Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.012053
">
<
pb
pagenum
="
624
"
xlink:href
="
016/01/271.jpg
"/>
rum inuicem comparauerit. </
s
>
<
s
id
="
s.012054
">Itaque in late
<
lb
/>
ribus, vel angulis decliuiore loco foramen
<
lb
/>
aperitur exiguum, intus verò cauitas eſt in
<
lb
/>
tabula quantam volumus, imò plures inclu
<
lb
/>
duntur pecuniæ, & cum cotto completur ca
<
lb
/>
uitas, inde tenuiſſima ligni ſcobe, & albo oui
<
lb
/>
locus quà patet clauditur, vt etiam eum qui
<
lb
/>
clauſerit, fallat. </
s
>
<
s
id
="
s.012055
">Aliud Tabula ciuitati obdu
<
lb
/>
citur ita arctè, vt rima non appareat. </
s
>
<
s
id
="
s.012056
">In fru
<
lb
/>
ſto quòd amoueri poteſt cochlea parua è
<
lb
/>
metallo fœmina includitur, eíque clauus ſu
<
lb
/>
perponitur: alij illi conſimiles per arcam
<
lb
/>
certo ordine diſponuntur, cùm reſerandus
<
lb
/>
eſt locus ſublato clauo, cochlea maſcula in
<
lb
/>
truditur, fruſtúmque tabulæ auellitur. </
s
>
<
s
id
="
s.012057
">Sem
<
lb
/>
per autem memineris, vt loci inanitas, cùm
<
lb
/>
quippiam impoſueris, ne reſonet, cotto, vel
<
lb
/>
alio molli tomento impleatur. </
s
>
<
s
id
="
s.012058
">Plures etiam
<
lb
/>
ſic latebras facere potes. </
s
>
<
s
id
="
s.012059
">Aliud optimum vt
<
lb
/>
nihil melius: Seram aut ferreas laminas, qui
<
lb
/>
bus arcæ integumentum annectitur, clauis
<
lb
/>
in cochleæ formam aptatis tabulæ firmiter
<
lb
/>
iunges. </
s
>
<
s
id
="
s.012060
">Sub ſera, aut lamina oſtiola ſint ca
<
lb
/>
uitatum: cùm reſerare volueris, ferrum ha
<
lb
/>
beas vt à latere vides, in cuius extremo ca
<
lb
/>
uitas ſit, quæ capita clauorum firmiter ap
<
lb
/>
<
figure
id
="
id.016.01.271.1.jpg
"
xlink:href
="
016/01/271/1.jpg
"
number
="
128
"/>
<
lb
/>
præhendat, ſic vt reuolui vi ſeram,
<
lb
/>
aut laminam ab arca diſiungi per
<
lb
/>
mittant. </
s
>
<
s
id
="
s.012061
">Oportet autem vt opus
<
lb
/>
ſit ſtabile, clauis ſubigere cochleas
<
lb
/>
fœminas, quæ clauos arctè ſuſpi
<
lb
/>
ciant, eáſque arcæ lateri ſub bracteis dictis
<
lb
/>
collocare. </
s
>
<
s
id
="
s.012062
">In arcis etiam quæ tela intus ob
<
lb
/>
ducuntur, multi alij modi ſolent excogitari:
<
lb
/>
ſed in vniuerſum danda eſt opera, vt vel om
<
lb
/>
ninò lateat foramen, vt primo exemplo do
<
lb
/>
cuimus, vel vt firmiſſimo præſidio, & ſolita
<
lb
/>
bractea abſcondatur. </
s
>
<
s
id
="
s.012063
">Sic etiam magis late
<
lb
/>
bit, & oſcula ſolubilis arcæ incertis tabula
<
lb
/>
rum capitibus integantur.
<
lb
/>
<
figure
id
="
id.016.01.271.2.jpg
"
xlink:href
="
016/01/271/2.jpg
"
number
="
129
"/>
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1657
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012064
">
<
margin.target
id
="
marg1656
"/>
Arca quæ
<
lb
/>
pecunias re
<
lb
/>
condit
<
expan
abbr
="
abſq;
">abſque</
expan
>
<
lb
/>
indicio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012065
">
<
margin.target
id
="
marg1657
"/>
Demonſtra
<
lb
/>
tio mirabilis
<
lb
/>
roboris axis,
<
lb
/>
in qua gem
<
lb
/>
mæ ſculpun
<
lb
/>
tur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.012066
">Sed ad rotarum hiſtoriam redeamus. </
s
>
<
s
id
="
s.012067
">Gem
<
lb
/>
mæ cælantur ac terebrantur mira arte. </
s
>
<
s
id
="
s.012068
">Hæc
<
lb
/>
autem eſt: Rota magna lignea funiculo
<
lb
/>
circumambitur, eodémque rurſus parua, quæ
<
lb
/>
magnæ ſuperſtat, ea ratione qua à latere de
<
lb
/>
ſcriptas vides. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.012069
">Cùm igitur tanta portio ABC, quæ ſit
<
lb
/>
AB, quanta eſt DEF tota circumagitur ver
<
lb
/>
titur G parua rota. </
s
>
<
s
id
="
s.012070
">Quoties igitur AB con
<
lb
/>
tinetur in ABC, toties in vna conuerſione
<
lb
/>
rotæ maioris, quæ vocetur H, parua rota
<
lb
/>
DEF circumuerſabitur Igitur qualis propor
<
lb
/>
tio magnitudinis ambitus H, vel axis ad am
<
lb
/>
bitum G, vel axem, talis erit numeri reuolu
<
lb
/>
tionem G, ad reuolutiones H: igitur G ma
<
lb
/>
ximo impetu circumagetur, quia in breuiſſi
<
lb
/>
mo temporis ſpatio: quare axis GK, terebra
<
lb
/>
bit, & comminuet gemmas. </
s
>
<
s
id
="
s.012071
">Ea ratione factis
<
lb
/>
in G denticulis, qui axem alterius rotæ cir
<
lb
/>
cumagant, dentibus illius impliciti quò rota
<
arrow.to.target
n
="
marg1658
"/>
<
lb
/>
maior eſſet, eò velocius reuolueretur. </
s
>
<
s
id
="
s.012072
">Quare
<
lb
/>
ſæpius maioris rotæ ratione repetita tum
<
lb
/>
axis, fiet motus celerrimus, atque violentiſſi
<
lb
/>
mus: ita tamen, vt vis quæ prima mouet, ro
<
lb
/>
buſtiſſima ſit, rotæque leuiſſimæ. </
s
>
<
s
id
="
s.012073
">Eadem ſub
<
lb
/>
tilitate vſi ſunt antiqui in ſtructura baliſta
<
lb
/>
rum, quibus pilæ, & ſcorpionum, quibus ſa
<
lb
/>
gittæ emittuntur: nam ſi nimium intendan
<
lb
/>
tur, diſrumpuntur: ſi parum, ictus reddunt
<
lb
/>
inualidos: ergo ad modulum ducenda res.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.012074
">Vitruius exiſtimat metam hanc à ſono de
<
lb
/>
duci debere. </
s
>
<
s
id
="
s.012075
">Tanta verò vi impellebant hæ,
<
lb
/>
vt Ioſephus referat machina hominis calua
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1659
"/>
<
lb
/>
riam excuſſam, ad tria ſtadia tranſlatam. </
s
>
<
s
id
="
s.012076
">Et
<
lb
/>
infantem è matris ventre ad ſtadij dimi
<
lb
/>
dium. </
s
>
<
s
id
="
s.012077
">Adeò ſolers ingenium Romanorum
<
lb
/>
ad cædes, vt parum abfuerint à miraculis
<
lb
/>
noſtrorum fulminum. </
s
>
<
s
id
="
s.012078
">Et arietes in concu
<
lb
/>
tiendis muris, incommodo, non vi, ceſſerunt
<
lb
/>
his. </
s
>
<
s
id
="
s.012079
">Exoleuerunt plura melioribus ſucceden
<
lb
/>
tibus, alia per incuriam: quædam, quoniam
<
lb
/>
neque menſura vlla, neque pondus perpetuò
<
lb
/>
ſeruari poſſunt. </
s
>
<
s
id
="
s.012080
">Pondus enim certam præ
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1660
"/>
<
lb
/>
ſupponit menſuram, menſura verò omnis
<
lb
/>
alicuius neceſſariò eſt menſura. </
s
>
<
s
id
="
s.012081
">Id cuius
<
lb
/>
menſura eſt, immutari non debet, ſi æterna
<
lb
/>
ſit futura menſura. </
s
>
<
s
id
="
s.012082
">Aut igitur quod mutari
<
lb
/>
non debet, cœleſte eſt, aut ex elementis, aut
<
lb
/>
elementum, vel pars eius. </
s
>
<
s
id
="
s.012083
">Quæ ex elementis,
<
lb
/>
iuxta materiæ multitudinem, aut paucita
<
lb
/>
tem variantur, non ſolùm temporibus, ſed
<
lb
/>
locis & caſibus. </
s
>
<
s
id
="
s.012084
">Homines nunc (vt dixi) in
<
lb
/>
India inuenti proceri, atque gigantum for
<
lb
/>
ma: alij adeò parui: vt pumiliones dicas. </
s
>
<
s
id
="
s.012085
">Et
<
lb
/>
Germani Italis maiores: & inter Germanos
<
lb
/>
menſura haud conſtat, nam & ex his parui
<
lb
/>
ſunt. </
s
>
<
s
id
="
s.012086
">Quid de lapidibus? </
s
>
<
s
id
="
s.012087
">an in metallis cer
<
lb
/>
tam quæremus magnitudinem? </
s
>
<
s
id
="
s.012088
">Semina quo
<
lb
/>
que variantur: nam triticum Turcium minus
<
lb
/>
longè eſt noſtro, ſed alterius forſan generis.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.012089
">In Italia non vbique eiuſdem ponderis, aut
<
lb
/>
menſuræ, & in ſingulos mutatur annos. </
s
>
<
s
id
="
s.012090
">Et
<
lb
/>
in eodem aceruo non vnius eſt magnitudi
<
lb
/>
nis. </
s
>
<
s
id
="
s.012091
">At nec in motu: quòd enim mouetur,
<
lb
/>
pondus eſt, aut maius, aut minus: at hoc non
<
lb
/>
dum determinatum: aut animal: & hoc
<
lb
/>
quidem ſimili modo, aut maius, aut minus,
<
lb
/>
aut imbecille, aut robuſtum aut concitatum.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.012092
">Sed neque in cœleſtibus: nam cùm ea ma
<
lb
/>
xima ſint, qualia ſunt menſurari nequeunt,
<
lb
/>
non ſolùm ob magnitudinem, ſed & ob di
<
lb
/>
ſtantiam. </
s
>
<
s
id
="
s.012093
">Oportet igitur vt contrahentur:
<
lb
/>
quod autem contrahit, corruptioni obno
<
lb
/>
xium eſt: tale autem non manet idem per
<
lb
/>
omnia tempora. </
s
>
<
s
id
="
s.012094
">Nulla igitur menſura, &
<
lb
/>
multò minus pondus vllum perpetuum dici
<
lb
/>
poteſt, & ad poſteros tranſire. </
s
>
<
s
id
="
s.012095
">Quæ igitur ad
<
lb
/>
poſteros tranſeunt, ſunt aut proportiones, &
<
lb
/>
hæ ſempiternæ: aut in molibus magnitudi
<
lb
/>
nes, & cum his pondera: & hæc diu durant
<
lb
/>
per ſucceſſiones. </
s
>
<
s
id
="
s.012096
">Vt in Ægypti pyramidibus,
<
lb
/>
maximæ enim hæ fuerunt, ſicut & Labyrin
<
lb
/>
thus Thebis, & inter ciuitates Cayrum, vt
<
lb
/>
ſuprà diximus, & inter flumina Nilus: qua
<
lb
/>
tuor enim hæc maxima, ſola Ægyptus ha
<
lb
/>
bet. </
s
>
<
s
id
="
s.012097
">Si igitur centeſimam altitudinis certæ </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>