Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
pb
pagenum
="
633
"
xlink:href
="
016/01/280.jpg
"/>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.012487
">
<
arrow.to.target
n
="
marg1709
"/>
<
lb
/>
referunt anthropophagos, Caribes à quibuſ
<
lb
/>
dam ab aliis Canibales, adeò truculento ac
<
lb
/>
toruo, & terribili eſſe aſpectu, tum truci,
<
lb
/>
vt homines cæteri captiuorum, & mortuo
<
lb
/>
rum vix aſpectum ſuſtinere queant: quod
<
lb
/>
etiam de Mario ſepties Conſule captiuo, &
<
lb
/>
Nerone mortuo auctores fide digni refe
<
lb
/>
runt. </
s
>
<
s
id
="
s.012488
">Cibus igitur mutat aſpectum, & na
<
lb
/>
turam, hoc enim luculenter in ſecundo Con
<
lb
/>
tradicentium medicorum demonſtratum eſt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.012489
">Facilè eſt igitur conſuetudine, & victus ge
<
lb
/>
nere mutare mores ac formam animan
<
lb
/>
tium, tum etiam proprietates eis mirabiles
<
lb
/>
adiicere.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1710
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012490
">
<
margin.target
id
="
marg1709
"/>
Anthropo
<
lb
/>
phagorum
<
lb
/>
intuitus cur
<
lb
/>
adeò terri
<
lb
/>
bilis.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012491
">
<
margin.target
id
="
marg1710
"/>
Cur qui vno
<
lb
/>
oculo malè
<
lb
/>
vident, ſtra
<
lb
/>
bi
<
expan
abbr
="
efficiãtur
">efficiantur</
expan
>
.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.012492
">Quædam etiam in aperto habent cau
<
lb
/>
ſam, velut cur qui oculo vno malè an nihil
<
lb
/>
prorſus vident à pueris, ſtrabi euadunt? </
s
>
<
s
id
="
s.012493
">Ra
<
lb
/>
tio eſt manifeſtiſſima: nam cùm ab aduerſa
<
lb
/>
parte oculus non videat, cogitur inflecti,
<
lb
/>
& diſtorqueri, & ex conſuetudine ſtrabi
<
lb
/>
euadunt. </
s
>
<
s
id
="
s.012494
">Hi autem oculos ad naſum obli
<
lb
/>
quos, & reſpicientes habent. </
s
>
<
s
id
="
s.012495
">Quòd ſi cæci
<
lb
/>
tas poſt infantiam contingat, non adeò ſtra
<
lb
/>
bi fiunt, duabus ex cauſis: altera, quòd iam
<
lb
/>
oculus aſſueuit ſtare ſuo ſitu, nec diſtorque
<
lb
/>
ri, tunc verò nerui iam duri ſunt, nec fa
<
lb
/>
cilè nouis motibus ſeruiunt: reliqua,
<
lb
/>
quòd adulti collum pro oculo conſultò in
<
lb
/>
flectunt.
<
arrow.to.target
n
="
marg1711
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012496
">
<
margin.target
id
="
marg1711
"/>
Quomodo
<
lb
/>
muſculi mo
<
lb
/>
ueantur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.012497
">Sed ex hac rurſus ſubtiliſſima contem
<
lb
/>
platio oritur, quam Galenus ſe neſcire ſol
<
lb
/>
luere profitetur: quónam pacto muſculi mo
<
lb
/>
ueantur. </
s
>
<
s
id
="
s.012498
">Nam rudes & pueri, & belluæ ap
<
lb
/>
tè illos mouent, & ad actus, quos deſide
<
lb
/>
rant, cùm tamen nouerint eorum functio
<
lb
/>
nem, imò neque illos ſe habere ſciunt Ita
<
lb
/>
que exiſtimandum eſt, cùm duo ſint neceſ
<
lb
/>
ſaria ad motum aptum, & membri electio,
<
lb
/>
& muſculorum in membro: primùm qui
<
lb
/>
dem ab anima, & ſpiritu proficiſci, reliquum
<
lb
/>
verò à conſuetudine. </
s
>
<
s
id
="
s.012499
">Nam ſi videas infantes,
<
lb
/>
cùm ambulare conantur, omnes trahunt
<
lb
/>
muſculos, hunc modò, modò illum, at
<
lb
/>
que tandem aſſueſcunt vnicuique motui in
<
lb
/>
ſeruientem proprium muſculum contrahe
<
lb
/>
re: quod in teſtitudine pulſantibus manife
<
lb
/>
ſtè deprehenditur: eas enim chordas tangunt
<
lb
/>
vtrunque, quas tangere oportunum eſt, ſo
<
lb
/>
la conſuetudine ducti. </
s
>
<
s
id
="
s.012500
">Sed mihi maior vide
<
lb
/>
tur de membris difficultas, cùm linguam non
<
lb
/>
manus loquendi cauſa, ambulandi gratia
<
lb
/>
pedes, non caput moueant belluæ. </
s
>
<
s
id
="
s.012501
">Verùm
<
lb
/>
videtur & hoc ab eadem contingere cauſa:
<
lb
/>
nam cùm catulum in aquam nuper natum
<
lb
/>
proieceris, omnia mouet membra: verùm
<
lb
/>
capite extento minùs ſuffocari, pedibus
<
lb
/>
verò anterioribus motis meliùs ſuſtineri ſe
<
lb
/>
ſentiat, ea virtute, quam Græci vocant
<
lb
/>
phantaſiam, caput quidem ſuper aquas
<
lb
/>
quantum poteſt, ſeruat immobile, inde
<
lb
/>
caudam mouet, tum pedes poſtremos ma
<
lb
/>
gis, maximè etiam anteriores: à quibus au
<
lb
/>
tem non ſentit ſe iuuari, ea mouere deſinit,
<
lb
/>
donec tândem opportunis motibus aſſueſcat.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.012502
">Indicio eſt meliùs natare vnum animal,
<
lb
/>
quàm aliud, vt natura dociliora ſunt, &
<
lb
/>
adultum, quàm nuper natum, & aſſuetum,
<
lb
/>
quàm quod nunquam natauit: atque ita
<
lb
/>
etiam in cæteris motibus contingit. </
s
>
<
s
id
="
s.012503
">Hi igi
<
lb
/>
tur omnes motus duobus conſtant princi
<
lb
/>
piis: altero, quod omne animal etiam im
<
lb
/>
perfectum habet virtutem, qua quod dele
<
lb
/>
ctat, ſequitur, fugit quod lædit: reliquum
<
lb
/>
eſt genus memoriæ, ſed habitus quidam,
<
lb
/>
quo didicit membra, & muſculos mouere,
<
lb
/>
quæ & quos apta illi motui iam aliàs exper
<
lb
/>
tum eſt: atque ea de cauſa videmus quoſdam
<
lb
/>
longo morbo viros coactos rurſus non ſecùs
<
lb
/>
ac infantes diſcere ambulare: igitur muſculi
<
lb
/>
tum membra conſuetudine ad oportunam
<
lb
/>
occaſionem didicerunt applicari. </
s
>
<
s
id
="
s.012504
">Artibus
<
arrow.to.target
n
="
marg1712
"/>
<
lb
/>
omnibus ſubtiliores ſunt, quæ diuinare do
<
lb
/>
cent, quòd ( vt dixi ) futura cognoſcere, ſit
<
lb
/>
benè diuinum. </
s
>
<
s
id
="
s.012505
">Nobiliores in hoc genere,
<
lb
/>
præter eas, quæ de temporum natura conſi
<
lb
/>
derant, vt ſuprà diximus, ſunt Aſtrologia, &
<
lb
/>
pulſuum ratio. </
s
>
<
s
id
="
s.012506
">
<
expan
abbr
="
Nã
">Nam</
expan
>
hæ ſolæ propè ſuum aſſe
<
lb
/>
quuntur finem. </
s
>
<
s
id
="
s.012507
">Medicus enim in ægro illius
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1713
"/>
<
lb
/>
auxilio, mortem etiam procul ſtantem vi
<
lb
/>
det. </
s
>
<
s
id
="
s.012508
">Ergo verè ſapiens longè rege beatior
<
lb
/>
eſt: nam quum ſapiens ea, quæ nouit, ſe
<
lb
/>
cum recolligit, quantúmque à cœtu vulgari
<
lb
/>
abſit, intelligit ſecurus ac cœtus, inde con
<
lb
/>
tentus viuet. </
s
>
<
s
id
="
s.012509
">At Rex cùm ærumnas, ſerui
<
lb
/>
tutem, pericula, quódque omnia amiſſurus
<
lb
/>
eſt breui recognoſcit, incertus, & anxius,
<
lb
/>
tum ad omnes caſus pauidus ac trepidus
<
lb
/>
viuet. </
s
>
<
s
id
="
s.012510
">Hæc igitur ſumma, quam homini
<
lb
/>
Deus tribuere aut potuit, aut voluit, felici
<
lb
/>
tas eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.012511
">Voluit autem quicquid potuit in
<
lb
/>
bonis. </
s
>
<
s
id
="
s.012512
">Cùm enim cætera in incerto poſita
<
lb
/>
ſint, animus ipſe vt tenuiſſimæ ſubſtantiæ, ita
<
lb
/>
immortalitatis abundè particeps, & vitæ
<
lb
/>
qualiſcunque melioris, quàm inter ſordes
<
lb
/>
habere potuit. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012513
">
<
margin.target
id
="
marg1712
"/>
Nobiliores
<
lb
/>
artes futura
<
lb
/>
prædicendi.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012514
">
<
margin.target
id
="
marg1713
"/>
Sapiens lon
<
lb
/>
gè rege bea
<
lb
/>
tior.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.012515
">Ad hanc habendam ſapientiam delectu
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1714
"/>
<
lb
/>
in ſtudiis opus eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.012516
">Euclidem primò, inde Al
<
lb
/>
chindum ad firmandam
<
foreign
lang
="
grc
">φαντασίαν</
foreign
>
aggredie
<
lb
/>
mur, pòſt verò Calculatorem: nam eo
<
foreign
lang
="
grc
">φαν
<
lb
/>
τατία</
foreign
>
à ſenſu omni abſoluta confirmatur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.012517
">Pòſt Arithmetica diſcere oportet, atque
<
lb
/>
inter illa, quæ à nobis ſcripta ſunt, in libris
<
lb
/>
Artis magnæ, & hortis numerorum. </
s
>
<
s
id
="
s.012518
">Inde
<
lb
/>
ad Archimedem, Appollonium, & Eutocium
<
lb
/>
tranſibimus. </
s
>
<
s
id
="
s.012519
">Inde Scotum cum Ariſtotele,
<
lb
/>
& interpretibus, Theophraſto, Alexandró
<
lb
/>
que, tum Themiſtio, Simplicio, Philopono,
<
lb
/>
Auerroë, atque eiuſcemodi viris claſſicis.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.012520
">Sexto loco Ptolomæum, ſeptimum
<
expan
abbr
="
Vitruuiũ
">Vitruuium</
expan
>
<
lb
/>
ſtatuemus. </
s
>
<
s
id
="
s.012521
">Hinc ad quam voluerimus artem
<
lb
/>
profiteri, vt medicam, aut iuris prudentiam,
<
lb
/>
aut Theologiam tranſibimus. </
s
>
<
s
id
="
s.012522
">Atque hic or
<
lb
/>
do ſcientiam. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012523
">
<
margin.target
id
="
marg1714
"/>
Ratio ſtudio
<
lb
/>
rum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.012524
">Cæterùm in ſingulis ſcientiis optimos
<
lb
/>
quoſcunque auctores poſtquam omnium
<
lb
/>
conſenſu ſapientum vita noſtra breuis eſt,
<
lb
/>
legere oportet Qui autem ſint, iam ex parte
<
lb
/>
dictum eſt: generaliter autem non eſt ha
<
lb
/>
bendus in pretio, in aliqua arte, qui non
<
lb
/>
multùm ſcripſerit, & præter quam in Poëſi,
<
lb
/>
& Mathematicis. </
s
>
<
s
id
="
s.012525
">Cùm enim reliquæ artes
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1715
"/>
<
lb
/>
iudicio præter inuentionem conſtent: iudi
<
lb
/>
cium ex ſcientia multarum rerum proce
<
lb
/>
dit, ſi amor gloriæ eos ſtimulat, ſuppetit
<
lb
/>
que ſtylus, multa eos ſcribere, qui multa
<
lb
/>
ſciunt, optiméque ſciunt, neceſſe eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.012526
">Nam
<
lb
/>
dulciſſima eſt voluptas, gloria, & nominis
<
lb
/>
ac imaginis intellectus proprij æternitas,
<
lb
/>
multóque anteferendam ſtatuis ac imagini
<
lb
/>
bus, quibus reges memoriæ ſui ſtudent. </
s
>
<
s
id
="
s.012527
">Nam </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>