Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="253"/>
                <arrow.to.target n="marg1713"/>
                <lb/>
              At verò, quia dubium eſſe poterat, quemadmodum pars mouens & mobilis ſe haberet; quando
                <lb/>
              formæ quæ ſunt principia motus, ſe habent ad materiam dupliciter, aut
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ſunt cum materia di­
                <lb/>
              uiduæ & extentæ per totum, cuiuſmodi ſunt elementorum formæ; aut
                <expan abbr="eſſentiã">eſſentiam</expan>
              ſolam communi­
                <lb/>
              cant ex quadam parte præcipua reliquis, vt fertur eſſe animus. </s>
              <s>Rurſus id quod per ſe mouetur,
                <lb/>
              aut animatum eſt, aut inanimum, ſed progreditur Ariſtoteles, vt doceat
                <expan abbr="nullã">nullam</expan>
              formam quæ cum
                <lb/>
              materia producitur & extenditur, eiuſmodi eſſe, vt poſsit mouere
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              cum qua producitur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quia verò inanima talem habent formam; efficitur, vt nullum
                <expan abbr="inanimũ">inanimum</expan>
              diuidi poſsit in partem
                <lb/>
              per ſe mouentem, & partem per ſe mobilem; proinde
                <expan abbr="nullũ">nullum</expan>
              inanimum poſsit mouere ſeipſum.
                <lb/>
              </s>
              <s>Eſt igitur animatum id quod per ſe mouetur eo modo quo poteſt, quia non primò, & hoc ita ſe
                <lb/>
              habere compertum eſt, vt partem mouentem à mobili, non modò ratione, verùm etiam ſubiecto
                <lb/>
              diſiunctam habeat. </s>
              <s>Verumenimuerò quia quod per ſe mouetur, aliquando conflatur è principiis
                <lb/>
              quæ contrarium habent, & idcircò diſſolui poſſunt: hæc idonea perpetuæ ſucceſsionis initia ſta­
                <lb/>
              tui nequeunt. </s>
              <s>Proinde æterna erunt id quod mouetur, & id quod mouet: etiam ita conſtare
                <lb/>
              concludetur illud primum mouens corporeum quod per ſe mouetur, vt componatur ex mo­
                <lb/>
              uente quod non ſit tanquam principium illius internum, neque vt materia, neque vt talis forma
                <lb/>
              quæ pendeat ab ipſa, ſed immateriatum
                <expan abbr="principiũ">principium</expan>
              , & ab omni tranſmutatione prorſus
                <expan abbr="abiunctũ">abiunctum</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg1714"/>
                <lb/>
              Quapropter illi tribuendam eſſe longè aliam rationem
                <expan abbr="producẽdi">producendi</expan>
              motum, atque ea quæ propria
                <lb/>
              ſit
                <expan abbr="mouentiũ">mouentium</expan>
              quę corpus habent, ſiue ſint ipſa corpora, ſiue etiam corporea,
                <expan abbr="quoniã">quoniam</expan>
              ſunt corporis
                <lb/>
              actus, & extra corpus ipſum omnino nihil. </s>
              <s>quæ ſanè 8. Phyſ. colligentur. </s>
              <s>Hunc igitur ego
                <expan abbr="ductũ">ductum</expan>
                <lb/>
              iudico
                <expan abbr="demonſtrationũ">demonſtrationum</expan>
              quibus nos Ariſtoteles euexit ad primum motorem. </s>
              <s>Ita vt facilè nunc
                <lb/>
              primo ingreſſu appareat, quod ab interpretibus eorum librorum, & dubitatum eſt, & malè decre­
                <lb/>
              tum de differentia, ſeu potius apparente repetitione demonſtrationis illius, qua efficitur. </s>
              <s>Omne
                <lb/>
              quod monetur, ab alio moueri, & à Ludouico Buccaferrea præſertim qui vtranque tanquam ſit
                <lb/>
              eadem, per idem medium concludere conatus ſit, cùm ſint valdè diuerſæ. </s>
              <s>Nam ea quæ Phyſ. 7.
                <lb/>
              proponitur, aſſumit corpora
                <expan abbr="tantũ">tantum</expan>
              , ea verò quæ 8. libro affertur, vſque ad partem per ſe mouen­
                <lb/>
              tem peruenit, quæcunque illa ſit, generatim verò eſt, non vnà extento cum ſubiecto, ſed ab ipſo
                <lb/>
              re ſegregata & qualis eſt animus. </s>
              <s>Vnde primum mobile ſic ex ſeipſo mouebitur, vt animatum,
                <lb/>
              quo puncto tanti momenti prætermiſſo mira perturbatio, quinimo à rectè inſtitutæ methodi ra­
                <lb/>
              tione defectio in Ariſtotelicum
                <expan abbr="idemq́">idemque</expan>
              . </s>
              <s>acroamaticum volumen, & in quo ſumma philoſophiæ
                <lb/>
              peripateticæ conſiſtit, inculcatur. </s>
              <s>Sed ad demonſtrationem redeo, & ad ea quæ ab Ariſtotele
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1715"/>
                <lb/>
              fuerunt aſſumpta.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1706"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1707"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1708"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1709"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1710"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1711"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1712"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1713"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1714"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1715"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Dubia contra demonstrationem Ariſtotelicam 7. Phyſ. ex Auerroë potiſſimè
                <lb/>
              proponuntur. </s>
              <s>Caput XII
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>SED quoniam demonſtratio propoſita à Galeno quem Græci ſapientiſsimum appellare non
                <lb/>
              verentur, agitata plurimum eſt in iis libris quos ſanè multos de vna demonſtratione conſcri­
                <lb/>
              pſit, & ab Auerroë pro Ariſtotele noſtro dictum eſt contra Galenum; neque item de hoc tacuit
                <lb/>
              Auicenna, conſentiuntúe omnes qui in hoc loco verſantur, de via qua defendendus ſit Ariſtote­
                <lb/>
              les: inſtar nunc, vt, quod nos quaſi compendiò ſignificauimus, id copiosè peragamus. </s>
              <s>Veniat er­
                <lb/>
              go in medium primò ſententia magni Auerrois. </s>
              <s>Ipſe digreditur, & contra Galenum & contra
                <lb/>
              Auicennam: quandò de propoſitionis illius veritate fuit anceps Galenus. </s>
              <s>Omne .ſ. </s>
              <s>quod per ſe
                <lb/>
              mouetur, ex alterius quiete non manere: neque
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ſibi perſuadere potuit, cùm partes totius
                <expan abbr="eſſen-tiã">eſſen­
                  <lb/>
                tiam</expan>
              compleant in ſuo quæque genere, ſiue, vt quanti, quarum ea vis eſt, vt ſibi quęque vendicet lo­
                <lb/>
              cum ab alterius partis,
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              eius item in quo eſt, loco
                <expan abbr="ſecretũ">ſecretum</expan>
              , & à toto amputata, atque ab altera
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1716"/>
                <lb/>
              parte diſtracta ſubſiſtere queat: ſiue eſſentiæ, quarum eſt ea conditio, vt quæ vicem materiæ ſu­
                <lb/>
              bit, à toto & parte ſeparari valeat quę obtinet vim formæ, extra
                <expan abbr="totũ">totum</expan>
              eſſe non poſsit; veruntamen
                <lb/>
                <expan abbr="oẽs">omnes</expan>
              inter ſe & cum toto occupant eundem locum ſimpliciter. </s>
              <s>cùm,
                <expan abbr="inquã">inquam</expan>
              , totius ſibi reſpondentis
                <lb/>
              eſſentiam pars quæque compleat, & vna tamen ex iis quieſcente per alias moueatur totum, non
                <lb/>
              potuit ſibi perſuadere Galenus, quin, etiam ſi pars vna quieſcat, totum prætereà moueri poſsit.
                <lb/>
              </s>
              <s>Rurſus inter Ariſtotelis dicta repugnantia notabatur, eo quòd ſtatuitur moueri totum ABC. &
                <lb/>
              ſecundùm omnes ſuas parteis; mox accipitur ipſum ſecari bifariam in AB. BC. & harum
                <expan abbr="alterã">alteram</expan>
                <lb/>
              manere. </s>
              <s>At quî fieri poteſt, vt, dum totum mouetur, AB. quieſcat; aut, dum AB. quieſcit, to­
                <lb/>
              tum moueatur? </s>
              <s>Neque ineptè planè dubitauit Galenus (vt interim iſtud adiiciam) nam ſi qua
                <lb/>
              lex eſt, qua non liceat accipere
                <expan abbr="quippiã">quippiam</expan>
              , quod fieri non poſsit, ea certè eſt, quandò id quod aſſumi­
                <lb/>
              tur antecedenti repugnat. </s>
              <s>Licet
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              fingere
                <expan abbr="hominẽ">hominem</expan>
              , qui vtraque manu orientem atque
                <expan abbr="occidentẽ">occidentem</expan>
                <lb/>
              cęli plagam teneat; licet ponere terram eſſe in orbe Lunę, atque inibi
                <expan abbr="hominẽ">hominem</expan>
              qui cauſſas explo­
                <lb/>
              ret eclipſeos, & alia multa quæ vim naturæ ſuperant; at ſi extra cęlum ſit nihil, quòd omnia com­
                <lb/>
              plectatur; non licet accipere
                <expan abbr="hominẽ">hominem</expan>
              . </s>
              <s>extra cęlum miſsile torquere, aut
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              porrigere manum: </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>