Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="255"/>
                <arrow.to.target n="marg1722"/>
                <lb/>
              toleretur. </s>
              <s>Siquidem ea quæ de genere dicuntur, quatenus eſt genus, ſiue in quid, ſiue in quale,
                <lb/>
              eadem quoque de omni illius ſpecie prædicentur: nam corpus, quod de animali dicitur, etiam
                <lb/>
              de homine prædicatur: & ſenſu
                <expan abbr="pręditũ">pręditum</expan>
              , aut progrediens de animali ſimul & de homine
                <expan abbr="dicũtur">dicuntur</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>Deinde quia ſequitur propoſitio quæ eſſe non poſsit, cùm prædicatum ſpeciei repugnat, licet
                <expan abbr="">non</expan>
                <lb/>
              repugnet generi, veluti rationis compos animali non repugnat, neque tamen eſſe poteſt ea propo­
                <lb/>
              ſitio, equus eſt rationis compos. </s>
              <s>Cùm ergo ſit animal in equo, nec animali repugnet eſſe rationis
                <lb/>
              compos; idem erit equus rationis impos, & quia ſit animal, rationis compos. </s>
              <s>Conſimiliter, cùm
                <lb/>
              cęlum ſit corpus, & hoc poſsit eſſe diuiduum: neceſſariò quoque cęlum erit diuiduum. </s>
              <s>Hęc
                <lb/>
              Auicennæ ratio fuit. </s>
              <s>Sigillatim verò, quod pertinet ad rem
                <expan abbr="noſtrã">noſtram</expan>
              ,
                <expan abbr="quoniã">quoniam</expan>
              ſequetur non fore ne­
                <lb/>
              ceſſarium id quod in Ariſtotelica ratione colligitur: cùm illud efficitur. </s>
              <s>Omne quod mouetur,
                <lb/>
              ab alio moueri. </s>
              <s>nil
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              prohibebit, quominus à ſe moueatur. </s>
              <s>Nam, ſi ob eam rem fieri nequit, quo­
                <lb/>
              niam ex quiete partis manere poſsit, & iam cęlum ex partis quiete non manet. </s>
              <s>Ergo ſequitur, vt
                <lb/>
              à ſe moueri poſsit. </s>
              <s>Ita
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              collegimus hanc rationem in Auerroëm, eam videntes alio pacto cogi à
                <lb/>
              nonnullis; in qua certè, ſi diligenter aduertas, nulla neceſsitas apparet. </s>
              <s>At verò facilè ſeſe expe­
                <lb/>
              diret Auerroës ex illo primo; quòd in iis quæ ſunt ad vnum, veritatem habet illiuſmodi canon,
                <lb/>
              vt enti non repugnat non eſſe in ſubiecto, quod tamen accidenti repugnat. </s>
              <s>Cùm igitur cęlum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1723"/>
                <lb/>
              & ea quæ ambitu cęli continentur, ſint ad vnum, non eſt abſurdum, ſi id quod ſequitur totum,
                <lb/>
              partibus aduerſetur. </s>
              <s>
                <expan abbr="Eaq́">Eaque</expan>
              . </s>
              <s>ratione factum eſt, vt id quod eſt diuidi, & habere primum quod mo­
                <lb/>
              uetur, inſit in corpore ſimpliciter, huic tamen corpori repugnet. </s>
              <s>Prætereà quòd ex Auicenna op­
                <lb/>
              ponitur, ſatis infirmum eſt. </s>
              <s>Nam tametſi ea propoſito non poteſt eſſe, equus eſt rationis com­
                <lb/>
              pos; contracta eſt illa natura
                <expan abbr="cõmunis">communis</expan>
              ad equum, nec eſt amplius animal ſimpliciter, ſed tale ani­
                <lb/>
              mal quod neceſſariò non eſt rationis compos. </s>
              <s>Verùm ſi animal ipſum vniuerſale ſpectes, ſiue
                <lb/>
              ſecundùm rem, ſeu rationem ſeparatum; hoc illi non aduerſabitur, neque minus erit ad hoc
                <lb/>
              animal per ſe propenſum, quàm ad oppoſitum ea ratione qua eſt animal. </s>
              <s>Nam ſicut ea ratione
                <lb/>
              qua eſt animal, poteſt eſſe equus, & non eſſe, neque
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              eſſe equum eſt illius eſſentia, ſic & rationis
                <lb/>
              compos & impos eſſe poteſt, & ratione quidem, & poteſtate ſimul vtrunque; re verò in diuerſis
                <lb/>
              partibus. </s>
              <s>Sic de corpore & cęlo dicemus, nam corpus à cęlo ratione ſeparatum aliud eſt, & alia
                <lb/>
              ſuſtinet attributa, neque proptereà ſequitur, vt cęlum ſit diuiduum ſimul, & indiuiduum. </s>
              <s>Quin
                <lb/>
              vbi etiam accipiatur ratio ſola: de eodem repugnantia, quatenus idem eſt animo anticipari non
                <lb/>
              inconuenit, vnde ipſe etiam Ariſtoteles cęlum quieſcere fingit,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              vt ex eius quiete motus initia
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1724"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1725"/>
                <lb/>
              veſtiget, & elementa orta quæ tamen æterna eſſe probauerit. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              Illud quod à nobis oppoſitum eſt,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1726"/>
                <lb/>
              efficax eſſe arbitramur: nanque efficietur id neceſſariò, aut demonſtrationem illam futuram non
                <lb/>
              eſſe vniuerſalem, aut nil vetare, quominus ſaltem
                <expan abbr="cęlũ">cęlum</expan>
              ipſum per ſe moueatur. </s>
              <s>Ita non ſuppedi­
                <lb/>
              tabit nobis hæc demonſtratio
                <expan abbr="viã">viam</expan>
              , qua poſsit inueniri primùm mouens quod ſit ab omni materia
                <lb/>
              liberum: iam
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ipſum cęlum erit quod per ſe primùm mouebitur, habens in ſe prima ſui motus
                <lb/>
              initia, nec aliunde accerſita. </s>
              <s>Quanquam neque planè talis ratio ſatisfeciſſe videtur Auerroi:
                <lb/>
              proinde poſteriorem excogitauit, quam à philoſophis iunioribus approbatum eſſe perſpicio: ap­
                <lb/>
              pellant verò de extremo conditionali ſic. </s>
              <s>Omne quod mouetur, cuius ſi pars aliqua quieſcit, to­
                <lb/>
              tum quieſcit, ab alio mouetur. </s>
              <s>Omne quod mouetur eſt huiuſmodi. </s>
              <s>Itaque omne quod moue­
                <lb/>
              tur, ab alio mouetur. </s>
              <s>Incidunt hi viri in
                <expan abbr="Scyllã">Scyllam</expan>
              Charybdin euitare cupientes. </s>
              <s>Nam, quis eſt eius
                <lb/>
              propoſitionis ſenſus? </s>
              <s>profectò, quòd illud ab alio mouetur quod habet partem, ex cuius quiete
                <lb/>
              manet totum. </s>
              <s>Verùm ego hîc oppono. </s>
              <s>Aut hoc adiectum arctat
                <expan abbr="ſubiectũ">ſubiectum</expan>
              propoſitionis, aut non.
                <lb/>
              </s>
              <s>quòd ſi primùm dederis: ergo medium in prima figura minus amplum erit, qui ſubiectum; ſi ve­
                <lb/>
              rò placeat ſecundùm, aut erit vera propoſitio ſine conditione, videlicet: Omne quod mouetur, ex
                <lb/>
              partis quiete manet, & ſic nulla vis erit eius conditionis, aut, ſi non ſimpliciter fuerit vera, poterit
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1727"/>
                <lb/>
              eſſe quippiam quod moueatur non quieſcens ad quietem partis; id autem per ſeipſum poterit
                <lb/>
              moueri primò. </s>
              <s>Et ſic Ariſtotelis demonſtratio non attinget ſcopum ſuum, neque
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              neceſſariò re­
                <lb/>
              ſoluetur in primum motorem quo contendit. </s>
              <s>Ex eo quòd nihil ſeipſum mouet primò, occaſio
                <lb/>
              datur inueniendi motorem à quo primum mobile moueatur: ſiquidem: in infinitum non ſit pro­
                <lb/>
              ceſſus in monentibus. </s>
              <s>Nec certè negari poteſt, quin nihil olere dialecticæ videatur hæc ratio, ſi­
                <lb/>
              quidem, aut
                <expan abbr="nullũ">nullum</expan>
              ſit adiectæ conditionis officium, ſi non arctat, aut ſi arctat, quin demonſtratio
                <lb/>
              non ſit vniuerſalis, & id planè ſub dubio relinquat quod potiſsimè veſtigatur. </s>
              <s>hoc in ea liquidò
                <lb/>
              apparet, quod accipitur ſecundùm quid, in ferri ſimpliciter. </s>
              <s>Sic fit, vt eiuſmodi rationum progreſ­
                <lb/>
              ſus inductus ab Auerroë mihi probari non poſsit. </s>
              <s>Quòd autem opponitur in hypotheſi repu­
                <lb/>
              gnantiam
                <expan abbr="cõtineri">contineri</expan>
              , neque
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              fieri poſſe, vt ſi
                <expan abbr="totũ">totum</expan>
              moueatur, pars eius aliqua maneat, aut
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              com­
                <lb/>
              mitti principij petitionem, dum ſtatuitur partem in toto manere, quod eſt idem àc ſi totum non
                <lb/>
              per ſe primo ponatur moueri, quod ſanè poſteà concludendum eſt, ſic reſpondetur. </s>
              <s>Ac primùm
                <lb/>
              quod pertinet ad illam hypotheſin generatim, ac ſpeciatim aliqua ſubueniunt quæ non debeant
                <lb/>
              prætermitti. </s>
              <s>Nanque illud quod audio placere nonnullis, hypotheſin quæ continet id quod fieri </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>