1pyramidis, aut latitudinis pro firma menſu
ra quis ſtatuat, conſtare poterit apud omnes
gentes, & per multa ſecula, & cum menſura
certum pondus. Alia ratio à ſucceſſionibus
emendatorum codicum ſumitur. Velut in
lapide Romæ Serlius antiquam palmi men
ſuram obſeruauit, quæ ad poſteros tranſiuit.
Inde ad codicem ſuum tranſlata ad amuſſim:
& ex illo, medietatem ipſam hîc ad noſtrum
appoſuimus: quemadmodum in margine
vides.
ra quis ſtatuat, conſtare poterit apud omnes
gentes, & per multa ſecula, & cum menſura
certum pondus. Alia ratio à ſucceſſionibus
emendatorum codicum ſumitur. Velut in
lapide Romæ Serlius antiquam palmi men
ſuram obſeruauit, quæ ad poſteros tranſiuit.
Inde ad codicem ſuum tranſlata ad amuſſim:
& ex illo, medietatem ipſam hîc ad noſtrum
appoſuimus: quemadmodum in margine
vides.
Motus celer
rimus ac
violentiſſi
mus quomo
do fiat.
rimus ac
violentiſſi
mus quomo
do fiat.
Machinarum
Romanarum
robur.
Romanarum
robur.
Menſuram
perpetuam
aut pondus
nullum eſſe
poſſe.
perpetuam
aut pondus
nullum eſſe
poſſe.
Ita ex templi maioris Mediolanenſis,
quod auguſtiſſimum eſt apud Chriſtianos, à
columnarum altitudine menſura in multa ſe
cula manſura ex centeſima parte, vel alia ſu
mi poteſt. Ex longitudine nequaquam, cùm
multum adhuc ad perfectionem deſit. Sed
neque latitudo omninò tuta eſt, vel orna
mentorum additione, vel aliquid adimente
caſu. Si tamen latitudinem quis maximam
ſumat, parum peccabit, cùm diuiſa in tot
partes errorem haud ſenſibilem admittere
non queat. Hac conſtituta menſura ratio
ponderis ad purum aurum eſt traducenda:
nam ipſum bullas non adeò admittit, & ob
maximam perfectionem minus variatur. Pro
xima auro eſt argentum viuum, nam neque
ipſum bullas patitur, & ponderoſiſſimum eſt,
licet non perfectiſſimum. A maximis autem
in vnoquoque genere menſuram accipere
debemus, vt ad minima diſſecando perue
nientibus minor error contingat. Quamo
brem Ptolomæus motus aſtrorum ex anti
quiſſimis quantum ei licuit obſeruationibus
ſumpſit: ſed (vt dixi) hæc diligentia ad diu
turnitatem ſufficit, ad perpetuitatem mini
mè. Sola enim videntur æterna eſſe poſſe
trium generum: aut ſubſtantia, velut cœ
lum, ſi modò hoc ipſum eſt: aut ſucceſſione,
quoniam natura conſtant, vt ſpecies: aut
quoniam à materia intellectus operatione
ſeparantur, vt proportiones & numeri. Di
ctum eſt autem de his ſeorſum, opere illi di
cato. Nunc quod ad præſens argumentum
attinet, videndum an detur inter artificia
motus perpetuus.
quod auguſtiſſimum eſt apud Chriſtianos, à
columnarum altitudine menſura in multa ſe
cula manſura ex centeſima parte, vel alia ſu
mi poteſt. Ex longitudine nequaquam, cùm
multum adhuc ad perfectionem deſit. Sed
neque latitudo omninò tuta eſt, vel orna
mentorum additione, vel aliquid adimente
caſu. Si tamen latitudinem quis maximam
ſumat, parum peccabit, cùm diuiſa in tot
partes errorem haud ſenſibilem admittere
non queat. Hac conſtituta menſura ratio
ponderis ad purum aurum eſt traducenda:
nam ipſum bullas non adeò admittit, & ob
maximam perfectionem minus variatur. Pro
xima auro eſt argentum viuum, nam neque
ipſum bullas patitur, & ponderoſiſſimum eſt,
licet non perfectiſſimum. A maximis autem
in vnoquoque genere menſuram accipere
debemus, vt ad minima diſſecando perue
nientibus minor error contingat. Quamo
brem Ptolomæus motus aſtrorum ex anti
quiſſimis quantum ei licuit obſeruationibus
ſumpſit: ſed (vt dixi) hæc diligentia ad diu
turnitatem ſufficit, ad perpetuitatem mini
mè. Sola enim videntur æterna eſſe poſſe
trium generum: aut ſubſtantia, velut cœ
lum, ſi modò hoc ipſum eſt: aut ſucceſſione,
quoniam natura conſtant, vt ſpecies: aut
quoniam à materia intellectus operatione
ſeparantur, vt proportiones & numeri. Di
ctum eſt autem de his ſeorſum, opere illi di
cato. Nunc quod ad præſens argumentum
attinet, videndum an detur inter artificia
motus perpetuus.
Æterna trium
generum.
generum.
Nam motum verè naturalem in cœlo &
perpetuum, haud dubium eſt. Similiter &
ſucceſſionis ratione, vt in fluminibus, quæ
perpetuò dum aqua generatur decliui ſitu
deſcendunt. Et quæ ab his ortum habent, vt
in molaribus lapidibus, qui aqua circuma
guntur. Neque exiſtimandum eſt perpetuum
motum ab illis quæri, qui verè ſit perpetuus:
nam omnia naturalia corpora longo tempo
ris ſpatio, tum magis ſi moueantur, atterun
tur, atque conſumuntur. Illud ergo propriè
quæritur, an motus aliquis inueniri queat,
qui citra nouam generationem cauſam in ſe
contineat ſuæ continuitatis? Veluti in horo
logiis, ſi loco motus eius quo horæ ictibus
ſignificatur, pondera ſurſum rurſus traheren
tur, peractum negotium eſſet. Itaque cùm
motuum naturalium, quibus grauia aguntur
tres tantùm poſſint eſſe ſpecies, aut ad cen
trum per ſe, aut non ſimpliciter ad centrum,
vt aquæ, aut à natura quadam, vt ferri ad
magnetem, conſtat in duobus primis neceſ
ſarium eſſe ſitum. Eſt & naturalis quidam
non abſque violentia tamen, cùm aliquid
vel nimium trahitur, vel nimium contrahi
tur: quæ duæ ſpecies in horologiorum molis
inſpiciuntur. Eſt autem in omni ſitu cùm lo
co conſtet principium, & finem inuenire. Et
quæ quaſi circa centrum mouentur poſt
quam hoc niſi cœlo, & aëri: ſed huic incon
ſtanter, conuenit, ab aliquo eodem quæ ſe
cundum rectum ſitum mouentur principium
habent. Aqua enim (vt dixi) & ipſa ſecundum
rectum ſitum mouetur. Neceſſe eſt igitur
tandem, vt quod fertur, cùm in fine eſt, de
nuò referatur, ſi motus debet eſſe perpetuus.
At referri non poteſt, niſi ab exceſſu. Aut
igitur ab eo quod ſecundum naturam eſt
continuitas motus fiet, aut non æqualis.
Quòd autem minuitur ſemper niſi fiat ac
ceſſio, perpetuum eſſe non poteſt. Sed iam
ad alia tranſeamus.
perpetuum, haud dubium eſt. Similiter &
ſucceſſionis ratione, vt in fluminibus, quæ
perpetuò dum aqua generatur decliui ſitu
deſcendunt. Et quæ ab his ortum habent, vt
in molaribus lapidibus, qui aqua circuma
guntur. Neque exiſtimandum eſt perpetuum
motum ab illis quæri, qui verè ſit perpetuus:
nam omnia naturalia corpora longo tempo
ris ſpatio, tum magis ſi moueantur, atterun
tur, atque conſumuntur. Illud ergo propriè
quæritur, an motus aliquis inueniri queat,
qui citra nouam generationem cauſam in ſe
contineat ſuæ continuitatis? Veluti in horo
logiis, ſi loco motus eius quo horæ ictibus
ſignificatur, pondera ſurſum rurſus traheren
tur, peractum negotium eſſet. Itaque cùm
motuum naturalium, quibus grauia aguntur
tres tantùm poſſint eſſe ſpecies, aut ad cen
trum per ſe, aut non ſimpliciter ad centrum,
vt aquæ, aut à natura quadam, vt ferri ad
magnetem, conſtat in duobus primis neceſ
ſarium eſſe ſitum. Eſt & naturalis quidam
non abſque violentia tamen, cùm aliquid
vel nimium trahitur, vel nimium contrahi
tur: quæ duæ ſpecies in horologiorum molis
inſpiciuntur. Eſt autem in omni ſitu cùm lo
co conſtet principium, & finem inuenire. Et
quæ quaſi circa centrum mouentur poſt
quam hoc niſi cœlo, & aëri: ſed huic incon
ſtanter, conuenit, ab aliquo eodem quæ ſe
cundum rectum ſitum mouentur principium
habent. Aqua enim (vt dixi) & ipſa ſecundum
rectum ſitum mouetur. Neceſſe eſt igitur
tandem, vt quod fertur, cùm in fine eſt, de
nuò referatur, ſi motus debet eſſe perpetuus.
At referri non poteſt, niſi ab exceſſu. Aut
igitur ab eo quod ſecundum naturam eſt
continuitas motus fiet, aut non æqualis.
Quòd autem minuitur ſemper niſi fiat ac
ceſſio, perpetuum eſſe non poteſt. Sed iam
ad alia tranſeamus.
Motum per
petuum non
dari demon
ſtratur.
petuum non
dari demon
ſtratur.
Dictum fuerat, ſubtilitatem eſſe in natu
ræ, & artis operibus: eſt etiam tertium quod
dam genus, ſcilicet in ipſorum operum ma
teria. Veluti ſubtilitas in contextis ſi fuerit
iuncta denſitati, rem meliorem, ac diuturnio
rem pro ponderis ratione oſtendit. Sic in
ſarza duo millia fila ſunt in latitudine, lati
tudo, ſeu magnitudo brachij: quæ quanta ſit,
ſuperiùs demonſtratum eſt: texitur obliquè,
non tranſuerſim.
ræ, & artis operibus: eſt etiam tertium quod
dam genus, ſcilicet in ipſorum operum ma
teria. Veluti ſubtilitas in contextis ſi fuerit
iuncta denſitati, rem meliorem, ac diuturnio
rem pro ponderis ratione oſtendit. Sic in
ſarza duo millia fila ſunt in latitudine, lati
tudo, ſeu magnitudo brachij: quæ quanta ſit,
ſuperiùs demonſtratum eſt: texitur obliquè,
non tranſuerſim.
Modus con
texta digno
ſcendi.
texta digno
ſcendi.
Vidi veſtis genus telæ tenuitate, quo non
melius ad arcendas aquas, adeò ſubtiliter
commiſſum: Bernucium vocatur.
melius ad arcendas aquas, adeò ſubtiliter
commiſſum: Bernucium vocatur.
Bernucium.
Huic ſimile Beni, ex camelorum villis, ſed
aliquanto craſſius, ſe aquam arcens, ita vt
etiam vaculi inſtar contineat: defertur
ex Aſia. Elegantius è fibrarum pilis (vt fe
runt) colore cinereis leuiſſimum & craſſum.
Sunt mihi ex eo pilei, ſed teredinem facilè
ſentit, aquam etam combibit, ſola leuitate iu
cundum. Penulæ meliores pileis, quòd aqua
celerius diffluat, ſed veſtes fœdant, nam pi
lum facilè remittunt. Ex Polonia deferuntur,
carioréſque ſunt cæteris omnibus.
aliquanto craſſius, ſe aquam arcens, ita vt
etiam vaculi inſtar contineat: defertur
ex Aſia. Elegantius è fibrarum pilis (vt fe
runt) colore cinereis leuiſſimum & craſſum.
Sunt mihi ex eo pilei, ſed teredinem facilè
ſentit, aquam etam combibit, ſola leuitate iu
cundum. Penulæ meliores pileis, quòd aqua
celerius diffluat, ſed veſtes fœdant, nam pi
lum facilè remittunt. Ex Polonia deferuntur,
carioréſque ſunt cæteris omnibus.
Ergo tenuitas in omnibus naturæ operi
bus elegantiæ non ſolùm, ſed & roboris, ac
ſoliditatis parens eſt, quia partibus partes
non ſecus, quàm in tenui harena optimè hæ
rent: tam paruo conſtat, tantum in emptio
nibus lucri feciſſe. Verùm & horum modò
natura, modò ars, partem ſubminiſtrat. Na
tura quidem, vt Biſſinum, quòd cùm lini ſpe
cies eſſet quæ in Elide naſcebatur, tantæ erat
tenuitatis, vt teſte Pauſania auri pondere
permutaretur. Siquidem hanc tenuitatem &
robur, & ſplendor quidam comitabantur:
quæ duo cùm adfuerint, omnia faciunt præ
ciſiora. Atque eadem ars æmulari debet. Na
turæ enim ars imitatrix. Verùm vt in natu
ralibus, ita his quæ arte conſtant, quæ texun
tur, & quæ in texturam admittuntur, tenui
tatis metas proprias ſubeunt.
bus elegantiæ non ſolùm, ſed & roboris, ac
ſoliditatis parens eſt, quia partibus partes
non ſecus, quàm in tenui harena optimè hæ
rent: tam paruo conſtat, tantum in emptio
nibus lucri feciſſe. Verùm & horum modò
natura, modò ars, partem ſubminiſtrat. Na
tura quidem, vt Biſſinum, quòd cùm lini ſpe
cies eſſet quæ in Elide naſcebatur, tantæ erat
tenuitatis, vt teſte Pauſania auri pondere
permutaretur. Siquidem hanc tenuitatem &
robur, & ſplendor quidam comitabantur:
quæ duo cùm adfuerint, omnia faciunt præ
ciſiora. Atque eadem ars æmulari debet. Na
turæ enim ars imitatrix. Verùm vt in natu
ralibus, ita his quæ arte conſtant, quæ texun
tur, & quæ in texturam admittuntur, tenui
tatis metas proprias ſubeunt.
Biſſinum.
Miſta omnia
tum ſimpli
cia certam
metam te
nuitatis ſub
eunt, vt con
texta.
Maculæ quo
modo deter
gantur.
tum ſimpli
cia certam
metam te
nuitatis ſub
eunt, vt con
texta.
Maculæ quo
modo deter
gantur.
Sic etiam in his quæ tenuiſſima per ſe
exiſtimantur, alia tenuitatis ratio inuenitur:
velut cùm veſtes, aut fila macula fœdata
ſunt: nam calcis, aut cineris quercini, vel
tartaro, vel limonis, aut ſaponariæ ſucco de
terguntur: hæc enim iuncta, vel etiam ſingu
la id poſſunt. Quid mirum? cùm acetum album
acre id efficere poſſit. In eodem quoque gene
re ſunt, & fel bouinum, & alumen vulgare, &
ſal chali vocatum, & quæ ſpontè ſplendent:
exiſtimantur, alia tenuitatis ratio inuenitur:
velut cùm veſtes, aut fila macula fœdata
ſunt: nam calcis, aut cineris quercini, vel
tartaro, vel limonis, aut ſaponariæ ſucco de
terguntur: hæc enim iuncta, vel etiam ſingu
la id poſſunt. Quid mirum? cùm acetum album
acre id efficere poſſit. In eodem quoque gene
re ſunt, & fel bouinum, & alumen vulgare, &
ſal chali vocatum, & quæ ſpontè ſplendent:
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib