Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="259"/>
                <arrow.to.target n="marg1741"/>
                <lb/>
              in mouendo mouetur, quod .ſ. </s>
              <s>eſt mobile primum. </s>
              <s>atque hoc
                <expan abbr="corporeũ">corporeum</expan>
              eſt, & diuiduum, &
                <expan abbr="vſq.">vſque</expan>
                <lb/>
              ad hanc metam demonſtrationem ſeptimi peruenire profitemur. </s>
              <s>Cęterùm, cùm id reſoluatur
                <lb/>
              in aliud mouens, cuiuſmodi hoc ſit, perquiri dicimus in 8. Nanque oportebit hoc mouens eſſe
                <lb/>
              indiuiduum, quod item erit duplex, vel immobile per ſe,
                <expan abbr="ſolumq́">ſolumque</expan>
              . </s>
              <s>per accidens mobile, vel immo­
                <lb/>
              bile vtroque modo, huiuſmodi autem erit id quod verè primum mouens eſt. </s>
              <s>At ſiquis intimè
                <lb/>
              rerum
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              contempletur, optimè perſpiciet, tale mouens eſſe inanimali: quapropter ab Ari­
                <lb/>
              ſtotele dictum eſt,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              ab animo incipere
                <expan abbr="oẽm">omnem</expan>
              motum:
                <expan abbr="quandoquidẽ">quandoquidem</expan>
              illud ſolum eſt quod à ſeipſo
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1742"/>
                <lb/>
              planè mouetur; cùm in eo propter partium
                <expan abbr="difformitatẽ">difformitatem</expan>
              pars mouens à mobili ſeparata ſit; ina­
                <lb/>
              nima verò diſtinguantur ab eo, quia cùm moueantur ab alio (nihil
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ſeipſum mouet primò, vt
                <lb/>
              hæc demonſtratio docet) externum aliquid poſcant; licet id fortaſſe lateat à quo mouentur.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              Inanimato
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              eſt & primum corporeum, vnde alia mouentur, tum intra animal, tum extra, quod
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1743"/>
                <lb/>
              aut cor eſt, aut illi pro portione reſpondet; eſt & id eiuſmodi, vt per ſe moueatur, hoc eſt, manen­
                <lb/>
              tibus aliis; alia verò non moueantur ſine ipſo, ſiue, dum ipſum mouetur, & per contactum, ſiue
                <lb/>
              per virtutem ab eo transfuſam. </s>
              <s>Nam fieri poteſt
                <expan abbr="nonnunquã">nonnunquam</expan>
              , vt motu partis illius deficiente.
                <lb/>
              </s>
              <s>aut etiam cùm ablata fuerit,
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              aliquandiu reliquæ partes moueantur. </s>
              <s>Quo fit, vt tum Galenus,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1744"/>
                <lb/>
              tum Auerroës in eo lapſi ſint; ille, dum inſultat Ariſtoteli: hic, dum Galeno repugnat: ille dicens
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1745"/>
                <lb/>
              cor non eſſe
                <expan abbr="principiũ">principium</expan>
              motus, eo quòd animal quoddam ambulat ſine corde; hic dum ironicè op­
                <lb/>
              ponit ſe
                <expan abbr="arietẽ">arietem</expan>
              ſine capite vidiſſe currentem. </s>
              <s>Nanque hic aliquid accipit, quod nullo modo fieri
                <lb/>
              poſsit. </s>
              <s>Etenim animalia perfectiora non ſuſtinent tantam
                <expan abbr="noxã">noxam</expan>
              , & quanuis adhuc viuerent mo­
                <lb/>
              ueri non poſſent; ex ceruice
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              vincula pendent, actu diſtincta, quibus vniuerſæ partes corporis
                <lb/>
              colligantur, ſuſtinentur, & afferunt robur, quo maximè
                <expan abbr="op9">opus</expan>
              } eſt in motu, quibus diſſolutis, ne dum
                <lb/>
              robur habeat, quale requiritur in motu, ſed protinus concidat neceſſe eſt, ille non animaduertit
                <lb/>
              virtutem à principe membro
                <expan abbr="cõmunicatam">communicatam</expan>
              diutius poſſe conſeruari, quamobrem etiam didici­
                <lb/>
              mus caput marinæ teſtudini abſciſſum
                <expan abbr="">non</expan>
              continuò mori,
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              ſed & videre, & ſi ante oculos ei ma­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1746"/>
                <lb/>
              nus obuerſetur, illos claudere, & paullò etiam propius, ſi
                <expan abbr="manũ">manum</expan>
              admoueas, mordere. </s>
              <s>Atque hoc
                <lb/>
              primum mouens
                <expan abbr="corporeũ">corporeum</expan>
              in corpus & animam diſtribuitur: quandò animus eſt mouens, cor
                <lb/>
              autem mobile. </s>
              <s>Sed enim quia talis forma quoquomodo pendet à materia, contingit, vt mouea­
                <lb/>
              tur ad motum eius in quo eſt, & per accidens; idcirco animus non eſt primùm mouens ſimplici­
                <lb/>
              ter, neque ob id cor eſt mobile penitus primum. </s>
              <s>Itaque rerum ordo nos eò deducit, vt aliquid
                <lb/>
              tale ſimpliciter inueniamus quod ſit prorſus immobile cum per ſe, tum etiam per accidens: hoc
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1747"/>
                <lb/>
              autem erit id à quo cęlum proximè mouetur. </s>
              <s>Quare cęlum erit illud animal quod verè primùm
                <lb/>
              erit, & primùm mobile, & cùm ſit primùm, vnde reliqua corpora mouentur, id quod per ſe mo­
                <lb/>
              uetur, idcircò diuiditur in partem per ſe mouentem, & partem per ſe mobilem, atque illam quæ
                <lb/>
              per ſe mouet, eiuſmodi, vt ſit omnino, & omnibus modis immobilis; hæc verò vt talis eſſe poſsit,
                <lb/>
              ab omni materiæ concretione libera ponenda eſt, & vt per
                <expan abbr="indiuiduã">indiuiduam</expan>
              ſpeciem cum reipſa mobili
                <lb/>
              copuletur, & ita moueat, non quia mobili det quendam impulſum,
                <expan abbr="quemadmodũ">quemadmodum</expan>
              ille qui agitat,
                <lb/>
              & voluit
                <expan abbr="rotã">rotam</expan>
              , aut pilam: ſed quia cùm ſit præſens ipſi mobili, ſuiipſius imitandi cupidinem incu­
                <lb/>
              tiat, ſiue ea ſit naturalis, ſiue animalis, ſiue vtroque modo, dicetur alio loco. </s>
              <s>Sic facilè apparet, vt
                <lb/>
              hæc demonſtratio non reſoluatur in primum mobile, & primum mouens ſimpliciter, ſed egeat
                <lb/>
              alterius quæ ſubuectitur 8. Phyſ. & vt hæc ſine illa prorſus ſit mutilata &
                <expan abbr="mãca">manca</expan>
              : à primo
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              quod
                <lb/>
              mouetur inter corpora, in
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              motu reperiuntur primum mobile ſimpliciter, & primùm mo­
                <lb/>
              uens. </s>
              <s>quem nexum
                <expan abbr="rerũ">rerum</expan>
              , quia parum, aut nihil obſeruarunt eorum
                <expan abbr="voluminũ">voluminum</expan>
              interpretes,
                <expan abbr="imper-fectũ">imper­
                  <lb/>
                fectum</expan>
              progreſſum phyſicę auditionis effeciſſe mihi videntur. </s>
              <s>Perſequitur ego Ariſtoteles 7. Phyſ.
                <lb/>
              corpora ipſa naturalia ſolùm, nec procedit vlterius, vt
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              in animante in quo peculiari quodam
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1748"/>
                <lb/>
              beneficio partes ita connexæ ſunt, vt vna poſsit abſolutè moueri, & vbi moueatur, alias
                <expan abbr="cõcitare">concitare</expan>
              ,
                <lb/>
              cùm cęteroqui continua ſint, quorum motus eſt vnus, & ea pars prima, vnde omnis motus in ani­
                <lb/>
              mali deducitur in
                <expan abbr="partẽ">partem</expan>
              adhuc per ſe mobilem; atque alteram, quæ per ſe moueat, partiatur; nil
                <lb/>
              prætereà ſpectet demonſtratio præſens præter id, vt ex partibus corporis, & integrantibus
                <expan abbr="cõſtet">conſtet</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>de quibus communiter, vt corpora ſunt, & vt ex partibus integrantibus componuntur,
                <expan abbr="oſtẽdatur">oſtendatur</expan>
                <lb/>
              à ſeipſa non poſſe moueri primò, ſic vt
                <expan abbr="totũ">totum</expan>
              à ſeiſpo toto moueatur, ſed ab aliquo moueri neceſ­
                <lb/>
              ſarium ſit, ſiue ab externo, ſiue interno principio, nihil refert. </s>
              <s>Nanque in animante, ſi ad id deune­
                <lb/>
              nire oporteat, vnde motus exoritur, planum quòd erit vna
                <expan abbr="quædã">quædam</expan>
              pars à qua toti corpori motus
                <lb/>
              impertiatur. </s>
              <s>Quare non à ſeipſo primùm mouebitur animans. </s>
              <s>In cęteris corporibus quę conti­
                <lb/>
              nua ſunt, etiam motus naſcatur ab alio neceſſe eſt, quòd à toto mobili ſecretum ſit, ſiue vt pars in­
                <lb/>
              tegrans à reliquo corpore (tametſi id in animali ſolo contingere dicimus) ſiue extra mobile exi­
                <lb/>
              ſtat, quod erit generatim de inanimis poſteà peragendum. </s>
              <s>Nam, ſi rectè inſpicias id quod infer­
                <lb/>
              tur ab Ariſtotele in
                <expan abbr="cõplexione">complexione</expan>
              ſui ſyllogiſmi, nil aliud habetur, quàm quae non moueatur à ſeipſo
                <lb/>
              primò: huic verò non repugnat, vel à parte, vel ab alio quopiam moueri. </s>
              <s>Satis enim eſt, vt ſit
                <lb/>
              loco diſcluſum id quod mouet, ab eo quod mouetur. </s>
              <s>quòd ſic à ſeipſo primò non mouebitur. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>