Caverni, Raffaello, Storia del metodo sperimentale in Italia, 1891-1900

Table of figures

< >
[Figure 701]
[Figure 702]
[Figure 703]
[Figure 704]
[Figure 705]
[Figure 706]
[Figure 707]
[Figure 708]
[Figure 709]
[Figure 710]
[Figure 711]
[Figure 712]
[Figure 713]
[Figure 714]
[Figure 715]
[Figure 716]
[Figure 717]
[Figure 718]
[Figure 719]
[Figure 720]
[Figure 721]
[Figure 722]
[Figure 723]
[Figure 724]
[Figure 725]
[Figure 726]
[Figure 727]
[Figure 728]
[Figure 729]
[Figure 730]
< >
page |< < of 3504 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <pb xlink:href="020/01/2723.jpg" pagenum="348"/>
            <p type="main">
              <s>La lunula PO infatti, perforata da circoli uguali, che hanno per diametro
                <lb/>
              ciascuno la metà di PO, ossia PH, ovvero OH, chiamata al solito L, sarà uguale
                <lb/>
              a
                <foreign lang="grc">π</foreign>
              PH2—
                <foreign lang="grc">π</foreign>
              PH2/4—
                <foreign lang="grc">π</foreign>
              OH2/4=
                <foreign lang="grc">π</foreign>
              PH2/2. Ma perchè si è fatto PH2=2GH2,
                <lb/>
              sarà dunque L=
                <foreign lang="grc">π</foreign>
              PH2/2=
                <foreign lang="grc">π</foreign>
              GH2, e perciò sarà la lunula uguale a un cir­
                <lb/>
              colo, che abbia per raggio GH, come dice l'Autore. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Ora è chiaro che, riguardando il proposto frusto conico come compagi­
                <lb/>
              nato d'infiniti circoli eretti all'asse, verrà il solido dai due coni ABD, BDC
                <lb/>
              terebrato in modo, che di ciascun di que'circoli riman solo una lunula per­
                <lb/>
              forata, ciascuna delle quali dimostra il Torricelli equivalere al circolo della
                <lb/>
              sferoide, descritta da una semiellisse, che passi per i punti E, G, F, e che
                <lb/>
              si rivolga intorno alla EF, come a suo proprio asse. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Sia, fra quegli infiniti circoli, in che si assomma il frusto, considerata
                <lb/>
              la sezione LN. È facile dimostrare che la lunula perforata è uguale al circolo
                <lb/>
              dell'ellissoide, descritto dal raggio IQ intorno all'asse. </s>
              <s>Sarà infatti, per il
                <lb/>
              secondo lemma, significando la lunula col solito simbolo
                <emph type="italics"/>
              L, L
                <emph.end type="italics"/>
              .PN:
                <emph type="italics"/>
              L
                <emph.end type="italics"/>
              .PO=
                <lb/>
              LM.MN:PH.HO. Ma, per ragion delle parallele LN.PO, abbiamo le due
                <lb/>
              proporzioni LM:PH=EI:EH; MN:HO=IF:FH, le quali, moltiplicate
                <lb/>
              termine per termine, danno LM.MN:PH.HO=EI.IF:EH.HF; ond'è
                <lb/>
              che
                <emph type="italics"/>
              L
                <emph.end type="italics"/>
              .LN:
                <emph type="italics"/>
              L
                <emph.end type="italics"/>
              .PO=EI.IF:EH.HF. Ma, per la natura dell'ellisse,
                <lb/>
              EI.IF=IQ2, EH.HF=GH2; dunque
                <emph type="italics"/>
              L
                <emph.end type="italics"/>
              .LN:
                <emph type="italics"/>
              L
                <emph.end type="italics"/>
              .PO=
                <foreign lang="grc">π</foreign>
              IQ2:
                <foreign lang="grc">π</foreign>
              GH2. </s>
              <s>
                <lb/>
              Ora è per supposizione
                <emph type="italics"/>
              L
                <emph.end type="italics"/>
              .PO=
                <foreign lang="grc">π</foreign>
              GH2, dunque anche
                <emph type="italics"/>
              L
                <emph.end type="italics"/>
              .LN=
                <foreign lang="grc">π</foreign>
              IQ2, e
                <lb/>
              ciò a qualunque punto sia fatta la sezione LN, cosicchè sempre la lunula
                <lb/>
              perforata sarà uguale al circolo, e perciò tutte le lunule perforate compor­
                <lb/>
              ranno un solido uguale all'ellissoide intera, come nel suo manoscritto il Tor­
                <lb/>
              ricelli stesso dimostra con queste parole: </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>“ Fiat per puncta EGF ellipsis circa axem EF, et convertatur, sectoque
                <lb/>
              segmento per planum LN, basibus parallelum, erit lunula perforata LN, ad
                <lb/>
              lunulam perforatam PO, ut rectangulum LMN ad rectangulum PHO, nempe
                <lb/>
              rationem compositam habebit ex rationibus LM ad PH, et MN ad HO, sive
                <lb/>
              ex rationibus IE ad EH, et IF ad FH, quae sunt aeedem cum praedictis. </s>
              <s>
                <lb/>
              Ergo perforata lunula LN, ad perforatam lunulam PO, erit ut rectangulum
                <lb/>
              FIE ad rectangulum FHE, sive, ut circulus ex IQ, ad circulum ex HG. Con­
                <lb/>
                <figure id="id.020.01.2723.1.jpg" xlink:href="020/01/2723/1.jpg" number="722"/>
              </s>
            </p>
            <p type="caption">
              <s>Figura 217.
                <lb/>
              sequentia vero ex constructione sunt aequalia, quare
                <lb/>
              et lunula perforata LN aequalis erit circulo ex IQ,
                <lb/>
              et hoc semper. </s>
              <s>Quare patet propositum ” (ibid.). </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Proposizione seconda.
                <emph.end type="italics"/>
              — “ Dico huiusmodi
                <lb/>
              sphaerois medio loco proportionalis esse inter abla­
                <lb/>
              tos conos. </s>
              <s>” </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>“ Secetur axis MN (fig. </s>
              <s>217) bifariam in F,
                <lb/>
              ab applicata EH: eritque perforata lunula EH ae­
                <lb/>
              qualis maximo circulo praedictae sphaeroidis. </s>
              <s>Sit quadratum I aequale re­
                <lb/>
              ctangulo EGH, eritque circulus, cuius radius I, ad lunulam perforatam HE, </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>