Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.012157">
                <pb pagenum="626" xlink:href="016/01/273.jpg"/>
              dictum eſt autem de his aliàs. </s>
              <s id="s.012158">Verum &
                <lb/>
              aquæ quædam, vt boraginis, quæ per deſtil­
                <lb/>
              lationem habentur. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012159">Sed in omnibus, præter rem ipſam ars
                <lb/>
              deſideratur: velut in maculis tollendis, ab­
                <lb/>
              luere oportet, inde exprimere non leuiter, ac
                <lb/>
              rurſus madefacere, exprimeréque, id quater
                <lb/>
              aut quinquies cùm effeceris, emaculatam
                <lb/>
              oleo, pinguedineve confeſtim veſtem con­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1667"/>
                <lb/>
              ſpicies. </s>
              <s id="s.012160">Caue tamen, ne felis vrina color pe­
                <lb/>
              rierit, macula enim videbitur, quæ non eſt:
                <lb/>
              ergo tunc inſtaurandus colos, non detergen­
                <lb/>
              da macula: Cocco purpureus, rubens braſi­
                <lb/>
              lio, cœruleus Indico, & glaſto, ſed addito vio­
                <lb/>
              lento, ſine quo locus eſt viridi, velut ferrugi­
                <lb/>
              neum ſchuodenum lignum cum braſilio ef­
                <lb/>
              ficit, croceum indico, & glaſto, nigrum verò
                <lb/>
              atramento. </s>
              <s id="s.012161">Pingues verò maculas valdè, fe­
                <lb/>
              runt cinere oſſium caſtratorum tenuiſſimo
                <lb/>
              aboleri, cùm ſemper maculam inſperſus per
                <lb/>
              horas 24. inter tabulas ac linea comprimi­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s id="s.012162">Verùm dices, cur non in candido aut
                <lb/>
              croceo, quæ in omnibus aliis coloribus va­
                <lb/>
              lent, maculas detergere etiam poſſunt? </s>
              <s id="s.012163">an
                <lb/>
              quia quæ detergunt, cùm valida ſint, macu­
                <lb/>
              lam aliam efficiunt in albo? </s>
              <s id="s.012164">at in croceo pro­
                <lb/>
              prium colorem tollunt: ſunt tamen quæ in
                <lb/>
              omnibus eluere maculas valeant. </s>
              <s id="s.012165">Sed modus
                <lb/>
              & res lino, lanæ, ſericóque diuerſa.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1668"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012166">
                <margin.target id="marg1667"/>
              Colores qui­
                <lb/>
              bus inſtau­
                <lb/>
              rentur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012167">
                <margin.target id="marg1668"/>
              Quomodo li­
                <lb/>
              brum confe­
                <lb/>
              ſtim in ordi­
                <lb/>
              nem rediges.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012168">Quædam ſunt tamen, quæ non ad vnum
                <lb/>
              artis genus reducuntur, etſi ſubtilitate con­
                <lb/>
              ſtent mira: velut ſi librum in ordinem breui
                <lb/>
              redigere tentares, librum alium conficies è
                <lb/>
              charta duriore ac tenui malleo durata. </s>
              <s id="s.012169">Inde
                <lb/>
              duplici filo nec fragili, aut quadruplici à ver­
                <lb/>
              tice ad imum ducto, connexóque hinc inde,
                <lb/>
              duo capies exemplaria penitùs ſimilia, iuxta
                <lb/>
              typi vnius formam, diuidéſque ſententias,
                <lb/>
              vnius quidem à fronte, alterius à tergo ac
                <lb/>
              quas, quibus voles, ſubiicies inter fila, char­
                <lb/>
              támque, totiéſque mutabis ac tranſpones,
                <lb/>
              adiicies, demes, donec ordo non ſolum ſen­
                <lb/>
              tentiarum, ſed & verborum vndequaque
                <lb/>
              conueniat. </s>
              <s id="s.012170">Tunc glutine aliquo ſublata li­
                <lb/>
              bellorum fruſtra chartis annectes puris. </s>
              <s id="s.012171">Ita
                <lb/>
              tridui labore totum librum melius in ordi­
                <lb/>
              nem ac facilius rediges, quàm ſi toto anno
                <lb/>
              tranſcribendo laboraſſes. </s>
              <s id="s.012172">Nam ſæpè prior
                <lb/>
              commutatio meliore oblata diſplicebit. </s>
              <s id="s.012173">In
                <lb/>
              hac tranſmutandi locus ſemper relinquitur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.012174">Multa ſunt in hoc genere ſingularis cuiuſ­
                <lb/>
              dam ſubtilitatis, & egregiæ vtilitatis, ſed
                <lb/>
              ſufficiat tria adieciſſe exempla: nam his
                <lb/>
              quatuor ducibus ſatisfacere etiam in aliis
                <lb/>
              quiſque ſibi poterit. </s>
              <s id="s.012175">Primùm igitur eſt, cùm
                <lb/>
              farraginem quandam in ordinem aliquem
                <lb/>
              conſtitutum, vel etiam alterius libri, certa ra­
                <lb/>
              tione redigere volueris. </s>
              <s id="s.012176">Præpones ordine
                <lb/>
              numerorum ab vnitate numeros vnicuique:
                <lb/>
              diuides & totam farraginem in decem par­
                <lb/>
              tes, aut nouem, vndecimve, & totam ad ca­
                <arrow.to.target n="marg1669"/>
                <lb/>
              pita illa rediges. </s>
              <s id="s.012177">Primo præpone 1, ſecun­
                <lb/>
              do 1. tertio 2. atque ita deinceps, vt præter­
                <lb/>
              quam primæ vnitati, cæteris punctis adii­
                <lb/>
              ciatur. </s>
              <s id="s.012178">Quæ igitur ſub prima vnitate conti­
                <lb/>
              nentur, iterum in ordinem rediges: ſi quidem
                <lb/>
              pauca fuerint, ab vno ad decem: ſi valdè
                <lb/>
              plura, ab vno ad mille, ſi mediocria, ab vno
                <lb/>
              ad centum. </s>
              <s id="s.012179">Sic quæ ſubiiciuntur 1. ſi pauca,
                <lb/>
              à decem ad viginti: ſi plurima, à mille ad
                <lb/>
              duo millia: ſi mediocria, à centum ad ducen­
                <lb/>
              ta. </s>
              <s id="s.012180">Eodem ordine procedes poſt 2. in his, quæ
                <lb/>
              illi notæ ſubiiciuntur, donec in exquiſitum
                <lb/>
              ordinem cuncta redegeris. </s>
              <s id="s.012181">Poſtmodum præ­
                <lb/>
              pones ordine numerorum alios numeros cor­
                <lb/>
              reſpondentes, maiores maioribus, minores
                <lb/>
              minoribus, ita tamen, vt qui ſunt in primo,
                <lb/>
              & vltimo ordine ſint æquales, non tamen
                <lb/>
              ſibi inuicem reſpondentes. </s>
              <s id="s.012182">Dele omnes me­
                <lb/>
              dios numeros, relinquuntur igitur tibi duo
                <lb/>
              ordines, primus atque vltimus, quos cauſa
                <lb/>
              breuitatis exempli placuit
                <lb/>
              ad decem ſolùm extendi.
                <arrow.to.target n="marg1669a"/>
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.012183">Primus igitur ordinem ſi­
                <lb/>
              nificat, quo farrago ſcri­
                <lb/>
              pta eſt, vltimus, quo ſcribi
                <lb/>
              deberet. </s>
              <s id="s.012184">Vt igitur vnum
                <lb/>
              ad alterum traducas, ſcri­
                <lb/>
              bes ſerie numerorum to­
                <lb/>
              tidem in alia tabula, vt
                <lb/>
              fiat primus ordo tabulæ
                <lb/>
              ſecundæ: quare igitur in
                <lb/>
              primo ordine primæ ta­
                <lb/>
              bulæ vnumquenque nu­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1669b"/>
              merum, cui reſpondeat ex
                <lb/>
              vltimo primæ tabulæ, &
                <lb/>
              illum, cui correſpondet,
                <lb/>
              quære in tabula ſecunda
                <lb/>
              in primo ordine (hoc enim
                <lb/>
              facillimum eſt, cùm ſerie
                <lb/>
              naturali ibi numeri diſpo­
                <lb/>
              nantur) eóque inuento in
                <lb/>
              illius directo numerum
                <lb/>
              primi ordinis primæ tabu­
                <lb/>
              læ colloca. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012185">
                <margin.target id="marg1669"/>
              Farrago quo­
                <lb/>
              modo in or­
                <lb/>
              dinem redi­
                <lb/>
              gatur.</s>
            </p>
            <figure id="id.016.01.273.1.jpg" xlink:href="016/01/273/1.jpg" number="130"/>
            <p type="margin">
              <s id="s.012186">
                <margin.target id="marg1669a"/>
                <emph type="italics"/>
              Vlt. Primus
                <emph.end type="italics"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <figure id="id.016.01.273.2.jpg" xlink:href="016/01/273/2.jpg" number="131"/>
              <s id="s.012187">
                <margin.target id="marg1669b"/>
                <emph type="italics"/>
              Pri. Secundus.
                <emph.end type="italics"/>
                <lb/>
              </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012188">Atque ita bre­
                <lb/>
              uiſſimo temporis ſpatio­
                <lb/>
              rem perages, quoniam tres
                <lb/>
              numeros, quos quæris, abſque labore inue­
                <lb/>
              nies: illos quidem primæ tabulæ primi or­
                <lb/>
              dinis: quia ſemper procedis deſcendendo: il­
                <lb/>
              los vltimi ordinis, quia è regione ſunt inuen­
                <lb/>
              torum: illos primi ordinis ſecundæ tabulæ,
                <lb/>
              quia ſunt ſecundùm naturalem numerorum
                <lb/>
              ſeriem diſpoſiti. </s>
              <s id="s.012189">Vt in exemplo: primò in­
                <lb/>
              uenio in primo ordine primæ tabulæ 1. è re­
                <lb/>
              gione inuenio 7. quæro 7. in primo ordine
                <lb/>
              ſecundæ tabulæ, è cuius regione ſcribo 1. In­
                <lb/>
              de inuenio 2. in primo ordine primæ tabulæ,
                <lb/>
              in cuius directo inuenio 3. quæro 3. in primo
                <lb/>
              ordine ſecundæ tabulæ, in cuius directo ſcri­
                <lb/>
              bo 2. inuentum in primo ordine primæ ta­
                <lb/>
              bulæ. </s>
              <s id="s.012190">Sic igitur abſoluta tabula ſecunda: pri­
                <lb/>
              mus ordo indicat, quod primo tractandum:
                <lb/>
              ſecundus vbi è ferragine ſumendum ſit, quod
                <lb/>
              ſub eo argumento tractare volumus. </s>
              <s id="s.012191">Tunc
                <lb/>
              autem numeri omnes ordinis vltimi primæ
                <lb/>
              tabulæ ſunt obliterandi. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012192">Secundum in his ſubtilitatis exemplum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1670"/>
                <lb/>
              eſt, cùm addere quicquam volueris libro
                <lb/>
              iam conſcripto, illud commodè efficies, ſi
                <lb/>
              ſingula, quæ addere velis, numerorum ſerua­
                <lb/>
              ta ſerie notaueris, eundémque numerum in
                <lb/>
              loco libri, ad quem transferri debent, ſcripſe­
                <lb/>
              ris. </s>
              <s id="s.012193">At ſi abſoluta hac additione, alta ſuccur­
                <lb/>
              rant, quæ prætermittere nolis, nec tamen
                <lb/>
              tranſcribere: alium libellum compones
                <lb/>
              præpoſitis numeris ordine naturali ſingulis
                <lb/>
              additionibus: ſed ſi prima additione mille
                <lb/>
              non exceſſerit, ſecundæ additionis nume­
                <lb/>
              ri à mille inchoabunt, & vltra per ordinem </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>