Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000945
">
<
pb
pagenum
="
379
"
xlink:href
="
016/01/028.jpg
"/>
ſi ſphæra quam emittere debet, ſit pon
<
lb
/>
do XX. erit machina pondo MM. </
s
>
<
s
id
="
s.000946
">Craſſitu
<
lb
/>
do in imo, vbi pulueris locus eſt, dodrans
<
lb
/>
dimetientis ſphærulæ. </
s
>
<
s
id
="
s.000947
">Licet autem & pon
<
lb
/>
dus, & menſuram cum eo machinæ augere;
<
lb
/>
ſed minuere citra periculum fracturæ haud
<
lb
/>
licet. </
s
>
<
s
id
="
s.000948
">In ſummo craſſitudo labri machinæ
<
lb
/>
non minor triente dimetientis ſphærulæ.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000949
">Canalis dimetientis ( vt dixi ) æqualis dime
<
lb
/>
tienti ſphærulæ & pulueris pyrij pondus
<
expan
abbr
="
põ-deri
">pon
<
lb
/>
deri</
expan
>
ipſius ſphærulæ. </
s
>
<
s
id
="
s.000950
">In minoribus
<
expan
abbr
="
tamẽ
">tamen</
expan
>
tor
<
lb
/>
mentis machinæ pondus ac craſſitudo maio
<
lb
/>
rem ad ſphærulam proportionem habere de
<
lb
/>
bet ob ſecuritatem, atque eadem ratione
<
lb
/>
pulueris pondus minus eſſe quàm ſpærulæ.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000951
">Patet ex hoc ratio quantum ſpatij imum
<
lb
/>
debeat capere, nempe quantum ſatis eſt ad
<
lb
/>
continendum puluerem, qui pondus ſphæ
<
lb
/>
rulæ æquet. </
s
>
<
s
id
="
s.000952
">Foramen vbi ignis accenditur,
<
lb
/>
fundi partem etiam obtineat: nam machi
<
lb
/>
na non adeò retrò agitur, cùm ignis ſolùm
<
lb
/>
prorſum accendatur: ob id rectius collima
<
lb
/>
re ictu licet, & minore periculo. </
s
>
<
s
id
="
s.000953
">Nam cùm
<
lb
/>
multum retrò aguntur, paruæ lædunt mili
<
lb
/>
tes, qui eis vtuntur: magnæ, ſi non conti
<
lb
/>
neantur, incertos edunt ictus, & labefa
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg94
"/>
<
lb
/>
ctant currus quibus inſident: ſi vi conſiſtere
<
lb
/>
cogantur, fracturæ periculum ſuberint. </
s
>
<
s
id
="
s.000954
">Eſt
<
lb
/>
igitur hoc vnum fracturæ ſignum, vt vehe
<
lb
/>
menter retrò agatur: aliud, ſi menſura non
<
lb
/>
conueniat, vt cùm tenuior fuerit, aut ar
<
lb
/>
ctior quàm oporteat, vel inæqualis vel obli
<
lb
/>
qua, quo nil fermè eſt deterius. </
s
>
<
s
id
="
s.000955
">Tertium ſi
<
lb
/>
gnum eſt, cum materia ipſa fuerit ſquamo
<
lb
/>
ſa aut minimè tenax, aut veſicis plena, aut
<
lb
/>
rimam obduxerit. </
s
>
<
s
id
="
s.000956
">Quartum, cùm æruginem
<
lb
/>
contraxerit, aut aqua maduerit: quo errore
<
lb
/>
dum pompa Papiæ, anno M. D. X L V I.
<
lb
/>
ſolemnis corporis Chriſti ageretur, quin
<
lb
/>
que aut ſex viri ex his qui pompam ſeque
<
lb
/>
bantur, fractis tormentis perierunt. </
s
>
<
s
id
="
s.000957
">Quin
<
lb
/>
tum eſt, ſi plus pulueris, aut tenuiorem pro
<
lb
/>
craſſiore immiſeris. </
s
>
<
s
id
="
s.000958
">Nimis enim aucto ig
<
lb
/>
ne, nec moram ad exitum inueniente, fran
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg95
"/>
<
lb
/>
gitur machina. </
s
>
<
s
id
="
s.000959
">Accidit & fractura, dum
<
lb
/>
ſphærula nimis violenter intruditur. </
s
>
<
s
id
="
s.000960
">Auxi
<
lb
/>
lium præſtat ne frangatur ſuſpecta iam ma
<
lb
/>
china, ſi dum excutere ſphærulam debet,
<
lb
/>
in terra iacet: nam ea libertate in eam par
<
lb
/>
tem agitur, ad quam ignis impellit: ſed
<
lb
/>
tum valde incerto ictu & exitu. </
s
>
<
s
id
="
s.000961
">Ob id ma
<
lb
/>
gnas machinas in curribus mobilibus ita
<
lb
/>
collocant, vt ſolo ac finitori æquidiſtan
<
lb
/>
tes ſint: atque ſic dum ignem concepe
<
lb
/>
rint, recta retrò, citráque periculum agantur.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg96
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000962
">
<
margin.target
id
="
marg87
"/>
Fulmen cur
<
lb
/>
tantam ha
<
lb
/>
beat vim.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000963
">
<
margin.target
id
="
marg88
"/>
<
expan
abbr
="
Fulmẽ
">Fulmen</
expan
>
quo
<
lb
/>
modo cru
<
lb
/>
mena illæſa
<
lb
/>
pecunias li
<
lb
/>
quet.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000964
">
<
margin.target
id
="
marg89
"/>
Ignis lateres
<
lb
/>
vrens.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000965
">
<
margin.target
id
="
marg90
"/>
Fulmen ra
<
lb
/>
rò columnas
<
lb
/>
ferit, & cur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000966
">
<
margin.target
id
="
marg91
"/>
Aduerſus
<
lb
/>
fulgura
<
lb
/>
cautio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000967
">
<
margin.target
id
="
marg92
"/>
<
expan
abbr
="
Machinarũ
">Machinarum</
expan
>
<
lb
/>
ignearum
<
lb
/>
vis.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000968
">
<
margin.target
id
="
marg93
"/>
Modus ma
<
lb
/>
chinas igneas
<
lb
/>
faciendi.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000969
">
<
margin.target
id
="
marg94
"/>
Signa machi
<
lb
/>
næ quæ fra
<
lb
/>
cturæ obno
<
lb
/>
xia ſit.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000970
">
<
margin.target
id
="
marg95
"/>
Auxilium
<
lb
/>
machinarum
<
lb
/>
ne frangan
<
lb
/>
tur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000971
">
<
margin.target
id
="
marg96
"/>
<
expan
abbr
="
Machinarũ
">Machinarum</
expan
>
<
lb
/>
bellicarum
<
lb
/>
duo genera
<
lb
/>
noua.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000972
">Eſt & aliud genus ignei tormenti nouum,
<
lb
/>
cubiti & ſemis longitudine, pondere libra
<
lb
/>
rum LXX. vſque ad LXXX. </
s
>
<
s
id
="
s.000973
">Canalis capit
<
lb
/>
ſphæram pilæ paruæ magnitudine. </
s
>
<
s
id
="
s.000974
">Ferreo
<
lb
/>
baculo dum exoneratur, ſuſtinetur, caudá
<
lb
/>
que continetur: vnius hominis onus ac ma
<
lb
/>
china: cæterùm ob craſſitudinem mirum in
<
lb
/>
modum valida, nec minus tuta. </
s
>
<
s
id
="
s.000975
">Aliud, in
<
lb
/>
quo cauitas ampla iuxta foramen: varij mo
<
lb
/>
dioli cauitati imponuntur, omnes eiuſdem
<
lb
/>
magnitudinis, quorum canales canalibus
<
lb
/>
machinæ è directo correſpondent, vt muta
<
lb
/>
tis modiolis non concaleſcat machina. </
s
>
<
s
id
="
s.000976
">Vi
<
arrow.to.target
n
="
marg97
"/>
<
lb
/>
dimus hæc Papię Principis Saxoniæ inuen
<
lb
/>
ta. </
s
>
<
s
id
="
s.000977
">Fiunt
<
emph
type
="
italics
"/>
(
<
emph.end
type
="
italics
"/>
vt dixi) è Cyprio ære maiores, ſed
<
lb
/>
tutiſſimæ è ferro, vnde nunc minores om
<
lb
/>
nes: maiores tamen ex ferro efficere opero
<
lb
/>
ſum eſt, ob id pleræque è Cyprio ære. </
s
>
<
s
id
="
s.000978
">Tor
<
lb
/>
no minores, maiores liquato metallo pla
<
lb
/>
ſtices opera: inde etiam torno. </
s
>
<
s
id
="
s.000979
">Fiunt au
<
lb
/>
tem typi pro fingendis machinis plerunque
<
lb
/>
è tribus fruſtis, quoniam ex vno fingere ni
<
lb
/>
mis eſſet difficile, quando vel ſic etiam gra
<
lb
/>
ue ſit. </
s
>
<
s
id
="
s.000980
">Pars vna canalis, ſecunda embolus
<
lb
/>
maſculus, tertia ſedes. </
s
>
<
s
id
="
s.000981
">Ipſa verò machina
<
lb
/>
plerunque ex vno conſtat fruſto. </
s
>
<
s
id
="
s.000982
">Vidi etiam
<
lb
/>
ex duobus conſtantem, ac tornatili vitæ al
<
lb
/>
teram altera ab imo alligatam. </
s
>
<
s
id
="
s.000983
">Materia (vt
<
lb
/>
dixi) æs Cyprium factitium. </
s
>
<
s
id
="
s.000984
">Conſtat ære
<
lb
/>
ipſo, & ſeptima fermè parte plumbi nigri
<
lb
/>
vel candidi, vel aurichalco. </
s
>
<
s
id
="
s.000985
">Sed impetus
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg98
"/>
<
lb
/>
tanti ratio in pyrio puluere eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.000986
">Hic conſtat
<
lb
/>
ex tribus partibus halinitri, & duabus ſali
<
lb
/>
gnei carbonis, atque vna ſulphuris: conue
<
lb
/>
nitque magnis machinis. </
s
>
<
s
id
="
s.000987
">Sed mediocribus
<
lb
/>
halinitri partes decem, ſalignei carboni
<
lb
/>
tres, ſulphuris duæ. </
s
>
<
s
id
="
s.000988
">Paruis verò halinitri
<
lb
/>
partes decem, carbonis lignorum nucis
<
lb
/>
auellanæ abſque nodis, tum ſulphuris, par
<
lb
/>
tem vnam ſingulorum. </
s
>
<
s
id
="
s.000989
">Contundantur hæc
<
lb
/>
ligneo malleo, madefacta priùs aqua putei,
<
lb
/>
ne ignem dum tunduntur concipiant. </
s
>
<
s
id
="
s.000990
">Sunt
<
lb
/>
qui acetum addant, qui ardentem aquam,
<
lb
/>
ac ſiccent in ſole, ſed non tundunt tunc: fa
<
lb
/>
cilè enim ignem poſſent concipere. </
s
>
<
s
id
="
s.000991
">Verùm
<
lb
/>
tota cura eſt, vt omnia ſic à terrena parte
<
lb
/>
expurgata ſint, maximè halinitrum, vt to
<
lb
/>
tum ardeat, nec quicquam ſuperſit. </
s
>
<
s
id
="
s.000992
">Dein
<
lb
/>
de, vt ad tenuiſſimas partes redigatur, ſic
<
lb
/>
enim partes partibus optimè hærebunt: hoc
<
lb
/>
fiet, ſi ſæpiùs contundatur, madeſcat, ſic
<
lb
/>
cetúrque. </
s
>
<
s
id
="
s.000993
">Tertiò, vt cùm perfectus fuerit,
<
lb
/>
in ſole ſiccetur: nam iuxta ignem apponere
<
lb
/>
periculoſiſſimum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.000994
">Ergo iam tanti effectus
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg99
"/>
<
lb
/>
cauſa quæratur. </
s
>
<
s
id
="
s.000995
">Impoſitus hic puluis in ma
<
lb
/>
chinam, ſphæruláque obducta, adiecto ab
<
lb
/>
imo machinæ extrinſecus igne illicò fermè
<
lb
/>
totus àccenditur, ac maius quàm centuplum
<
lb
/>
ſpatium occupare nititur: quòd enim exi
<
lb
/>
guus puluis in vola manus non minus quàm
<
lb
/>
centuplum ſpatij occupet, experimentum
<
lb
/>
oſtendet, cùm ſi quantum eſt granum milij,
<
lb
/>
ex hoc puluere accendatur, locum nucis ig
<
lb
/>
ne compleat. </
s
>
<
s
id
="
s.000996
">Oſtendit & ratio: nam ignis
<
lb
/>
rara materia ac tenuis magnis limitibus
<
lb
/>
continetur, cùm terra & puluis ſolida ſint
<
lb
/>
ac denſa. </
s
>
<
s
id
="
s.000997
">Itaque accenſus iam puluis cùm
<
lb
/>
in arcto ſit, violenter excutit machinam
<
lb
/>
vndique, nec aliubi faciliorem exitum in
<
lb
/>
ueniens, quàm vbi ſphærula vi incluſa fuit,
<
lb
/>
eam magno conatu elidit, primò per canalis
<
lb
/>
ſpatium, inde ea ſeruata vehementia foràs
<
lb
/>
expellit, & continuato inde impetu ſpatia
<
lb
/>
terrarum longa ſuperat, & obuia quæque
<
lb
/>
euertit ac diruit. </
s
>
<
s
id
="
s.000998
">Par eſt etiam cum magno
<
lb
/>
ſtrepitu hæc fieri, cùm ignis ille affatim &
<
lb
/>
tanto impetu exeat, & aërem repentè con
<
lb
/>
cutiat. </
s
>
<
s
id
="
s.000999
">Ipſa quoque ſphærula ſtridulum
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg100
"/>
<
lb
/>
quendam ſonum, dum aërem velox diuidit,
<
lb
/>
excitat. </
s
>
<
s
id
="
s.001000
">Tum verò halinitrum, & omne ſa
<
lb
/>
lis genus, ſpontè etiam in libero igne po
<
lb
/>
ſitum non leuem crepitum excitat. </
s
>
<
s
id
="
s.001001
">His tri
<
lb
/>
bus cauſis, ſed prima præcipuè, dum exo
<
lb
/>
neratur machina, fragor tantus, ac tonitru
<
lb
/>
non abſimilis excitatur. </
s
>
<
s
id
="
s.001002
">Sed ſi puluis non </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>