facit etiam ad tutelam carbaſorum
venti ſubſtantia mollior, & motus conſimi
lis. Sicut enim motus concurſus, cuius tre
mulus pars eſt, ad fracturam plurimùm fa
cit, ita fugitiuus qualis in velis plurimum
prohibet: quoniam omnis motus circa ali
quid fit quod quieſcat.
horum iam (vt dixi) demonſtrauimus. Ve
rùm quomodo tam tenue linum tantam vim
125[Figure 125]ſuſtineat, vt mali ipſi & funes
quàm vela faciliùs frangantur,
hæc eſt: quoniam impetus venti
per partes carbaſi diuiditur. Sit
enim carboſus ABCDE, & ſi
in A parte, tota vis colligeretur
quæ nauem impellit, cùm etiam
B ſinuetur duplo magis, ac tri
plo, & ſecundum numerum partium velo
cius moueret? At non mouetur, non igitur to
ta vis in vna parte colligitur. Neceſſe eſt
igitur vim diſtribui iuxta partes magnitudi
nis veli. Ac collectio hæc fit iuxta multipli
candi rationem, non additionis: igitur à
126[Figure 126]paruo impetu magnum
pondus ſic mouetur. Si
enim quatuor triplas iun
xeris, fit duodecupla: fi
multiplicaueris, fiet pro
portio octuaginta vnius ad
vnum. Ex ſe igitur quintu
plis colliguntur per iam additionis 30. ex
quinque autem duplis multiplicat inuicem
32. Si igitur inuicem conferantur, quinque
duplæ mouebunt pondus ſex quintuplarum.
Ob id vela magna difficilius frangantur par
uis dum æqualiter mouent. Nec eſt ratio
motus, vt velorum: nam carboſus, quæ paſſus
obtineat decem, ſi nauim impellit paſſuum
1000. quatuor in ſingulas horas, quæ 15.
paſſus magnitudinis obtinet, eò velocius
mouebit, quò proportio exceſſus 15. ad ma
gnitudinem à qua primum nauis moueri in
cipit, ad exceſſum decem paſſuum ad ean
dem. Similiter & de altitudine. Sed alia ra
tio eſt. Facit etiam ad tutelam carbaſorum
venti ſubſtantia mollior, & motus conſimi
lis. Sicut enim motus concurſus, cuius tre
mulus pars eſt, ad fracturam plurimùm fa
cit, ita fugitiuus qualis in velis plurimum
prohibet: quoniam omnis motus circa ali
quid fit quod quieſcat.
Ictus cur fe
riat, pondus
non.
riat, pondus
non.
Ictus quomo
do validiſ
ſimi, & vbi.
do validiſ
ſimi, & vbi.
Cur in ictu
attractio
gladij ad
ſcindendum
plurimum con
ducat.
Haſtæ lon
giores cur
tranſuerbe
rent magis
breuibus.
Nauis à ve
lis cur tam
celeriter mo
ueatur.
attractio
gladij ad
ſcindendum
plurimum con
ducat.
Haſtæ lon
giores cur
tranſuerbe
rent magis
breuibus.
Nauis à ve
lis cur tam
celeriter mo
ueatur.
Cur vela cum
tanto impetu
ſinuentur, à
ventis non
diſrumpantur.
tanto impetu
ſinuentur, à
ventis non
diſrumpantur.
Vela magna
tutiora par
uis à fractu
ra.
tutiora par
uis à fractu
ra.
Ratio motus
nauium
carbaſis.
nauium
carbaſis.
Seræ quomo
do ab vnci
nis tutæ fiant.
do ab vnci
nis tutæ fiant.
Facilior eſt clauium ratio, ſed tamen eiuſ
dem generis. Nam cùm ſecundum latitudi
nem diuiduntur, vncinus breuis ſolùm poteſt
immiti, vndè cùm ab axe parum diſtet, non
poteſt repagulum retrò agi: longus etiam
vncinus ac ſtrictus vim, & robur non habet.
Duriora tamen repagula, & plura ſeptis di
ſtincta, tutiora aduerſus vncinos. Securiſſi
ma ſera, quæ obicem habet, altera clauis par
te tollendum, altera repagulum, ſepto inter
obicem ac repagulum intercedente. Si ſera
rum modos hîc narrare voluero, tædium res
ipſa pariet. Vnius tamen exemplum ſubii
ciam, quàm Ianellus conſtruxit. Hæc ſub
quouis nomine quod ſeptem literis conſta
ret, ad vnguem claudi poterat: nec ſub alio
quàm clauſa eſſet reſerari. Orbis primùm
erat ſolidus, atque ex aduerſo lenis parte an
teriore canalis ex centro rectus prominebat,
in cuius faſtigio cochlea maſcula breuis
erat. In huius etiam orbis marginæ alius eſt
canalis inanis, rotundus, magnitudine æqua
lis, & æquidiſtans: atque ex aduerſo duæ li
neæ paruæ limbum diſtinguunt. His lineis
ſeptem dictionis literæ, orbiculos circuma
gendo, aptandove, è directo poni debent,
eo ordine quem ſeruare inſtituiſti: vt no
men (gratia exempli) ſeptem literarum ſit
SERPENS, ſinguli orbes è directo ſpatij
duarum linearum ſuam literam conſtituent,
vt vel claudi, vel aperiri poſſit.
dem generis. Nam cùm ſecundum latitudi
nem diuiduntur, vncinus breuis ſolùm poteſt
immiti, vndè cùm ab axe parum diſtet, non
poteſt repagulum retrò agi: longus etiam
vncinus ac ſtrictus vim, & robur non habet.
Duriora tamen repagula, & plura ſeptis di
ſtincta, tutiora aduerſus vncinos. Securiſſi
ma ſera, quæ obicem habet, altera clauis par
te tollendum, altera repagulum, ſepto inter
obicem ac repagulum intercedente. Si ſera
rum modos hîc narrare voluero, tædium res
ipſa pariet. Vnius tamen exemplum ſubii
ciam, quàm Ianellus conſtruxit. Hæc ſub
quouis nomine quod ſeptem literis conſta
ret, ad vnguem claudi poterat: nec ſub alio
quàm clauſa eſſet reſerari. Orbis primùm
erat ſolidus, atque ex aduerſo lenis parte an
teriore canalis ex centro rectus prominebat,
in cuius faſtigio cochlea maſcula breuis
erat. In huius etiam orbis marginæ alius eſt
canalis inanis, rotundus, magnitudine æqua
lis, & æquidiſtans: atque ex aduerſo duæ li
neæ paruæ limbum diſtinguunt. His lineis
ſeptem dictionis literæ, orbiculos circuma
gendo, aptandove, è directo poni debent,
eo ordine quem ſeruare inſtituiſti: vt no
men (gratia exempli) ſeptem literarum ſit
SERPENS, ſinguli orbes è directo ſpatij
duarum linearum ſuam literam conſtituent,
vt vel claudi, vel aperiri poſſit.
Seræ quæ ſub
quocunque
nomine clau
di poreſt.
quocunque
nomine clau
di poreſt.
Erunt enim ſeptem orbes in margine al
phabetum habentes, quorum vnum pro
exemplo in margine deſcripſi: aut totidem
numero, quotus eſt literarum numerus, ſub
quo claudi debet. In medio circulus latus,
totidem diſtinctus ſpatiis, quot ſunt in mar
gine literæ.
phabetum habentes, quorum vnum pro
exemplo in margine deſcripſi: aut totidem
numero, quotus eſt literarum numerus, ſub
quo claudi debet. In medio circulus latus,
totidem diſtinctus ſpatiis, quot ſunt in mar
gine literæ.
Totidem quoque orbiculi dentati, quot
ſunt ordines alphabeti. Hos in tertia figura
denticulo adiecto deſcripſi: vel, vt in quarta,
partem orbium ſecundæ figuræ poſteriorem
cùm ſpatio in orbiculo medio, cui denticu
lus parui orbis infigatur. Manifeſtum eſt
enim, ſic circumuerſo ſecundo orbe ſimul
& tertium ſecum trahi, & tamen non niſi
fixa litera loco ſuo vnus alteri, aut iungi po
terit, aut auelli. Cùm concluſa fuerit ſera cir
cumaguntur orbes abſque impedimento, vt
ſic nominis ratio confundatur.
ſunt ordines alphabeti. Hos in tertia figura
denticulo adiecto deſcripſi: vel, vt in quarta,
partem orbium ſecundæ figuræ poſteriorem
cùm ſpatio in orbiculo medio, cui denticu
lus parui orbis infigatur. Manifeſtum eſt
enim, ſic circumuerſo ſecundo orbe ſimul
& tertium ſecum trahi, & tamen non niſi
fixa litera loco ſuo vnus alteri, aut iungi po
terit, aut auelli. Cùm concluſa fuerit ſera cir
cumaguntur orbes abſque impedimento, vt
ſic nominis ratio confundatur.
Sed iſta mittamus, quæ magis curioſa
127[Figure 127]
ſunt, quàm vtilia: illud potius quod ad quo
tidianum vſum pertinet doceamus, ſcilicet
quonam pacto in arca pecuniæ ita abſcondi
poſſint, vt neque veſtigium loci appareat:
nec ſi ſciatur, niſi confracta arca pecuniæ,
aut gemmæ extrahi. Pluribus enim prodeſt
ſcire quòd ſint: nam etſi non cognoſcant
vbi, prætentant, veſtigant: & quandoque eò
licentiæ perueniunt, vt frangere aggredian
tur. Nihil enim magis fures, ac latrones au
dere facit, quàm ſcire, ceróque cognoſcere
adeſſe prædam, & ſi vbi exquiſitè ſit neſ
ciant: vt contrà nihil tam illorum frangit
audaciam, quàm ſi dubitent prædam non ad
eſſe. Itaque conandum ad ſecuritatem maxi
mè vt nidulus lateat: deinde etiamſi ſciant
adeſſe, vt difficillimè extraxi poſſit. Nemo
ignorat materiam è ferro, craſſitudinem ta
bularum neceſſariam eſſe. Tum verò vſitata,
duplicem arcæ fundum, aut è lateribus arcu
las, & recondita ſcriniola abditóſque receſ
ſus, quæ omnia ſagacem virum haud fallere
poſſunt, cum craſſitudinem partium, & late-
127[Figure 127]ſunt, quàm vtilia: illud potius quod ad quo
tidianum vſum pertinet doceamus, ſcilicet
quonam pacto in arca pecuniæ ita abſcondi
poſſint, vt neque veſtigium loci appareat:
nec ſi ſciatur, niſi confracta arca pecuniæ,
aut gemmæ extrahi. Pluribus enim prodeſt
ſcire quòd ſint: nam etſi non cognoſcant
vbi, prætentant, veſtigant: & quandoque eò
licentiæ perueniunt, vt frangere aggredian
tur. Nihil enim magis fures, ac latrones au
dere facit, quàm ſcire, ceróque cognoſcere
adeſſe prædam, & ſi vbi exquiſitè ſit neſ
ciant: vt contrà nihil tam illorum frangit
audaciam, quàm ſi dubitent prædam non ad
eſſe. Itaque conandum ad ſecuritatem maxi
mè vt nidulus lateat: deinde etiamſi ſciant
adeſſe, vt difficillimè extraxi poſſit. Nemo
ignorat materiam è ferro, craſſitudinem ta
bularum neceſſariam eſſe. Tum verò vſitata,
duplicem arcæ fundum, aut è lateribus arcu
las, & recondita ſcriniola abditóſque receſ
ſus, quæ omnia ſagacem virum haud fallere
poſſunt, cum craſſitudinem partium, & late-