274268ALHAZEN
axium eſt unum punctum, quod eſt in medio concauitatis communis nerui, à quo exit communis
axis. Exiſtentibus ergo duobus uiſibus in ſua naturali poſitione, ſemper axes erũt in eadem ſuper-
ficie, ſiue ſint moti, ſiue quieſcentes. Si autem poſitio alterius uiſuũ mutata fuerit, reſpectu reliqui
propter aliquod impedimentum: tunc res uiſa uidebitur duplex, ut in primo libro declarauimus.
Duo ergo axes in maiore parte ſunt in eadem ſuperficie. Quare omnes duo radij habentes poſitio-
nem ſimilem ex duo bus axibus, erunt in eadem ſuperficie. Duæ ergo lineę, per quas extenduntur
formę unius puncti ad duo loca cõſimilis poſitionis, ſuntin eadem ſuperficie. Sed imagines illius,
reſpectu duorum uiſuũ, ſunt in illis duabus lineis. Ergo ſunt in eadem ſuperficie. Sed imagines illi-
us puncti ſunt in perpendiculari exeunte ex illo puncto. Ergo ſunt in loco ſectionis inter ſuperfi-
ciem, in qua ſunt lineę radiales, quę eſt una ſuperficies, & inter perpendicularem, quę eſt una linea.
Sectio autem unius ſuperficiei cum una linea eſt unum punctum. Ergo imagines unius puncti, re-
ſpectu duorum uiſuum, quando perueniunt ad duo loca conſimilis poſitionis, ſunt punctum unũ.
Ex quo patet, quòd imago totius rei uiſæ, reſpectu duorum uiſuũ, erit una: ſi poſitio imaginis fuerit
conſimilis. Quare res comprehenditur una utroq; uiſu. Si uerò poſitio fuerit parum diuerſa: uide-
bitur res una: ſed non uerè, ſed cauilloſè. Si autem diuerſitas poſitionis fuerit multa: tunc forma rei
uidebuntur duæ: ſed hoc fit rariſsimè. Hæc eſt ergo qualitas comprehenſionis uiſus de uiſibilibus
ſecundum refractionem.
axis. Exiſtentibus ergo duobus uiſibus in ſua naturali poſitione, ſemper axes erũt in eadem ſuper-
ficie, ſiue ſint moti, ſiue quieſcentes. Si autem poſitio alterius uiſuũ mutata fuerit, reſpectu reliqui
propter aliquod impedimentum: tunc res uiſa uidebitur duplex, ut in primo libro declarauimus.
Duo ergo axes in maiore parte ſunt in eadem ſuperficie. Quare omnes duo radij habentes poſitio-
nem ſimilem ex duo bus axibus, erunt in eadem ſuperficie. Duæ ergo lineę, per quas extenduntur
formę unius puncti ad duo loca cõſimilis poſitionis, ſuntin eadem ſuperficie. Sed imagines illius,
reſpectu duorum uiſuũ, ſunt in illis duabus lineis. Ergo ſunt in eadem ſuperficie. Sed imagines illi-
us puncti ſunt in perpendiculari exeunte ex illo puncto. Ergo ſunt in loco ſectionis inter ſuperfi-
ciem, in qua ſunt lineę radiales, quę eſt una ſuperficies, & inter perpendicularem, quę eſt una linea.
Sectio autem unius ſuperficiei cum una linea eſt unum punctum. Ergo imagines unius puncti, re-
ſpectu duorum uiſuum, quando perueniunt ad duo loca conſimilis poſitionis, ſunt punctum unũ.
Ex quo patet, quòd imago totius rei uiſæ, reſpectu duorum uiſuũ, erit una: ſi poſitio imaginis fuerit
conſimilis. Quare res comprehenditur una utroq; uiſu. Si uerò poſitio fuerit parum diuerſa: uide-
bitur res una: ſed non uerè, ſed cauilloſè. Si autem diuerſitas poſitionis fuerit multa: tunc forma rei
uidebuntur duæ: ſed hoc fit rariſsimè. Hæc eſt ergo qualitas comprehenſionis uiſus de uiſibilibus
ſecundum refractionem.
37. Viſio diſtincta fit rectis lineis à uiſibili ad uiſum perpendicularib{us}. Et uiſio omnis fit re-
fractè. 17. 18 p 3.
fractè. 17. 18 p 3.
HOc autem declarato:
dicamus uniuerſaliter, quòd omnia, quæ comprehendũtur à uiſu, com
prehenduntur refractè, ſiue uiſus & uiſum fuerint in eodem diaphano, ſiue in diuerſis, ſiue
uiſum ſit in oppoſitione uiſus, ſiue comprehendatur ab ipſo reflexè. Nihil enim comprehen
ditur ſine refractione facta apud ſuperficiem uiſus. Nam tunicæ uiſus, quæ ſunt cornea, albuginea,
glacialis, ſunt etiam diaphanæ & ſpiſsiores aere. Et iam declaratum eſt, quòd formæ eorũ, quæ ſunt
in aere & in alijs corporibus diaphanis, extenduntur in illis corporibus: & ſi occurrerint corpori-
bus diuerſæ diaphanitatis ab eo, in quo ſunt: refringuntur in illo corpore diaphano: forma ergo e-
ius, quæ eſt in aere, ſemper extenditur in aere. Cum ergo aer tangit ſuperficiem alicuius uiſus: tunc
illa forma, quæ eſt in aere, refringitur in ſuperficie uiſus: & tunc refringitur omni modo in corpore
corneæ & albugineæ. Refractio enim propriè eſt de numero formarum: recipere autem formas &
refractiones eſt proprium corporibus diaphanis. Form æ ergo eorum, quæ opponuntur uiſui, ſem-
per refring untur in tunicis uiſus. Et iam patuit, quòd cum formę extenduntur ſuper lineas perpen
diculares ſuper ſecundum corpus: pertranſeunt rectè in ſecundo corpore. Formę ergo eorum, quę
opponuntur ſuperficiei uiſus, refringuntur omnes in tunicis uiſus: & quæ fuerint ex eis in extremi
tatibus linearum radialium, perpendicularium ſuper ſuperficiem uiſus, pertranſeunt rectè, cum re
fractione formarum earum in tunicis uiſus. Parti enim ſuperficiei uiſus, quæ opponitur foramini
uueæ, multa opponuntur uiſibilia, quorum alia ſunt apud extremitates linearum radialium, & a-
lia extra. Omnes enim lineæ radiales, quę ſunt perpendi culares ſuper ſuperficies tunicarum uiſus,
continentur in pyramide, cuius caput eſt centrum uiſus, & cuius baſis eſt circumferentia uueæ fo-
raminis. Et quantò magis extenditur hæc pyramis, & remouetur à uiſu, tantò magis amplificatur:
& omnes formæ eorum, quæ ſunt intra pyramidem, extenduntur in rectitudine linearum radialiũ,
& pertranſeunt in tunicis uiſus rectè. Et hæc pyramis dicitur pyramis radialis. Lineæ autem, quæ
extenduntur in hac pyramide, quarum extremitates ſunt apud centrum uiſus, dicuntur lineæ ra-
diales. Formæ uerò eorum, quæ ſunt extra hanc pyramidem, nunquam extenduntur per aliquam
linearum radialium: tamen extenduntur per lineas rectas, quæ ſuntinter ipſam ſuperficiem uiſus,
quæ opponuntur foramini uueæ: & formæ, quæ extenduntur per has lineas, refringuntur à diapha
nitate tunicarum uiſus. Et forma cuiuslibet puncti eorum, quæ ſunt intra pyramidẽ radialẽ, exten-
ditur ad ſuperficiem uiſus, quæ opponitur foramini uueæ in pyramide, cuius caput eſt illud pun-
ctum, & cuius baſis eſt ſuperficies, quæ opponitur foramini uueæ: & una linea earum, quæ imagi-
natur in hac pyramide, eſt linea radialis: c æteræ autem omnes, quę non ſunt in hac pyramide, non
ſunt radiales: & nulla earum eſt perpendicularis ſuper ſuperficies tunicarũ uiſus. Et forma cuiusli-
bet puncti eorum, quæ ſunt intra pyramidem radialem, extenditur ſuper lineam omnem, quę po-
teſt cadere in illam pyramidem, cuius caput eſt illud punctum, & cuius baſis eſt ſuperficies rei uiſę,
quę opponitur foramini uueę: & per unam iſtarum linearum tranſit forma, quę extenditur per illã
in tunicis uiſus ſecundum rectitudinem: & omnes formę alię extenſę in reſiduo pyramidis, refrin-
guntur in tunicis uiſus, & non pertranſeunt rectè. Omnia ergo, quę opponuntur parti ſuperficiei
uiſus, quę opponitur foramini uueę, ex illis quę ſunt in aere, aut in cœlo, aut in aqua, aut in conſimi
libus, & ex illis, quę reflectuntur à terſis corporibus, quæ perueniunt ad hanc partem ſuperficiei ui
ſus, refringuntur in tunicis uiſus. Et formę eorum, quę ſunt intra pyramidem, pertranſeunt rectè in
tunicis uiſus, cum refractione form arum earũ, quę extenduntur ſuper pyramidem, quę remanent
in uniuerſo huius partis ſuperficiei uiſus. Reſtat ergo declarare, quòd formę, quę refringuntur in
tunicis uiſus, comprehenduntur à uiſu, & ſentiuntur à uirtute ſenſibili. In primo autem tractatu
[15. 18. 19 25 n] declarauimus, quòd ſi membrum ſenſibile ſentiret ex quolibet puncto ſuę ſuper-
ficiei omnem formam ad ſe uenientem: tunc ſentiret rerum formas mixtas. Vnde membrũ ſenſibi-
prehenduntur refractè, ſiue uiſus & uiſum fuerint in eodem diaphano, ſiue in diuerſis, ſiue
uiſum ſit in oppoſitione uiſus, ſiue comprehendatur ab ipſo reflexè. Nihil enim comprehen
ditur ſine refractione facta apud ſuperficiem uiſus. Nam tunicæ uiſus, quæ ſunt cornea, albuginea,
glacialis, ſunt etiam diaphanæ & ſpiſsiores aere. Et iam declaratum eſt, quòd formæ eorũ, quæ ſunt
in aere & in alijs corporibus diaphanis, extenduntur in illis corporibus: & ſi occurrerint corpori-
bus diuerſæ diaphanitatis ab eo, in quo ſunt: refringuntur in illo corpore diaphano: forma ergo e-
ius, quæ eſt in aere, ſemper extenditur in aere. Cum ergo aer tangit ſuperficiem alicuius uiſus: tunc
illa forma, quæ eſt in aere, refringitur in ſuperficie uiſus: & tunc refringitur omni modo in corpore
corneæ & albugineæ. Refractio enim propriè eſt de numero formarum: recipere autem formas &
refractiones eſt proprium corporibus diaphanis. Form æ ergo eorum, quæ opponuntur uiſui, ſem-
per refring untur in tunicis uiſus. Et iam patuit, quòd cum formę extenduntur ſuper lineas perpen
diculares ſuper ſecundum corpus: pertranſeunt rectè in ſecundo corpore. Formę ergo eorum, quę
opponuntur ſuperficiei uiſus, refringuntur omnes in tunicis uiſus: & quæ fuerint ex eis in extremi
tatibus linearum radialium, perpendicularium ſuper ſuperficiem uiſus, pertranſeunt rectè, cum re
fractione formarum earum in tunicis uiſus. Parti enim ſuperficiei uiſus, quæ opponitur foramini
uueæ, multa opponuntur uiſibilia, quorum alia ſunt apud extremitates linearum radialium, & a-
lia extra. Omnes enim lineæ radiales, quę ſunt perpendi culares ſuper ſuperficies tunicarum uiſus,
continentur in pyramide, cuius caput eſt centrum uiſus, & cuius baſis eſt circumferentia uueæ fo-
raminis. Et quantò magis extenditur hæc pyramis, & remouetur à uiſu, tantò magis amplificatur:
& omnes formæ eorum, quæ ſunt intra pyramidem, extenduntur in rectitudine linearum radialiũ,
& pertranſeunt in tunicis uiſus rectè. Et hæc pyramis dicitur pyramis radialis. Lineæ autem, quæ
extenduntur in hac pyramide, quarum extremitates ſunt apud centrum uiſus, dicuntur lineæ ra-
diales. Formæ uerò eorum, quæ ſunt extra hanc pyramidem, nunquam extenduntur per aliquam
linearum radialium: tamen extenduntur per lineas rectas, quæ ſuntinter ipſam ſuperficiem uiſus,
quæ opponuntur foramini uueæ: & formæ, quæ extenduntur per has lineas, refringuntur à diapha
nitate tunicarum uiſus. Et forma cuiuslibet puncti eorum, quæ ſunt intra pyramidẽ radialẽ, exten-
ditur ad ſuperficiem uiſus, quæ opponitur foramini uueæ in pyramide, cuius caput eſt illud pun-
ctum, & cuius baſis eſt ſuperficies, quæ opponitur foramini uueæ: & una linea earum, quæ imagi-
natur in hac pyramide, eſt linea radialis: c æteræ autem omnes, quę non ſunt in hac pyramide, non
ſunt radiales: & nulla earum eſt perpendicularis ſuper ſuperficies tunicarũ uiſus. Et forma cuiusli-
bet puncti eorum, quæ ſunt intra pyramidem radialem, extenditur ſuper lineam omnem, quę po-
teſt cadere in illam pyramidem, cuius caput eſt illud punctum, & cuius baſis eſt ſuperficies rei uiſę,
quę opponitur foramini uueę: & per unam iſtarum linearum tranſit forma, quę extenditur per illã
in tunicis uiſus ſecundum rectitudinem: & omnes formę alię extenſę in reſiduo pyramidis, refrin-
guntur in tunicis uiſus, & non pertranſeunt rectè. Omnia ergo, quę opponuntur parti ſuperficiei
uiſus, quę opponitur foramini uueę, ex illis quę ſunt in aere, aut in cœlo, aut in aqua, aut in conſimi
libus, & ex illis, quę reflectuntur à terſis corporibus, quæ perueniunt ad hanc partem ſuperficiei ui
ſus, refringuntur in tunicis uiſus. Et formę eorum, quę ſunt intra pyramidem, pertranſeunt rectè in
tunicis uiſus, cum refractione form arum earũ, quę extenduntur ſuper pyramidem, quę remanent
in uniuerſo huius partis ſuperficiei uiſus. Reſtat ergo declarare, quòd formę, quę refringuntur in
tunicis uiſus, comprehenduntur à uiſu, & ſentiuntur à uirtute ſenſibili. In primo autem tractatu
[15. 18. 19 25 n] declarauimus, quòd ſi membrum ſenſibile ſentiret ex quolibet puncto ſuę ſuper-
ficiei omnem formam ad ſe uenientem: tunc ſentiret rerum formas mixtas. Vnde membrũ ſenſibi-
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib