Caverni, Raffaello, Storia del metodo sperimentale in Italia, 1891-1900

Table of figures

< >
[Figure 731]
[Figure 732]
[Figure 733]
[Figure 734]
[Figure 735]
[Figure 736]
[Figure 737]
[Figure 738]
[Figure 739]
[Figure 740]
[Figure 741]
[Figure 742]
[Figure 743]
[Figure 744]
[Figure 745]
[Figure 746]
[Figure 747]
[Figure 748]
[Figure 749]
[Figure 750]
[Figure 751]
[Figure 752]
[Figure 753]
[Figure 754]
[Figure 755]
[Figure 756]
[Figure 757]
[Figure 758]
[Figure 759]
[Figure 760]
< >
page |< < of 3504 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb xlink:href="020/01/2732.jpg" pagenum="357"/>
                <emph type="italics"/>
              figura, dico che, se si farà come tre delle AD, con due delle EB, a due
                <lb/>
              delle EB çon una delle AD, così BO ad OD; che il punto O è il centro
                <lb/>
              del solido conoidale, o della porzione di sfera o di sferoide.
                <emph.end type="italics"/>
              </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>“ Perchè il cono ABC, al cono EDF, sta come il quadrato AD al qua­
                <lb/>
              drato EB: però il cono inscritto ABC, al solido intermedio, sarà come la retta
                <lb/>
              AD alla retta EB. </s>
              <s>Se dunque segheremo BD in quattro parti uguali BI, IM,
                <lb/>
              MN, ND, sarà M centro del solido AGB, ed N centro del cono. </s>
              <s>E se faremo,
                <lb/>
              come AD alla BE, così MO ad ON
                <emph type="italics"/>
              reciproce,
                <emph.end type="italics"/>
              sarà O centro di tutto. </s>
              <s>Però
                <lb/>
              sarà come tre delle AD, con due delle EB, a due delle EB, con una delle
                <lb/>
              AD; così BO ad OD, c. </s>
              <s>d. </s>
              <s>d. </s>
              <s>” (ivi, fol. </s>
              <s>237). </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Soggiunge il Torricelli, dopo questa, un corollario
                <emph type="italics"/>
              pro centro gravitatis
                <emph.end type="italics"/>
                <lb/>
                <figure id="id.020.01.2732.1.jpg" xlink:href="020/01/2732/1.jpg" number="730"/>
              </s>
            </p>
            <p type="caption">
              <s>Figura 225.
                <lb/>
                <emph type="italics"/>
              hyperbolici, et segmenti sphaerae, aut sphaeroidis tantum.
                <emph.end type="italics"/>
              </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>“ Esto conois hyperbolicum, sive sphaerae aut sphae­
                <lb/>
              roidis portio ABC (fig. </s>
              <s>225), cuius diameter BG, axis BD,
                <lb/>
              centrum H, tangentes AF, BF. </s>
              <s>Suppono quod, si fiat ut tri­
                <lb/>
              pla AD, cum dupla BF, ad duplam BF, cum AD, ita BO
                <lb/>
              ad OD; O esse centrum gravitatis, ut ostendimus in praece­
                <lb/>
              denti. </s>
              <s>His positis, fiat ut tripla axis BD, cum quadrupla diame­
                <lb/>
              tri BG, ad duplam diametri BG cum BD, ita BO ad OE: dico
                <lb/>
              iterum O esse centrum gravitatis conoidis, sive portionis. </s>
              <s>” </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>“ Ducatur enim FI parallela ad BD. </s>
              <s>Erit ergo AI ad ID
                <lb/>
              ut DB ad BE: nempe, ob tangentem sectionis coni AE, ut
                <lb/>
              DH ad HB. Et, componendo, erit AD ad FB ut DG ad GH:
                <lb/>
              quare, ut tripla AD, cum dupla FB, ad duplam FB, cum AD; ita tripla DG,
                <lb/>
              cum dupla GH, ad duplam GH cum GD: nempe ita tripla BD, cum quadru­
                <lb/>
              pla BG, ad duplam BG, cum BD,
                <expan abbr="q.">que</expan>
              e. </s>
              <s>d. </s>
              <s>” (ibid., fol. </s>
              <s>214). </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Istituiscasi il calcolo, tenendo dietro al processo dell'Autore. </s>
              <s>Abbiamo,
                <lb/>
              per la natura della tangente alla sezione conica, essendone in H segnato il
                <lb/>
              centro, DB:BE=DH:HB. </s>
              <s>E condotta la FI parallela all'asse, AI:DI=
                <lb/>
              DB:BE; dunque AI:DI=DH:HB, relazione che, componendo e sosti­
                <lb/>
                <figure id="id.020.01.2732.2.jpg" xlink:href="020/01/2732/2.jpg" number="731"/>
              </s>
            </p>
            <p type="caption">
              <s>Figura 226.
                <lb/>
              tuendo gli equivalenti, si trasforma nell'altra (
                <emph type="italics"/>
              a
                <emph.end type="italics"/>
              ) AD:FB=
                <lb/>
              DG:GH. </s>
              <s>Triplicando in questa gli antecedenti, e duplicando
                <lb/>
              i conseguenti, avremo 3AD:3FB=3DG:2GH, dalla
                <lb/>
              quale deriverà per composizione la (
                <emph type="italics"/>
              b
                <emph.end type="italics"/>
              ) 3AD+2FB:2FB=
                <lb/>
              3DG+2GH:2GH. </s>
              <s>Duplicando i conseguenti della (
                <emph type="italics"/>
              a
                <emph.end type="italics"/>
              ) e
                <lb/>
              componendo, avremo anche insieme AD+2FB:2FB=
                <lb/>
              DG+2GH:2GH, e da questa e dalla (
                <emph type="italics"/>
              b
                <emph.end type="italics"/>
              ) ne conseguirà
                <lb/>
              3AD+2FB:AD+2FB=3DG+2GH:DG+2GH. </s>
              <s>
                <lb/>
              Ma 3DG+2GH=3(GB—BD)+BG=4BG—3BD, e
                <lb/>
              2GH+DG=GB+GB—BD=2GB—BD; dunque
                <lb/>
              3AD+2FB:AD+2FB=4BG—3BD:2BG—BD. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Questa conclusione è manifestamente diversa da quella,
                <lb/>
              che abbiamo letta di sopra nel Torricelli, la quale non s'appro­
                <lb/>
              pria ad altra sezione che all'iperbola. </s>
              <s>In tal caso, com'apparisce dalla fig. </s>
              <s>226, </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>