1bit vltra A C, & minùs, quàm per duplum
AC. Idem dico de iactu lapidis, quia primò
defertur per circuli circumferentiam quaſi
148[Figure 148]
æquidiſtantem AC: impetus non poteſt age
re vltra duplum ſui roboris, ideò fertur per
circumferentiam æqualem priori, hæc autem
ſubtendit ſimum minorem A C, igitur non
poterit transferri vltra C, per tantum ſpa
tium, quantum eſt A C, quod demonſtran
dum. Si igitur AD, ſit multò maior AC, erit
punctus E, ſaltus, quaſi diſtans duplo CA,
à puncto A: cum verò AD, fuerit minor AC,
erit E, punctus diſtans ab A, puncto minùs
duplo AC, imò minùs, quam per DA, &
AC, iunctas, & magis, quàm per DC, li
neam. Quæſitum ſimiliter eſt, cur aſcenden
tibus nobis adeò crura fatigentur, & homo
frequentius anhelet? Diſcrimen autem aſ
cenſus, & plani haud lene eſt, imò in 500.
paſſibus plus homo aſcendendo affligitur,
quàm in plani 4000. Cauſa laboris in aſcen
dendo per acliuia triplex eſt, prima quidem
communis omni motui, quoniam muſculi, &
membra omnia mouentur. Secunda, quæ aſ
cendentibus per ſcalas etiam conuenit, eſt
quia cogitur eleuare corpus tanta altitudine,
quantus eſt gradus: corpus autem graue, gra
uis, autem eleuatio laborioſa. In plano verò
aliquantiſper etiam eleuatur corpus, ſed adeò
parùm, vt vix ſentiatur. Ideò gradus ſcala
rum quò altiores, eò aſcenſus magis fatigat.
Tertia cauſa, propria eſt ſitui accliui. Homo
enim cùm non rectè quieſcat, niſi planis pe
dibus, & accliui ſuperficies non æquidiſtet
centro terræ, cogitur, & dum aſcendit, & dum
ſtat, nixu magno ſe continere, quoniam pe
dum plantæ non quieſcent: cogitur igitur
homo è tribus vnum facere, vel ſoli pedum
anteriori parti inſiſtere, vel anterius totum
inclinare corpus, aut maxima diſtentione
muſculorum, quod laborioſiſſimum eſt ſe
continere. Ob id maximum cenſetur roboris
experimentum, erecto corpore, & planis aſ
cendere pedibus per accliuia. Manifeſtum
eſt autem, quòd quantò magis accliue, eò
difficilius longè, nec æquali ſeruata propor
tione. Hæc igitur talia circa artes mira con
ſtant ſubtilitate, ſed artium nulla in ſubtili
tate ioculariæ, multò minùs magis conferri
poteſt. Quamobrem, vt de mirabilium cauſis
agam, iam tempus eſt.
AC. Idem dico de iactu lapidis, quia primò
defertur per circuli circumferentiam quaſi
148[Figure 148]æquidiſtantem AC: impetus non poteſt age
re vltra duplum ſui roboris, ideò fertur per
circumferentiam æqualem priori, hæc autem
ſubtendit ſimum minorem A C, igitur non
poterit transferri vltra C, per tantum ſpa
tium, quantum eſt A C, quod demonſtran
dum. Si igitur AD, ſit multò maior AC, erit
punctus E, ſaltus, quaſi diſtans duplo CA,
à puncto A: cum verò AD, fuerit minor AC,
erit E, punctus diſtans ab A, puncto minùs
duplo AC, imò minùs, quam per DA, &
AC, iunctas, & magis, quàm per DC, li
neam. Quæſitum ſimiliter eſt, cur aſcenden
tibus nobis adeò crura fatigentur, & homo
frequentius anhelet? Diſcrimen autem aſ
cenſus, & plani haud lene eſt, imò in 500.
paſſibus plus homo aſcendendo affligitur,
quàm in plani 4000. Cauſa laboris in aſcen
dendo per acliuia triplex eſt, prima quidem
communis omni motui, quoniam muſculi, &
membra omnia mouentur. Secunda, quæ aſ
cendentibus per ſcalas etiam conuenit, eſt
quia cogitur eleuare corpus tanta altitudine,
quantus eſt gradus: corpus autem graue, gra
uis, autem eleuatio laborioſa. In plano verò
aliquantiſper etiam eleuatur corpus, ſed adeò
parùm, vt vix ſentiatur. Ideò gradus ſcala
rum quò altiores, eò aſcenſus magis fatigat.
Tertia cauſa, propria eſt ſitui accliui. Homo
enim cùm non rectè quieſcat, niſi planis pe
dibus, & accliui ſuperficies non æquidiſtet
centro terræ, cogitur, & dum aſcendit, & dum
ſtat, nixu magno ſe continere, quoniam pe
dum plantæ non quieſcent: cogitur igitur
homo è tribus vnum facere, vel ſoli pedum
anteriori parti inſiſtere, vel anterius totum
inclinare corpus, aut maxima diſtentione
muſculorum, quod laborioſiſſimum eſt ſe
continere. Ob id maximum cenſetur roboris
experimentum, erecto corpore, & planis aſ
cendere pedibus per accliuia. Manifeſtum
eſt autem, quòd quantò magis accliue, eò
difficilius longè, nec æquali ſeruata propor
tione. Hæc igitur talia circa artes mira con
ſtant ſubtilitate, ſed artium nulla in ſubtili
tate ioculariæ, multò minùs magis conferri
poteſt. Quamobrem, vt de mirabilium cauſis
agam, iam tempus eſt.
Cur homo
æſcendendo
adeò fatige
tur.
æſcendendo
adeò fatige
tur.
149[Figure 149]
LIBER DECIMVSOCTAVVS,
MEMINI enim, cùm Carolus V.
Cæſar feliciſſimus, Mediola
num veniſſet, Principe Fran
ciſco Sfortia, eius nominis ſe
cundo, Hiſpanum fuiſſe in co
mitatu Cæſaris, nomine Damautum, vel
Dalmagum, qui adeò mira faceret, perſtrin
gerétque tam aptè oculos videntium, vt qui
Philoſophiæ expertes eſſent, ipſum pro ma
go haberent. Nec talem, vt intellexi noſtra
ſecula, aut antiquiora multò viderunt: nam
inaudita, & incredibilia faciebat. Nuper ag
nouit Franciſcum Somam Neapolitanum
nobilem adoleſcentem, quem conſtat vix vi
geſimum ſecundum annum attingere, qui
præter Muſicæ artis ſingularem peritiam,
adeò vt etiam in cheli pulſanda parem non
habeat, multarum præſtigiarum ac ſupra fi
dem gnarus eſt. Atque inter cæteras, quam
ego ſæpiùs vidi, aliique amici noſtri, cuiuſ
que naturalem rationem nunquam excogi
tare potui, hanc faciebat. Spargebat chartas
in menſa, ſic tamen vt cumulus non diſſolue
retur, iubebátque vnam nos excipere atque
abſcondere, inde accepto cumulo miſcebat
illas, diuinabátque, quænam eſſet: ſed hoc
forſan agilitati manuum tribui potuerat:
verùm, quòd ſequitur, nequaquàm: nam de
nuò charta cumulo inſerta, eóque depoſito
iubebat alium atque alium chartam excipe
re: primum qui extraxerat, eandem ſemper
extraxiſſe cognouimus, quaſi vel nos ad id
cogeret, vt eandem caperemus, aut faciem
rei immutaret. Cúmque virum ſolertem ac
Epicureum ſpectaculo adhibuiſſem, faſſus eſt
is, ſe non aſſequi modum quo id fieri poſſet:
quanquam non propter id exiſtimaret, con
fiteri oportet aliquam eſſe vim in his infe
rioribus, præter eam quam cernimus à natura
rebus inditam. Itaque hic noſtram omnem di
ligentiam fallebat, & ſolertiam ſuperauit. Ob
murmurabat autem quædam perpetuò dum
hæc ageret quaſi ſupputaret: cùm tamen
certum eſſet, id nulla numerorum ratione
conſtare. Quin cùm ſociùs ille noſter, char
tam quam detraxerat antequàm libro ſup
poneret, inſpexiſſet, inquit Soma, Confudiſti
omnia, ordinemque meum perueniſti: ſed ta
men charta eadem eſt, quàm prius detraxe
ras, ſcilicet bini flores, atque ita eſſe depre
hendimus. Et quanquam quædam mihi ma
gis mira oſtenderit, indicia tamen erant eſſe
Cæſar feliciſſimus, Mediola
num veniſſet, Principe Fran
ciſco Sfortia, eius nominis ſe
cundo, Hiſpanum fuiſſe in co
mitatu Cæſaris, nomine Damautum, vel
Dalmagum, qui adeò mira faceret, perſtrin
gerétque tam aptè oculos videntium, vt qui
Philoſophiæ expertes eſſent, ipſum pro ma
go haberent. Nec talem, vt intellexi noſtra
ſecula, aut antiquiora multò viderunt: nam
inaudita, & incredibilia faciebat. Nuper ag
nouit Franciſcum Somam Neapolitanum
nobilem adoleſcentem, quem conſtat vix vi
geſimum ſecundum annum attingere, qui
præter Muſicæ artis ſingularem peritiam,
adeò vt etiam in cheli pulſanda parem non
habeat, multarum præſtigiarum ac ſupra fi
dem gnarus eſt. Atque inter cæteras, quam
ego ſæpiùs vidi, aliique amici noſtri, cuiuſ
que naturalem rationem nunquam excogi
tare potui, hanc faciebat. Spargebat chartas
in menſa, ſic tamen vt cumulus non diſſolue
retur, iubebátque vnam nos excipere atque
abſcondere, inde accepto cumulo miſcebat
illas, diuinabátque, quænam eſſet: ſed hoc
forſan agilitati manuum tribui potuerat:
verùm, quòd ſequitur, nequaquàm: nam de
nuò charta cumulo inſerta, eóque depoſito
iubebat alium atque alium chartam excipe
re: primum qui extraxerat, eandem ſemper
extraxiſſe cognouimus, quaſi vel nos ad id
cogeret, vt eandem caperemus, aut faciem
rei immutaret. Cúmque virum ſolertem ac
Epicureum ſpectaculo adhibuiſſem, faſſus eſt
is, ſe non aſſequi modum quo id fieri poſſet:
quanquam non propter id exiſtimaret, con
fiteri oportet aliquam eſſe vim in his infe
rioribus, præter eam quam cernimus à natura
rebus inditam. Itaque hic noſtram omnem di
ligentiam fallebat, & ſolertiam ſuperauit. Ob
murmurabat autem quædam perpetuò dum
hæc ageret quaſi ſupputaret: cùm tamen
certum eſſet, id nulla numerorum ratione
conſtare. Quin cùm ſociùs ille noſter, char
tam quam detraxerat antequàm libro ſup
poneret, inſpexiſſet, inquit Soma, Confudiſti
omnia, ordinemque meum perueniſti: ſed ta
men charta eadem eſt, quàm prius detraxe
ras, ſcilicet bini flores, atque ita eſſe depre
hendimus. Et quanquam quædam mihi ma
gis mira oſtenderit, indicia tamen erant eſſe