Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Table of figures

< >
[Figure 141]
[Figure 142]
[Figure 143]
[Figure 144]
[Figure 145]
[Figure 146]
[Figure 147]
[Figure 148]
[Figure 149]
[Figure 150]
[Figure 151]
[Figure 152]
[Figure 153]
[Figure 154]
[Figure 155]
[Figure 156]
[Figure 157]
[Figure 158]
[Figure 159]
[Figure 160]
[Figure 161]
[Figure 162]
[Figure 163]
[Figure 164]
[Figure 165]
[Figure 166]
[Figure 167]
[Figure 168]
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <pb pagenum="642" xlink:href="016/01/289.jpg"/>
            <p type="margin">
              <s id="s.012907">
                <margin.target id="marg1765"/>
              Monſtrum
                <lb/>
              mirabile.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012908">
                <margin.target id="marg1766"/>
              Nauim quo­
                <lb/>
              modo quot
                <lb/>
              paſſuum M.
                <lb/>
              exegerit, vel
                <lb/>
              ploſtrum de­
                <lb/>
              prehenda­
                <lb/>
              mus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012909">
                <margin.target id="marg1767"/>
              Meteoroſco­
                <lb/>
              pium.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012910">Sit igitur meridiei circulus AEBF, fixus
                <lb/>
              ſuper pede AM. </s>
              <s id="s.012911">In eo poli fingantur KF, &
                <lb/>
              vertex tuus E. </s>
              <s id="s.012912">Alius circulus immobilis
                <lb/>
              æquinoctij ACBD, fixus ſuper pedem AM,
                <lb/>
              & ad rectos angulos ſecans priorem circu­
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.289.1.jpg" xlink:href="016/01/289/1.jpg" number="152"/>
                <lb/>
              lum AKBF. </s>
              <s id="s.012913">Sit alius circulus FGHK per
                <lb/>
              polos, & in ipſis polis F & K, per paxillos
                <lb/>
              verſatilis C E D L. </s>
              <s id="s.012914">Sit igitur diſtantia EN,
                <lb/>
              nota rectáque, numerentur autem diuiſis
                <lb/>
              ſingulis circulis ex his in partes ter mille
                <lb/>
              ſexcentas, partes illæ in C E D per EN, &
                <lb/>
              conſtituatur C N D, ſuper viam rectam ex
                <lb/>
              ciuitate tua in N locum, & vbi punctus N,
                <lb/>
              cadit, ducatur CKHF, circulus mobilis me­
                <lb/>
              ridiei. </s>
              <s id="s.012915">Habebis igitur per arcum KN latitu­
                <lb/>
              dinem loci, ſeu poli eleuationem, & per GC
                <lb/>
              differentiam longitudinis loci N à tua vr­
                <lb/>
              be: cúmque longitudo vrbis tuæ iam nota
                <lb/>
              ſit, erit & longitudo N. </s>
              <s id="s.012916">Quòd ſi altitudo N
                <lb/>
              nota fuerit, & iter rectum EN, circumdu­
                <lb/>
              ctis circulis CED & GNH, donec occurrant
                <lb/>
              extrema arcuum EN diſtantiæ rectæ, & KN
                <lb/>
              notæ altitudinis loci N in vnum, fiet arcus
                <lb/>
              tunc GC notus, differentia ſcilicet longitu­
                <lb/>
              dinis loci N, à patria tua. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012917">Manifeſtum eſt autem, quòd contraria
                <lb/>
              ratione habitis longitudinibus, & latitudi­
                <lb/>
              nibus locorum, diſtantia quoque cognita
                <lb/>
              erit. </s>
              <s id="s.012918">Quòd ſi velis, vt inſtrumentum vnicui­
                <lb/>
              que ſeruiat regioni, facies paxillos EL, mo­
                <lb/>
              biles in circulo meridiei, AKBF, vt ſub qua­
                <lb/>
              cunque altitudine collocari vertex tuus poſ­
                <lb/>
              ſit. </s>
              <s id="s.012919">Porrò diuiſiones in ſingulas denas con­
                <lb/>
              ſpicuè, & in quinas minus, inde in quinqua­
                <lb/>
              genas aureo colore, vt diſtinguantur dili­
                <lb/>
              genter, velut in ſtateris. </s>
              <s id="s.012920">Numerus autem ne­
                <lb/>
              ceſſarius non eſt, quia vbique principium
                <lb/>
              ſtatuere oportet. </s>
              <s id="s.012921">Aſſequimur etiam & iſta
                <lb/>
              demonſtratione, ſed difficiliori modo: atque
                <lb/>
              hæc ad amuſſim omnia. </s>
              <s id="s.012922">Quòd verò ſemper
                <lb/>
              licet melius aſſequi, eſt proportio periferiæ
                <lb/>
              circuli ad diametrum, ab Archimede mira­
                <lb/>
              bili ingenio inuenta: quæ cùm facillima ſit,
                <lb/>
              eam quatuor verbis ſubſcribere placuit. </s>
              <s id="s.012923">Tri­
                <lb/>
              bus indiget illa ſuppoſitis: primùm, quòd
                <lb/>
              circuli periferia maior eſt aggregato late­
                <lb/>
              rum inſcriptæ figuræ, & minor circumſcri­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1768"/>
                <lb/>
              ptæ. </s>
              <s id="s.012924">De inſcripta patet ex rectæ lineæ diffi­
                <lb/>
              nitione: de circumſcripta, licet apud aliquos
                <lb/>
              videatur per ſe manifeſtum, à nobis tamen
                <lb/>
              in libris Elementorum per antiparalogiſ­
                <lb/>
              mum demonſtratur. </s>
              <s id="s.012925">Secundum eſt, quòd no­
                <lb/>
              ta quacunque linea in circulo collocata, il­
                <lb/>
              lius arcus per medium diuiſi, linea recta ſub­
                <lb/>
              tenſa cognita erit. </s>
              <s id="s.012926">Hæc licet à Ptolemæo de­
                <lb/>
              monſtretur, vt tamen quiſque rationem
                <lb/>
              habeat inueniendæ propoſitæ proportio­
                <lb/>
              nis, duobus verbis rem cum operatione de­
                <lb/>
              clarabo. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012927">
                <margin.target id="marg1768"/>
              Quomodo
                <lb/>
              ſciamus pro­
                <lb/>
              portionem
                <lb/>
              periferiæ cir­
                <lb/>
              culi ad dia­
                <lb/>
              metrum.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012928">Sit A B nota in proportione ad BC, &
                <lb/>
              diuidatur arcus AB, per æqualia in D, & du­
                <lb/>
              catur AD, dico eam eſſe notam. </s>
              <s id="s.012929">Nam ducta
                <lb/>
              DCK, erit ex demonſtratis ab Euclide EA,
                <lb/>
              media proportione inter KE & ED, & qua­
                <lb/>
              dratum DA, æquale quadratis A E & E D.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.012930">Per quintam igitur ſecundi Elementorum
                <lb/>
              Euclidis detraham quadratum A E notum,
                <lb/>
              quia AE eſt dimidium AB, ex quadrato CD
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.289.2.jpg" xlink:href="016/01/289/2.jpg" number="153"/>
                <lb/>
              cognito, & relinquatur quadratum CE co­
                <lb/>
              gnitum: igitur CE. </s>
              <s id="s.012931">Quare detracta CE ex
                <lb/>
              CD, relinquetur E D cognita. </s>
              <s id="s.012932">Iungam igi­
                <lb/>
              tur quadrata AE & E D, & per penultimam
                <lb/>
              primi Elementorum habebo quadratum AD
                <lb/>
              cognitum. </s>
              <s id="s.012933">Tertium ſuppoſitum eſt, quòd co­
                <lb/>
              gnito latere figuræ inſcriptæ circulo, co­
                <lb/>
              gnoſcam & latus circumſcribentis. </s>
              <s id="s.012934">Hoc li­
                <lb/>
              cet colligatur ab Euclide in quarto Ele­
                <lb/>
              mentorum, vt tamen habeamus demonſtra­
                <lb/>
              tionem cum operatione, vno eam verbo hîc
                <lb/>
              ſubiungam. </s>
              <s id="s.012935">Sit latus AB inſcriptæ figuræ, &
                <lb/>
              FG circumſcriptæ, ſub eodem enim angulo
                <lb/>
              continentur centri, ducantúrque A F &
                <lb/>
              CBG. </s>
              <s id="s.012936">Quia igitur nota eſt AB, nota eſt AE,
                <lb/>
              ideóque K E & E D, vt demonſtratum eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.012937">Sed vt CE ad CD, ita AB ad FG. </s>
              <s id="s.012938">Ducta igi­
                <lb/>
              tur AB in CD, & quod producitur diuiſo
                <lb/>
              per CE, exit FG cognita. </s>
              <s id="s.012939">Suppoſito igitur
                <lb/>
              AB latere hexagoni, quod per demonſtrata
                <lb/>
              ab Euclide eſt æquale dimidio diametri, per
                <lb/>
              ſecundum ſuppoſitum habebo latus figuræ
                <lb/>
              duodecim baſium, & per eandem figuræ 24.
                <lb/>
              baſium, inde 48. inde 96. inde 192. & 384. &
                <lb/>
              768. & poſſum procedere abſque errore, imò
                <lb/>
              abſque extractione radicum. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012940">Sit igitur gratia exempli ſtatus in latere
                <lb/>
              figuræ 768. laterum, habebo igitur per ter­
                <lb/>
              tium ſuppoſitum latus figuræ 768. circum­
                <lb/>
              ſcriptæ: duces vtrunque per numerum late­
                <lb/>
              rum, id eſt, per 768. & habebis ambitum in­
                <lb/>
              terioris, & exterioris figuræ, & proportio­
                <lb/>
              nem illorum ad diametrum circuli. </s>
              <s id="s.012941">Sed peri­
                <lb/>
              feria circuli maior eſt ambitu inſcriptæ figu­
                <lb/>
              ræ, & minor circumſcriptæ, ex primo ſup­
                <lb/>
              poſito igitur habebo proportionem perife­
                <lb/>
              riæ circuli ad diametrum, inter quas pro­
                <lb/>
              portiones debent collocari, & tamen nun­
                <lb/>
              quam ad perfectam cognitionem, & metam
                <lb/>
              peruenire poteſt. </s>
              <s id="s.012942">Ex quo patet, Archimedem
                <lb/>
              non indiguiſſe inuentis à Ptolemæo, nec
                <lb/>
              tabulis ſinuum, exquiſitiúſque ac purius ſine
                <lb/>
              illis, quàm cum illis geometram ad hanc </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>