referunt anthropophagos, Caribes à quibuſ
dam ab aliis Canibales, adeò truculento ac
toruo, & terribili eſſe aſpectu, tum truci,
vt homines cæteri captiuorum, & mortuo
rum vix aſpectum ſuſtinere queant: quod
etiam de Mario ſepties Conſule captiuo, &
Nerone mortuo auctores fide digni refe
runt. Cibus igitur mutat aſpectum, & na
turam, hoc enim luculenter in ſecundo Con
tradicentium medicorum demonſtratum eſt.
Facilè eſt igitur conſuetudine, & victus ge
nere mutare mores ac formam animan
tium, tum etiam proprietates eis mirabiles
adiicere.
Anthropo
phagorum
intuitus cur
adeò terri
bilis.
phagorum
intuitus cur
adeò terri
bilis.
Cur qui vno
oculo malè
vident, ſtra
bi efficiantur.
oculo malè
vident, ſtra
bi efficiantur.
Quædam etiam in aperto habent cau
ſam, velut cur qui oculo vno malè an nihil
prorſus vident à pueris, ſtrabi euadunt? Ra
tio eſt manifeſtiſſima: nam cùm ab aduerſa
parte oculus non videat, cogitur inflecti,
& diſtorqueri, & ex conſuetudine ſtrabi
euadunt. Hi autem oculos ad naſum obli
quos, & reſpicientes habent. Quòd ſi cæci
tas poſt infantiam contingat, non adeò ſtra
bi fiunt, duabus ex cauſis: altera, quòd iam
oculus aſſueuit ſtare ſuo ſitu, nec diſtorque
ri, tunc verò nerui iam duri ſunt, nec fa
cilè nouis motibus ſeruiunt: reliqua,
quòd adulti collum pro oculo conſultò in
flectunt.
ſam, velut cur qui oculo vno malè an nihil
prorſus vident à pueris, ſtrabi euadunt? Ra
tio eſt manifeſtiſſima: nam cùm ab aduerſa
parte oculus non videat, cogitur inflecti,
& diſtorqueri, & ex conſuetudine ſtrabi
euadunt. Hi autem oculos ad naſum obli
quos, & reſpicientes habent. Quòd ſi cæci
tas poſt infantiam contingat, non adeò ſtra
bi fiunt, duabus ex cauſis: altera, quòd iam
oculus aſſueuit ſtare ſuo ſitu, nec diſtorque
ri, tunc verò nerui iam duri ſunt, nec fa
cilè nouis motibus ſeruiunt: reliqua,
quòd adulti collum pro oculo conſultò in
flectunt.
Quomodo
muſculi mo
ueantur.
muſculi mo
ueantur.
Sed ex hac rurſus ſubtiliſſima contem
platio oritur, quam Galenus ſe neſcire ſol
luere profitetur: quónam pacto muſculi mo
ueantur. Nam rudes & pueri, & belluæ ap
tè illos mouent, & ad actus, quos deſide
rant, cùm tamen nouerint eorum functio
nem, imò neque illos ſe habere ſciunt Ita
que exiſtimandum eſt, cùm duo ſint neceſ
ſaria ad motum aptum, & membri electio,
& muſculorum in membro: primùm qui
dem ab anima, & ſpiritu proficiſci, reliquum
verò à conſuetudine. Nam ſi videas infantes,
cùm ambulare conantur, omnes trahunt
muſculos, hunc modò, modò illum, at
que tandem aſſueſcunt vnicuique motui in
ſeruientem proprium muſculum contrahe
re: quod in teſtitudine pulſantibus manife
ſtè deprehenditur: eas enim chordas tangunt
vtrunque, quas tangere oportunum eſt, ſo
la conſuetudine ducti. Sed mihi maior vide
tur de membris difficultas, cùm linguam non
manus loquendi cauſa, ambulandi gratia
pedes, non caput moueant belluæ. Verùm
videtur & hoc ab eadem contingere cauſa:
nam cùm catulum in aquam nuper natum
proieceris, omnia mouet membra: verùm
capite extento minùs ſuffocari, pedibus
verò anterioribus motis meliùs ſuſtineri ſe
ſentiat, ea virtute, quam Græci vocant
phantaſiam, caput quidem ſuper aquas
quantum poteſt, ſeruat immobile, inde
caudam mouet, tum pedes poſtremos ma
gis, maximè etiam anteriores: à quibus au
tem non ſentit ſe iuuari, ea mouere deſinit,
donec tândem opportunis motibus aſſueſcat.
Indicio eſt meliùs natare vnum animal,
quàm aliud, vt natura dociliora ſunt, &
adultum, quàm nuper natum, & aſſuetum,
quàm quod nunquam natauit: atque ita
etiam in cæteris motibus contingit. Hi igi
tur omnes motus duobus conſtant princi
piis: altero, quod omne animal etiam im
perfectum habet virtutem, qua quod dele
ctat, ſequitur, fugit quod lædit: reliquum
eſt genus memoriæ, ſed habitus quidam,
quo didicit membra, & muſculos mouere,
quæ & quos apta illi motui iam aliàs exper
tum eſt: atque ea de cauſa videmus quoſdam
longo morbo viros coactos rurſus non ſecùs
ac infantes diſcere ambulare: igitur muſculi
tum membra conſuetudine ad oportunam
occaſionem didicerunt applicari. Artibus
omnibus ſubtiliores ſunt, quæ diuinare do
cent, quòd ( vt dixi ) futura cognoſcere, ſit
benè diuinum. Nobiliores in hoc genere,
præter eas, quæ de temporum natura conſi
derant, vt ſuprà diximus, ſunt Aſtrologia, &
pulſuum ratio. Nam hæ ſolæ propè ſuum aſſe
quuntur finem. Medicus enim in ægro illius
auxilio, mortem etiam procul ſtantem vi
det. Ergo verè ſapiens longè rege beatior
eſt: nam quum ſapiens ea, quæ nouit, ſe
cum recolligit, quantúmque à cœtu vulgari
abſit, intelligit ſecurus ac cœtus, inde con
tentus viuet. At Rex cùm ærumnas, ſerui
tutem, pericula, quódque omnia amiſſurus
eſt breui recognoſcit, incertus, & anxius,
tum ad omnes caſus pauidus ac trepidus
viuet. Hæc igitur ſumma, quam homini
Deus tribuere aut potuit, aut voluit, felici
tas eſt. Voluit autem quicquid potuit in
bonis. Cùm enim cætera in incerto poſita
ſint, animus ipſe vt tenuiſſimæ ſubſtantiæ, ita
immortalitatis abundè particeps, & vitæ
qualiſcunque melioris, quàm inter ſordes
habere potuit.
platio oritur, quam Galenus ſe neſcire ſol
luere profitetur: quónam pacto muſculi mo
ueantur. Nam rudes & pueri, & belluæ ap
tè illos mouent, & ad actus, quos deſide
rant, cùm tamen nouerint eorum functio
nem, imò neque illos ſe habere ſciunt Ita
que exiſtimandum eſt, cùm duo ſint neceſ
ſaria ad motum aptum, & membri electio,
& muſculorum in membro: primùm qui
dem ab anima, & ſpiritu proficiſci, reliquum
verò à conſuetudine. Nam ſi videas infantes,
cùm ambulare conantur, omnes trahunt
muſculos, hunc modò, modò illum, at
que tandem aſſueſcunt vnicuique motui in
ſeruientem proprium muſculum contrahe
re: quod in teſtitudine pulſantibus manife
ſtè deprehenditur: eas enim chordas tangunt
vtrunque, quas tangere oportunum eſt, ſo
la conſuetudine ducti. Sed mihi maior vide
tur de membris difficultas, cùm linguam non
manus loquendi cauſa, ambulandi gratia
pedes, non caput moueant belluæ. Verùm
videtur & hoc ab eadem contingere cauſa:
nam cùm catulum in aquam nuper natum
proieceris, omnia mouet membra: verùm
capite extento minùs ſuffocari, pedibus
verò anterioribus motis meliùs ſuſtineri ſe
ſentiat, ea virtute, quam Græci vocant
phantaſiam, caput quidem ſuper aquas
quantum poteſt, ſeruat immobile, inde
caudam mouet, tum pedes poſtremos ma
gis, maximè etiam anteriores: à quibus au
tem non ſentit ſe iuuari, ea mouere deſinit,
donec tândem opportunis motibus aſſueſcat.
Indicio eſt meliùs natare vnum animal,
quàm aliud, vt natura dociliora ſunt, &
adultum, quàm nuper natum, & aſſuetum,
quàm quod nunquam natauit: atque ita
etiam in cæteris motibus contingit. Hi igi
tur omnes motus duobus conſtant princi
piis: altero, quod omne animal etiam im
perfectum habet virtutem, qua quod dele
ctat, ſequitur, fugit quod lædit: reliquum
eſt genus memoriæ, ſed habitus quidam,
quo didicit membra, & muſculos mouere,
quæ & quos apta illi motui iam aliàs exper
tum eſt: atque ea de cauſa videmus quoſdam
longo morbo viros coactos rurſus non ſecùs
ac infantes diſcere ambulare: igitur muſculi
tum membra conſuetudine ad oportunam
occaſionem didicerunt applicari. Artibus
omnibus ſubtiliores ſunt, quæ diuinare do
cent, quòd ( vt dixi ) futura cognoſcere, ſit
benè diuinum. Nobiliores in hoc genere,
præter eas, quæ de temporum natura conſi
derant, vt ſuprà diximus, ſunt Aſtrologia, &
pulſuum ratio. Nam hæ ſolæ propè ſuum aſſe
quuntur finem. Medicus enim in ægro illius
auxilio, mortem etiam procul ſtantem vi
det. Ergo verè ſapiens longè rege beatior
eſt: nam quum ſapiens ea, quæ nouit, ſe
cum recolligit, quantúmque à cœtu vulgari
abſit, intelligit ſecurus ac cœtus, inde con
tentus viuet. At Rex cùm ærumnas, ſerui
tutem, pericula, quódque omnia amiſſurus
eſt breui recognoſcit, incertus, & anxius,
tum ad omnes caſus pauidus ac trepidus
viuet. Hæc igitur ſumma, quam homini
Deus tribuere aut potuit, aut voluit, felici
tas eſt. Voluit autem quicquid potuit in
bonis. Cùm enim cætera in incerto poſita
ſint, animus ipſe vt tenuiſſimæ ſubſtantiæ, ita
immortalitatis abundè particeps, & vitæ
qualiſcunque melioris, quàm inter ſordes
habere potuit.
Nobiliores
artes futura
prædicendi.
artes futura
prædicendi.
Sapiens lon
gè rege bea
tior.
gè rege bea
tior.
Ad hanc habendam ſapientiam delectu
in ſtudiis opus eſt. Euclidem primò, inde Al
chindum ad firmandam φαντασίαν aggredie
mur, pòſt verò Calculatorem: nam eo φαν
τατία à ſenſu omni abſoluta confirmatur.
Pòſt Arithmetica diſcere oportet, atque
inter illa, quæ à nobis ſcripta ſunt, in libris
Artis magnæ, & hortis numerorum. Inde
ad Archimedem, Appollonium, & Eutocium
tranſibimus. Inde Scotum cum Ariſtotele,
& interpretibus, Theophraſto, Alexandró
que, tum Themiſtio, Simplicio, Philopono,
Auerroë, atque eiuſcemodi viris claſſicis.
Sexto loco Ptolomæum, ſeptimum Vitruuium
ſtatuemus. Hinc ad quam voluerimus artem
profiteri, vt medicam, aut iuris prudentiam,
aut Theologiam tranſibimus. Atque hic or
do ſcientiam.
in ſtudiis opus eſt. Euclidem primò, inde Al
chindum ad firmandam φαντασίαν aggredie
mur, pòſt verò Calculatorem: nam eo φαν
τατία à ſenſu omni abſoluta confirmatur.
Pòſt Arithmetica diſcere oportet, atque
inter illa, quæ à nobis ſcripta ſunt, in libris
Artis magnæ, & hortis numerorum. Inde
ad Archimedem, Appollonium, & Eutocium
tranſibimus. Inde Scotum cum Ariſtotele,
& interpretibus, Theophraſto, Alexandró
que, tum Themiſtio, Simplicio, Philopono,
Auerroë, atque eiuſcemodi viris claſſicis.
Sexto loco Ptolomæum, ſeptimum Vitruuium
ſtatuemus. Hinc ad quam voluerimus artem
profiteri, vt medicam, aut iuris prudentiam,
aut Theologiam tranſibimus. Atque hic or
do ſcientiam.
Ratio ſtudio
rum.
rum.
Cæterùm in ſingulis ſcientiis optimos
quoſcunque auctores poſtquam omnium
conſenſu ſapientum vita noſtra breuis eſt,
legere oportet Qui autem ſint, iam ex parte
dictum eſt: generaliter autem non eſt ha
bendus in pretio, in aliqua arte, qui non
multùm ſcripſerit, & præter quam in Poëſi,
& Mathematicis. Cùm enim reliquæ artes
iudicio præter inuentionem conſtent: iudi
cium ex ſcientia multarum rerum proce
dit, ſi amor gloriæ eos ſtimulat, ſuppetit
que ſtylus, multa eos ſcribere, qui multa
ſciunt, optiméque ſciunt, neceſſe eſt. Nam
dulciſſima eſt voluptas, gloria, & nominis
ac imaginis intellectus proprij æternitas,
multóque anteferendam ſtatuis ac imagini
bus, quibus reges memoriæ ſui ſtudent. Nam
quoſcunque auctores poſtquam omnium
conſenſu ſapientum vita noſtra breuis eſt,
legere oportet Qui autem ſint, iam ex parte
dictum eſt: generaliter autem non eſt ha
bendus in pretio, in aliqua arte, qui non
multùm ſcripſerit, & præter quam in Poëſi,
& Mathematicis. Cùm enim reliquæ artes
iudicio præter inuentionem conſtent: iudi
cium ex ſcientia multarum rerum proce
dit, ſi amor gloriæ eos ſtimulat, ſuppetit
que ſtylus, multa eos ſcribere, qui multa
ſciunt, optiméque ſciunt, neceſſe eſt. Nam
dulciſſima eſt voluptas, gloria, & nominis
ac imaginis intellectus proprij æternitas,
multóque anteferendam ſtatuis ac imagini
bus, quibus reges memoriæ ſui ſtudent. Nam
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib