Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.012679">
                <pb pagenum="638" xlink:href="016/01/285.jpg"/>
              qua in annuli motu ſuperius dicebamus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.012680">Ergo quanquam hæc quæ dicta ſunt de
                <lb/>
              funambulis propiora ſint miraculo, mino­
                <lb/>
              ra tamen faciunt quæ olim legimus apud
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1732"/>
                <lb/>
              Suetonium, ſcilicet Claudium Cæſarem in­
                <lb/>
              ter ludos elephantes funambulos exhibuiſſe,
                <lb/>
              id mirabilius illis quàm in puero, quòd ca­
                <lb/>
              reant ratione, quòd tanto eſſent ponderoſio­
                <lb/>
              res, quodque duobus non vni funibus inſi­
                <lb/>
              ſterent. </s>
              <s id="s.012681">Sed tantum poteſt conſuetudo, im­
                <lb/>
              probáque hominis cupiditas, & docilitas il­
                <lb/>
              lius belluæ egregia, quæ maximè hominum
                <lb/>
              ingenio proxima eſt.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1733"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012682">
                <margin.target id="marg1730"/>
              Funambulo­
                <lb/>
              rum Turca­
                <lb/>
              rum mira.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012683">
                <margin.target id="marg1731"/>
              Ferrandus
                <lb/>
              Turca.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012684">
                <margin.target id="marg1732"/>
              Elephantes
                <lb/>
              funambuli.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012685">
                <margin.target id="marg1733"/>
              Flumina
                <lb/>
              quomodo tu­
                <lb/>
              tò quis poſſit
                <lb/>
              tranare.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.012686">Modus de­
                <lb/>
              ambulandi
                <lb/>
              ſuper aquas.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012687">Vtilius flumina tranantur, coriaceo in­
                <lb/>
              teſtino craſſiore: quod vbi opus fuerit infla­
                <lb/>
              tur vehementer, & concluſis capitibus ſub
                <lb/>
              alis circumligatur: ita tutò equites & pe­
                <lb/>
              dites in magnis neceſſitatibus fluminibus
                <lb/>
              ſe committunt, quandoque hoc ſolo tra­
                <lb/>
              nare auxilio etiam auſi. </s>
              <s id="s.012688">Securius id fiet
                <lb/>
              etiam tympanis coriaceis ſub pedibus po­
                <lb/>
              ſitis, baculóque cui tympanum ſit ſuppo­
                <lb/>
              ſitum. </s>
              <s id="s.012689">Nam enim ſolùm tranare, ſed deam­
                <lb/>
              bulare ſuper aquas, res propè oſtentum vi­
                <lb/>
              deri poterit. </s>
              <s id="s.012690">Manifeſtum autem quod etiam
                <lb/>
              in his, quemadmodum & funambulis,
                <lb/>
              opus eſt audacia, exercitatione, roboréque
                <lb/>
              corporis eximio: quibus ſi leuitas accedat,
                <lb/>
              ſpecioſius erit ſpectaculum: quòd edidiſſe
                <lb/>
              quoſdam accepi. </s>
              <s id="s.012691">Multa ſuperius in gene­
                <lb/>
              re magiæ retulimus, dum de ſpeculis lo­
                <lb/>
              queremur, de carneóque magnete, tum in
                <lb/>
              his præcedentibus libris, tum etiam medi­
                <lb/>
              cinæ, & non Arithmeticæ: ſed tamen nunc
                <lb/>
              per capita attingemus ſolùm quæ à no­
                <lb/>
              bis intacta fuêre, vt pauciſſimis exemplis
                <lb/>
              quantum humani ingenij ſubtilitas poſſit,
                <lb/>
              oſtendamus. </s>
              <s id="s.012692">Igitur vt ad rem reuertar,
                <lb/>
              ſimile eſt exemplum funambulorum his,
                <lb/>
              qui virgam digito erectam, aut haſtam de­
                <lb/>
              ferunt. </s>
              <s id="s.012693">Alij virgulam digiti ſuprema par­
                <arrow.to.target n="marg1734"/>
                <lb/>
              te, inclinatam ob gladios ex aduerſo in
                <lb/>
              imo ipſius infixos. </s>
              <s id="s.012694">Quid quòd cuilibet li­
                <lb/>
              cet experiri, lapidem frangimus palmi craſ­
                <lb/>
              ſitudine, quem malleo fruſtra quandoque
                <lb/>
              tentare licet, ſolo pugno. </s>
              <s id="s.012695">Ea res ſic ſe
                <lb/>
              habet: lapis extenditur ſuper planum li­
                <lb/>
              gneum, melius ſuper lapideum: eleuatur
                <lb/>
              ab altero capite ſic vt ſolum ſuſtineatur,
                <lb/>
              nulla vi adhibita, inde pugno eleuata pars
                <lb/>
              percutitur, quo ictu alliditur ſimul plano,
                <lb/>
              & in multa fruſta frangitur. </s>
              <s id="s.012696">Quòd ſi celerius
                <lb/>
              feriat pugnus, aut ſerius quàm extremam la­
                <lb/>
              pidis tabulam tetigerit, irrita euadit percuſ­
                <lb/>
              ſio, nec frangitur. </s>
              <s id="s.012697">Ita etiam leui ictu lateres
                <lb/>
              fregimus. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012698">
                <margin.target id="marg1734"/>
              De virga
                <lb/>
              quæ inclina­
                <lb/>
              ta defertur
                <lb/>
              ſumma digiti
                <lb/>
              parte.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.012699">Lapis quo­
                <lb/>
              modo pugno
                <lb/>
              frangatur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012700">Dùm enim extremum ſimul cum vi ictus
                <lb/>
              tabulæ illiſum fuerit, pondus iungitur cum
                <lb/>
              impetu, & fit non ſecus ac ſi malleo ictu
                <lb/>
              vehementi percuteretur. </s>
              <s id="s.012701">Sed iam placet hoc
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.285.1.jpg" xlink:href="016/01/285/1.jpg" number="151"/>
                <lb/>
              demonſtrare. </s>
              <s id="s.012702">Sit planum AB, lapis in eo ere­
                <lb/>
              ctus CD, impellatúrque adeò violenter hic
                <lb/>
              ſupra AB, vt aër qui eſt in medio, è dire­
                <lb/>
              ctóque ſub E, dilabi nequeat. </s>
              <s id="s.012703">Omnis enim
                <lb/>
              motus tempore indiget. </s>
              <s id="s.012704">Cùm igitur non di­
                <lb/>
              labitur, neceſſariò lapidem franget: quia
                <lb/>
              duo corpora penetrare ſe non poſſunt, niſi
                <lb/>
              quòd ſolidum eſt ſcindatur. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012705">Manifeſtum igitur ex hoc, quòd quantò
                <lb/>
              lapis latior fuerit, & planum vtriuſque
                <lb/>
              æquale, & quantò magis lapidem eleuabi­
                <lb/>
              mus, & celerior erit ictus, eò facilius fran­
                <lb/>
              getur. </s>
              <s id="s.012706">Vidimus autem qui ſuper fune poſi­
                <lb/>
              tum frangerent. </s>
              <s id="s.012707">Tantum poteſt exercitatio,
                <lb/>
              quæ ad amuſſim deducta ſit.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1735"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012708">
                <margin.target id="marg1735"/>
              Funis quo­
                <lb/>
              modo ſolis
                <lb/>
              manibus
                <lb/>
              frangatur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012709">Funis quoque nouus & craſſus arte rum­
                <lb/>
              pitur: eius extremum clauo infixo, vel vn­
                <lb/>
              cino nectitur, inde ter, quatérve aut etiam
                <lb/>
              ſæpius manui circumuoluitur, demum funis
                <lb/>
              reliquum extremum obequitat iuxta ſupre­
                <lb/>
              mum palmæ, inter indicem, & pollicem
                <lb/>
              funis partem, quæ ad clauum tendit, & ca­
                <lb/>
              put ad imum palmæ, vnde venerat rurſus
                <lb/>
              reflectitur, denuóque ſemel, aut bis cir­
                <lb/>
              cumducitur: ita vibrato impetu ſcindatur,
                <lb/>
              ea in parte, qua à fune obequitatur: nam
                <lb/>
              funus ipſe qui ſubeſt, prohibet ne manus
                <lb/>
              patiatur, & vltima circumductione labatur:
                <lb/>
              funis verò funem diſſecare ob impetum, tum
                <lb/>
              maximè cùm mollis fuerit pars quæ manum,
                <lb/>
              & clauum interiacet, & manus robuſta, &
                <lb/>
              impetus rectus ac velox. </s>
              <s id="s.012710">Ita hæc ſæpe vidi­
                <lb/>
              mus ab omni miraculo aliena, quæ tamen
                <lb/>
              mira videntur. </s>
              <s id="s.012711">Sunt qui vtriſque manibus
                <lb/>
              eandem vinculi ſeruant rationem, ſoliſque
                <lb/>
              manibus funes frangant, taléſque qui boues
                <lb/>
              facilè ſuſtineant. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012712">Iam verò & illud ſum expertus homine
                <lb/>
              altero in humeros aſſumpto, duos alios ob­
                <lb/>
              nitentes eiuſdem fermè roboris inuitos
                <lb/>
              trahi, cùm ſine pondere vix vnum ſufficiat.
                <arrow.to.target n="marg1736"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012713">
                <margin.target id="marg1736"/>
              Quomodo
                <lb/>
              homine in
                <lb/>
              humeros aſ­
                <lb/>
              ſumpto faci­
                <lb/>
              lius trahi­
                <lb/>
              mus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.012714">Sympathia
                <lb/>
              & antipathia
                <lb/>
              quid ſint.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012715">Sic quædam ex ſympathia contingunt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.012716">Sympathiam voco conſenſum rerum abſque
                <lb/>
              manifeſta ratione: velut antipathiam diſſi­
                <lb/>
              dium. </s>
              <s id="s.012717">Vtranque eſſe in rebus, infinita do­
                <lb/>
              cent exempla: vt quòd lacerta homine
                <lb/>
              gaudeat, quanquam non ſine periculo illius
                <lb/>
              præſentia ſit: & humanam ob id ſaliuam
                <lb/>
              auidè fugit. </s>
              <s id="s.012718">Exiſtimant equos gaudere ſo­
                <lb/>
              cietate arietum, oculiſque & ſanitati illo­
                <lb/>
              rum conferre, & ob id ſtabulis nutrire arie­
                <lb/>
              tes ſolent: certè mirum in modum mutuò ſe
                <lb/>
              diligunt. </s>
              <s id="s.012719">Teſtudinem odit mirum in mo­
                <lb/>
              dum ſimia, & horret. </s>
              <s id="s.012720">Vagantur hæ per
                <lb/>
              animalia, plantas, lapides: nec harum ex­
                <lb/>
              pers homo eſt: obmuteſcit enim, vt creditur,
                <lb/>
              ſi eum prior lupus viderit: vnde Virgilianum
                <lb/>
              illud:
                <lb/>
                <emph type="quote"/>
                <emph type="italics"/>
              Lupi Mœrim vidêre priores.
                <emph.end type="italics"/>
                <emph.end type="quote"/>
                <arrow.to.target n="marg1737"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012721">
                <margin.target id="marg1737"/>
              Homo lupo
                <lb/>
              viſo obmute­
                <lb/>
              ſcit & cur?</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012722">Neque hoc ob terrorem, nam nec leone,
                <lb/>
              aut vrſo viſis hoc contingit: nec par erat vt
                <lb/>
              lupo hominem vidente prius, ſed homine
                <lb/>
              lupum, hoc contingere. </s>
              <s id="s.012723">Cæterùm hoc quan­
                <lb/>
              doque verum fuiſſe experti ſumus: non om­
                <lb/>
              ninò obmuteſcunt, ſed rauci euadunt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.012724">Cùm verò non ſemper contingeret, dixêre
                <lb/>
              hoc in cauſa eſſe cùm non contingit, quòd
                <lb/>
              homo lupum prius viderit. </s>
              <s id="s.012725">Cauſa igitur eſt
                <arrow.to.target n="marg1738"/>
                <lb/>
              in oculis lupi. </s>
              <s id="s.012726">Habet enim quid homini ad­
                <lb/>
              uerſum, quo ſpiritus cohibetur: nec poteſt
                <lb/>
              fieri violenta illa ſpiritus exufflatio, quæ ad
                <lb/>
              vocem neceſſaria eſt. </s>
              <s id="s.012727">Simili ratione dicunt
                <lb/>
              equi pedes ſi diu veſtigia lupi ſequan­
                <lb/>
              tur, obſtupeſcere: nam ſi recentia ſint ve­
                <lb/>
              ſtigia, odore vexatur. </s>
              <s id="s.012728">Ob id quandoque nec </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>