Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
181
181
182
182
183
183
184
184
185
185
186
186
187
187
188
188
189
189
190
190
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="265"/>
                <arrow.to.target n="marg1773"/>
                <lb/>
              etiam tu
                <expan abbr="continuũ">continuum</expan>
              ſic accipe
                <expan abbr="cõmunius">communius</expan>
              , & totum non vt ſimpliciter continuum, quod mouetur,
                <lb/>
              ſed vt ſingulę partes conſeruent proprium motum, & continui ſint motus, vt potius contigui di­
                <lb/>
              cendi ſint, ſed planè ordinati. </s>
              <s>De tertio diſputauit Auerroës, atque ita accepit Ariſtotelicam du­
                <lb/>
              bitationem: ſiue æqualis ſit motus, ſiue inęqualis: hoc eſt, ſiue motus B ſit æqualis motui A. ſiue
                <lb/>
              minor. </s>
              <s>Nam fieri nequit, vt motus mobilis ſit minor motu ipſius motoris. </s>
              <s>Quantas hîc tu Sca­
                <lb/>
              liger optimè Tragœdias excitares, qui plus agens agendo poſſe voluëris, quàm patiens patiendo
                <lb/>
              poſsit? </s>
              <s>& è medio ſuſtuleris illud æquilibrium poteſtatis agentis & patientis, ex quo ſtatus na­
                <lb/>
              turæ conſeruatur? </s>
              <s>Sed cùm id ſine diſtinctione dandum non ſit, de induſtria non vſurpauimus:
                <lb/>
              eo quòd aut vtraque principia poteſtate, vel actu ſtatuuntur: ac, ſi poteſtate ſumantur, ſecum ne­
                <lb/>
              ceſſariò congruunt in natura, ſicut ea quæ ſunt ad aliquid. </s>
              <s>Quòd ſi actu ſpectentur: eſt prætereà
                <lb/>
              diſtinguendum. </s>
              <s>Nam vel ſimpliciter actio concipitur .i. </s>
              <s>quouſque ipſa ſuapte natura promo­
                <lb/>
              uetur, & niſi illò perueniat, naſcitur ab impedimento; aliter actioni non imponitur finis, & tum
                <lb/>
              profectò tantum materia patitur,
                <expan abbr="quantũ">quantum</expan>
              mouet efficiens, ſi minus, non poſſet vnquàm filius pa­
                <lb/>
              tri ſimilis procreari ſemper labefacta ſuccedentis rei natura, vel actio conſideratur ab initio, quo
                <lb/>
              tempore id quod eſt
                <expan abbr="ſubiectũ">ſubiectum</expan>
              formæ futuræ, nondum ſubiectum eſt, neque affectum ad formam
                <lb/>
                <expan abbr="producendã">producendam</expan>
              , ſed adhuc qualitates contrariæ dominantur, & tum ſolum plus
                <expan abbr="põt">potest</expan>
              agens quàm pa­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1774"/>
                <lb/>
              tiens, quòd agens immutare debet, ac niſi immutaret, ageret planè fruſtrà. </s>
              <s>Quapropter hac via
                <lb/>
              relicta noſtram ingrediamur. </s>
              <s>Nam quærerem hîc ego ex Auerroë libentiſsimè, quid hæc ſibi ve­
                <lb/>
              lint, in motu mobilis maius & æquale, aut
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              maius intelligitur efficacitate, aut velocitate, aut diu­
                <lb/>
              turnitate, neque ſanè prima illa accipi queunt, quòd in cauſſa vis & efficacitas ſit potior quàm in
                <lb/>
              effectu. </s>
              <s>Nam propter quod
                <expan abbr="vnumquodq.">vnumquodque</expan>
              tale eſt & illud magis tale, & qui magis à mouente
                <lb/>
              recedit, eo quoque imbecillior eſſe ſolet, niſi interueniat aliquid extrinſecus, quapropter nonnul­
                <lb/>
              la magis ea quæ diſtant, afficiunt quàm propinqua. </s>
              <s>Quamobrem quoque ventus Auſter die ter­
                <lb/>
              tia vehementior eſt, & apud nos efficacior, quàm vnde fuit primò concitatus, & à tergo phialæ
                <lb/>
              radius ſolis exurit, qui à fronte ne vix quidem commouebat. </s>
              <s>Quod ſi hoc ſibi voluërit eum mo­
                <lb/>
              tum eſſe
                <expan abbr="maiorẽ">maiorem</expan>
              , aut æqualem ex duratione: at neque id neceſſarium eſt, cùm, ſi conferatur mo­
                <lb/>
              tus hypeccaumatis cùm motu cęleſti, corrumpitur ille quidem ſingulis eius partibus immutatis;
                <lb/>
              hic verò æternus eſt. </s>
              <s>At verò quoniam motus à mouente imprimitur, vt remaneat in mobili,
                <lb/>
              poſtquàm mouens ipſum quieuerit, vt calor ignis reſtat inferro, dum abeſt, aut ſimul item con­
                <lb/>
              tingit ipſum deficere, vt lumen ad ſolis occaſum, aut non durare
                <expan abbr="motũ">motum</expan>
              propter interitum mobi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1775"/>
                <lb/>
              lis, veluti nos ante hypeccaumatis exemplo declarauimus: quocunque pacto eueniat, mouet nos
                <lb/>
              Ariſtoteles non officere ſuæ demonſtrationi. </s>
              <s>Illud non contemnendum, quemadmodum mo­
                <lb/>
              uens,
                <expan abbr="qd">quod</expan>
              eſt efficiens, ſit vnà cum mobili; quaſi verò nullum ſit efficiens
                <expan abbr="remotũ">remotum</expan>
              , nec vlla vis ab
                <lb/>
              efficiente mobili imprimatur, quæ
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              in abſentia mouentis idem valeat àc ſi fuerit præſens. </s>
              <s>
                <expan abbr="Itaq.">Itaque</expan>
                <lb/>
              hæc legimus apud nonnullos auctoreis in efficientia duo conſiderari poſſe; vim motricem, atque
                <lb/>
              ſubiecta, neque obſtare actioni, ſi media ſint aliqua ſubiecta;
                <expan abbr="ſatiſq́">ſatiſque</expan>
              . </s>
              <s>fore, ſi vis, quæ communica­
                <lb/>
              tur ab efficiente, medio vacet. </s>
              <s>Atenim dilutio non planè mihi probatur; proptereaquòd nulla
                <lb/>
              differentia poterit aſsignari inter
                <expan abbr="finẽ">finem</expan>
              & efficiens, interualli beneficio, quæ tamen ab Ariſtotele
                <lb/>
              conſtituitur. </s>
              <s>Nanque & ipſe dicam vbi vis finis
                <expan abbr="cõmunicatur">communicatur</expan>
              diſtantibus ea quoque per media
                <lb/>
              quidem ſubiecta traditur, non
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              per aliam mediam virtutem. </s>
              <s>Simplicius accipiebat dictum
                <lb/>
              Ariſtotelis in
                <expan abbr="">eum</expan>
              ſenſum, vt non intelligeretur
                <expan abbr="oẽ">omnem</expan>
              efficiens vniuersè, ſed proximum. </s>
              <s>Neque id
                <lb/>
              ſatis placet: quandò Ariſtoteles
                <expan abbr="admodũ">admodum</expan>
              conciſus eſſet, qui tale efficiens à fine ſeparauit,
                <expan abbr="">cum</expan>
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
                <lb/>
              eo nomine ab efficiente remoto non ſeiungeretur. </s>
              <s>Poſſet quiſpiam ſuſpicari vim illam eſſe
                <expan abbr="for-mã">for­
                  <lb/>
                mam</expan>
              & ſpeciem quæ traditur ab efficiente, non
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              à fine (nam tale diſcrimen ab Auerroë quoque
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1776"/>
                <lb/>
              ponitur præter alia nonnulla inter energian finis & efficientis) hoc eſt, quòd efficiens moueat, vt
                <lb/>
              dicitur, materialiter: finis verò nequaquam. </s>
              <s>quòd ea ſpecies quæ eſt in actuoſa poteſtate efficien­
                <lb/>
              tis, iungitur cum materia, in qua
                <expan abbr="patibilẽ">patibilem</expan>
              inuenit poteſtatem. </s>
              <s>Sed hanc explicationem ægrè
                <expan abbr="põt">potest</expan>
                <lb/>
              Auerrois ſectator approbare, ſiquidem etiam forma & ſpecies finis cum appetente coniungatur,
                <lb/>
              & fiat magis
                <expan abbr="vnũ">vnum</expan>
              ex iis quæ formaliter coniunguntur, quàm iis quæ vinculo materiæ
                <expan abbr="copulãtur">copulantur</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>Hoc profectò
                <expan abbr="nũc">nunc</expan>
              mihi venit in
                <expan abbr="mentẽ">mentem</expan>
              , quo dictum Ariſtotelis arbitror poſſe defendi, quòd ipſe
                <lb/>
              duntaxat cauſſæ modum reſpiciat. </s>
              <s>Dupliciter verò contingit finem mouere, vt cauſſam remo­
                <lb/>
              tam; efficiens verò vt proximam. </s>
              <s>Primùm
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              finis per ſeipſum motum non facit: ſemper
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              re­
                <lb/>
              quirit auxilium efficientis; nec ſine illius opera quicquam molitur: efficiens, & ſi non impelli­
                <lb/>
              tur ex ſeipſo; ſed excitatur à fine: at hoc eſt antequàm moueat, ſed per ſeipſum de poteſtate tra­
                <lb/>
              ducit ad actum afficiendo, & ponendo
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              in materia. </s>
              <s>Deinde finis
                <expan abbr="põt">potest</expan>
              agere in longinquum
                <lb/>
              etiam ſi non agat in proximum ſicut finis. </s>
              <s>non dico. </s>
              <s>nota. </s>
              <s>finem ſic afficere id quod longè diſtat,
                <lb/>
              quin etiam proxima afficiat neceſſariò. </s>
              <s>Hoc
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              commune eſt omni generi cauſſæ mouentis, nihil
                <lb/>
              afficere poſſe
                <expan abbr="lõginquum">longinquum</expan>
              , quin idem afficiat proximum, vel actu, vel virtute, vel eodem actionis
                <lb/>
              genere, vel diuerſo: tum pro merito materiæ, tum
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              pro
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
              roboris, &
                <expan abbr="cęterarũ">cęterarum</expan>
                <foreign lang="grc">πεζίστασεον</foreign>
              , </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>