Buonamici, Francesco
,
De motu libri X
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
page
|<
<
of 1055
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
>
<
pb
pagenum
="
8
"/>
alia tentare non datum eſt cuique; ad cœlum non peruenit ſenſus, aut vnus viſus, atque ille qui
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg79
"/>
<
lb
/>
dem valde infirmus; ita ratio gubernabitur, vt nihil oppugnet ea, quæ verè ſentiuntur & veluti
<
lb
/>
notiſsima poſita iam fuerunt. </
s
>
<
s
>Et id ſi placuit Hyppocrati, ipſum quoque commendabimus, &
<
lb
/>
rationi, non ſenſui confidendum eſſe eo tempore decernemus. </
s
>
<
s
>Tum verò optimè nobiſcum
<
lb
/>
agetur, ſi ſenſuum fidem cum ratione,
<
expan
abbr
="
rationemq́
">rationemque</
expan
>
. </
s
>
<
s
>cum ſenſibus habeamus. </
s
>
<
s
>Denique ſenſus ſit
<
lb
/>
totius phyſicæ principale
<
expan
abbr
="
firmamentũ
">firmamentum</
expan
>
, quo etiam nitantur cętera pronunciata, quę adſcribentur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
>Ex eo qui iudicio ſenſus ſtandum eſt efficitur, vt accidentium cuiuſque rei ſpeculatio, valde ad
<
lb
/>
modum conferat ad rerum eſſentias pernoſcendas
<
emph
type
="
sup
"/>
a
<
emph.end
type
="
sup
"/>
ſiquidem tales oporteat eſſe cauſſas, quales
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg80
"/>
<
lb
/>
propagare poſsint ea quæ inſunt. </
s
>
<
s
>Quanquam alio modo nos in ſubſtantiæ notitiam accidentia
<
lb
/>
perducunt. </
s
>
<
s
>quandò tota ſpecies indiuidui recipitur à ſenſibus externis,
<
expan
abbr
="
eademq́
">eademque</
expan
>
. </
s
>
<
s
>ponitur in phan
<
lb
/>
taſia & phantaſma efficitur, cuius partes ſunt accidens & ſubſtantia, quæ poſtmodò mentis effi
<
lb
/>
cientis opere diſcernuntur. </
s
>
<
s
>Itaque etſi certus eſt progreſſus, à definitione ad accidentia, nem
<
lb
/>
pe demonſtratiuus: etiam methodus conuerſa multum iuuat ad cognoſcendum quid eſt. </
s
>
<
s
>Nam
<
lb
/>
definitio dare quidem ſolet occaſionem adipiſcendi notitiam cauſſarum, ex quibus accidentia
<
lb
/>
rei naſcuntur. </
s
>
<
s
>
<
expan
abbr
="
ideoq́
">ideoque</
expan
>
. </
s
>
<
s
>Ariſtoteles quęrebat quid eſſet locus,
<
emph
type
="
sup
"/>
b
<
emph.end
type
="
sup
"/>
vt eorum .ſ. </
s
>
<
s
>quæ in loco ſunt, cauſ
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg81
"/>
<
lb
/>
ſas inueniret;
<
expan
abbr
="
idemq́
">idemque</
expan
>
. </
s
>
<
s
>ordo tenetur in mathematicis, quæ demonſtrationis perſpicuitate reliquas
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg82
"/>
<
lb
/>
omnes excellunt. </
s
>
<
s
>ipſæ enim accidentia quanto per definitiones inueniunt, & cognito quid ſit
<
lb
/>
triangulus, aut rectum nobis aperiunt triangulum habere tres angulos æquos duobus rectis, at
<
lb
/>
que omnino vbi definitio non præſtet eorum notitiam, quæ inſunt rei, pro dialectica communi
<
lb
/>
& inani habenda eſt. </
s
>
<
s
>Sed etiam cognitio rudis, &, vt Gręci dicunt,
<
foreign
lang
="
grc
">κατὰ φαντασίαν</
foreign
>
ipſorum
<
lb
/>
accidentium aut omnium, aut plurium, nobis ſuppeditat, quæ de rerum eſſentia dicamus: non
<
lb
/>
ſanè, quia demonſtratiuam cognitionem efficiat; quippe qui omnis demonſtrationis principium
<
lb
/>
ſit definitio, ſed tamen eiuſmodi vt aditum patefaciat ad conſtituendam rei propoſitæ defini
<
lb
/>
tionem. </
s
>
<
s
>Propterea de loco diſſerens Ariſtoteles accidentia quædam definitioni loci præpoſuit,
<
lb
/>
è quibus poſtea collegit quid eſſet locus. </
s
>
<
s
>eandem quoque viam tenuit, dum incrementi eſſen
<
lb
/>
tiam exquireret. </
s
>
<
s
>
<
emph
type
="
sup
"/>
c
<
emph.end
type
="
sup
"/>
eandem item in deſceptatione de animo voluit obſeruare, ſiquidem ex motu
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg83
"/>
<
lb
/>
& cognitione vires animi vniuerſas inuenerit & explanarit, vnde, quaſi retrocedens accidentium
<
lb
/>
illorum vim multò certius expoſuit; &, cùm ante definitionem rudi quodam modo nob. notuiſ
<
lb
/>
ſent; poſtquàm definitio comperta eſt, accuratiſsimè euoluit, nimirùm demonſtratione, qua via
<
lb
/>
philoſopho naturali plurimum inſiſtendum eſt, cui ſæpius effectus quàm cauſſa ſunt notiores.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
>Neque illud obſtat quod Ariſtoteles aliquando reiecerit accidentia,
<
emph
type
="
sup
"/>
d
<
emph.end
type
="
sup
"/>
tanquam inutilia ad defini
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg84
"/>
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg85
"/>
<
lb
/>
tionem comparandam. </
s
>
<
s
>Aut etiam prædicarit ſubſtantiam accidenti & natura & cognitione
<
lb
/>
præcedere. </
s
>
<
s
>
<
emph
type
="
sup
"/>
e
<
emph.end
type
="
sup
"/>
Nanque in Analyticis agebat Ariſtoteles de prædicatis illis, quæ ſunt partes ipſius
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg86
"/>
<
lb
/>
quid eſt. </
s
>
<
s
>atqui accidentia non ſunt huiuſmodi. </
s
>
<
s
>verùm nob. </
s
>
<
s
>indicant ſolùm partes ipſius quid
<
lb
/>
eſt, & ſubſtantia cognitione procedit, vt poſteà narrabitur, quia nulla notio poteſt eſſe acciden
<
lb
/>
tis, quin includat ſubſtantiam; ſed ea notio confuſa eſt & imperfecta, quod philoſophi quidam
<
lb
/>
non videntes à vera item ratione pronuntiati præſentis aberrarunt. </
s
>
<
s
>Nam lego apud nonnullos
<
lb
/>
talem poni ordinem inter ſubſtantiam & accidens. </
s
>
<
s
>quod ita cognitio ſubſtantiæ præcedat acci
<
lb
/>
denti, quia ſit eius cognitio perfectior. </
s
>
<
s
>tunc enim quanque rem cognoſcere videmur, cum eius
<
lb
/>
ſubſtantiam nouimus; vt vbi nouimus quid homo ſit, non autem cuiuſmodi ſit. </
s
>
<
s
>ſic etiam me
<
lb
/>
lius cognoſcimus album, quando nouimus quid ſit album, quæ videtur eſſe cognitio ſubſtantię
<
lb
/>
& eſſentiæ, cuiuſmodi ſit albi eſſentia, quàm ſi ipſum ſub alicuius attributi ratione noſcamus.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
>At verò prior eſt origine accidentis notitia quàm ſubſtantiæ: quandoquidem nihil in mente ſit,
<
lb
/>
quin prius attigerit ſenſum. </
s
>
<
s
>Atqui ſenſus non eſt ſubſtantię iudex, ſed vnius accidentis. </
s
>
<
s
>Quam
<
lb
/>
obrem ſenſilia quę ſunt accidentia, prius à nobis quàm ſubſtantiæ cognoſcuntur. </
s
>
<
s
>Et planè quod
<
lb
/>
ſubſtantiæ notitia ſit perfectior, inficiari non licet, attamen aliqua de primo capite dubitari poſ
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg87
"/>
<
lb
/>
ſunt. </
s
>
<
s
>Quandoquidem mihi videtur ille qui hæc effatur, dare accidens ſine ſubſtantia percipi à
<
lb
/>
ſenſu. </
s
>
<
s
>atqui ideſt abſtrahere, abſtractio verò non eſt opus ſenſus, ſed mentis. </
s
>
<
s
>Inſuper indiuiduum
<
lb
/>
per ſe ſenſile eſt, at ſenſilium iudex eſt ſenſus; ergo & indiuidui. </
s
>
<
s
>Quare, cùm ſit indiuiduum
<
lb
/>
è genere ſubſtantiæ, & illius igitur erit ſenſus. </
s
>
<
s
>Cùm ergo ab illo non ſegregentur accidentia ſen
<
lb
/>
ſilia, proinde efficitur, vt neque origine accidentium notitia pręcedat cognitioni ſubſtantiæ.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
>Quinimmo ſic coniuncta eſt accidentis notitia cum cognitione ſubſtantiæ, vt beſtię quoque ſub
<
lb
/>
ſtantiam noſcant. </
s
>
<
s
>Etenim optimè D. Thomas. </
s
>
<
s
>
<
emph
type
="
sup
"/>
f
<
emph.end
type
="
sup
"/>
Niſi beſtiæ noſcerent ſubſtantiam, in eius per
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg88
"/>
<
lb
/>
ceptione non deciperentur, vt liquet in alimentis. </
s
>
<
s
>Neque enim quicquam in eo decipi poteſt,
<
lb
/>
quod prorſus ignorat. </
s
>
<
s
>Itaque totum indiuiduum, quod eſt veluti maſſa quædam omnium prę
<
lb
/>
dicamentorum accipitur à ſenſu, & de vniuerſo fert iudicium. </
s
>
<
s
>Nanque vbi poſteà ſubſtantia
<
lb
/>
cognoſcenda ſit ſub ratione ſola ſubſtantiæ, quia ſeparatur ab accidentibus, à quibus efficieba
<
lb
/>
tur ſingularis, non permanet amplius indiuidua, ſed fit vniuerſalis. </
s
>
<
s
>Nec refert, vtrùm hoc iudi
<
lb
/>
cium ſit ſenſus interni, vt nonnulli arbitrantur, an externi: quandò nullum eſt officium ſenſus, </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>