Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001002
">
<
pb
pagenum
="
380
"
xlink:href
="
016/01/029.jpg
"/>
confertim ardeat, aut quia lentus, aut im
<
lb
/>
purus, vel non elaboratus, vel quia parum
<
lb
/>
habeat halinitri, lentè emittit, debiliter,
<
lb
/>
& paruo cum ſonitu. </
s
>
<
s
id
="
s.001003
">At ſi iuſto tenuior fue
<
lb
/>
rit, tota ſimul ardens frangit machinam.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001004
">Manifeſtum eſt igitur, quòd cùm celeritas
<
lb
/>
tranſitus in ignem ex proportione pendeat,
<
lb
/>
caloris ad pulueris repugnantiam attenuato
<
lb
/>
autem puluere repugnantia minuatur, quòd
<
lb
/>
in infinitum hæc perfectio pulueris progre
<
lb
/>
di poteſt, ſic vt momento tota accendatur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001005
">Tunc verò cum repentè non inuenire exi
<
lb
/>
tum poſſit, quippe cùm motus omnis tem
<
lb
/>
pus poſtulet, machinam franget. </
s
>
<
s
id
="
s.001006
">Igitur non
<
lb
/>
ſolùm puluerem licebit conficere, qui om
<
lb
/>
nes machinas effringet, ſed tenuiore impo
<
lb
/>
ſito maioribus machinis illæ peribunt: &
<
lb
/>
rurſus craſſiore tenuibus ac paruis, vix ſphæ
<
lb
/>
rulam excutere poterunt. </
s
>
<
s
id
="
s.001007
">Igitur intra limites
<
lb
/>
certos atque anguſtos poſita hæc eſt ra
<
lb
/>
tio, quæ cum tractantium machinas peri
<
lb
/>
culo coniuncta eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001008
">Ille autem tutò & ma
<
lb
/>
ximo cum impetu tractabit eas, & ictus di
<
lb
/>
riget, qui qualem oportebit pro
<
expan
abbr
="
machinarũ
">machinarum</
expan
>
<
lb
/>
ratione puluerem efficiet & adminiſtrabit. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001009
">
<
margin.target
id
="
marg97
"/>
Machinæ
<
lb
/>
bebbicæ è qua
<
lb
/>
materia
<
expan
abbr
="
fiãt
">fiant</
expan
>
.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001010
">
<
margin.target
id
="
marg98
"/>
Pyrij pulue
<
lb
/>
ris compoſi
<
lb
/>
tio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001011
">
<
margin.target
id
="
marg99
"/>
Cur puluis
<
lb
/>
pyrius à ma
<
lb
/>
china tanto
<
lb
/>
impetu
<
expan
abbr
="
ſphe-rulã
">ſphe
<
lb
/>
rulam</
expan
>
mittat.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001012
">
<
margin.target
id
="
marg100
"/>
Cauſa ſoni
<
lb
/>
tus magni
<
lb
/>
machinarum
<
lb
/>
dum exone
<
lb
/>
rantur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001013
">Porrò eadem quæ machinarum, ſed ad
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg101
"/>
<
lb
/>
mirabilior cuniculorum ratio eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001014
">Huius tam
<
lb
/>
atrocis inuenti auctor fuit Franciſcus Geor
<
lb
/>
gius Senenſis. </
s
>
<
s
id
="
s.001015
">Docuit hic Hiſpanos arcem
<
lb
/>
Lucullianam iuxta Neapolim, quam Galli
<
lb
/>
tuebantur, nunc Ouum vocatam, euerte
<
lb
/>
re, æde illius ſacra cum Gallis, qui intus
<
lb
/>
erant, etiam in mare ex monte tranſlata.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001016
">Ergo cùm arx maximè in monte iacet, vi
<
lb
/>
detúrque ob ſitum inexpugnabilis, cu
<
lb
/>
niculum effodiunt obliquum, altitudi
<
lb
/>
nis quatuor cubitorum, latitudinis duo
<
lb
/>
rum: nec multum refert obliquitas, dum
<
lb
/>
procul fueris: ſed cùm ad locum quem ſu
<
lb
/>
bruere deſtinas perueneris, obliquum ſpe
<
lb
/>
cum eſſe oportet, vt iuxta A, tum verò ibi
<
lb
/>
etiam ſolidam montis ſubſtantiam, ne vis
<
lb
/>
<
figure
id
="
id.016.01.029.1.jpg
"
xlink:href
="
016/01/029/1.jpg
"
number
="
22
"/>
<
lb
/>
ignis concluſi raritate loci euaneſcat: inde
<
lb
/>
locus ille puluere totus fermè completur py
<
lb
/>
rio, eóque tenuiſſimo. </
s
>
<
s
id
="
s.001017
">Funis verò deduci
<
lb
/>
tur ex A, vſque ad ſpecus oſtium B, hic iux
<
lb
/>
ta A, vbi puluis eſt, craſſus ac latus in mo
<
lb
/>
dum flocci. </
s
>
<
s
id
="
s.001018
">Totus autem funis aceto, ſul
<
lb
/>
phure & halinitro incoquitur: inde intectus
<
lb
/>
pyrio puluere, ſiccatur in ſole: denuò ſicca
<
lb
/>
to inſpergitur tenuiſſimus puluis pyrius, &
<
lb
/>
arundine circumueſtitur ab A, vſque ad B:
<
lb
/>
inde cuneis, lapidibúſque C, oſtium, &
<
lb
/>
vſque ad D, clauditur adeò diligenter, vt
<
lb
/>
ſolius arundinis locus relinquatur. </
s
>
<
s
id
="
s.001019
">Igitur
<
lb
/>
accenſo B, funis initio, celerrimè ob pul
<
lb
/>
uerem pyrium ignis vſque ad A, permeat,
<
lb
/>
accenditque puluerem totum: cúmque cu
<
lb
/>
neis & lapidibus obſtructus locus ſit, nec ſi
<
lb
/>
extrudantur vllus pateat exitus, quia E, nec
<
lb
/>
eſt in directo A, nec D, in directo C, nec
<
lb
/>
B, in directo ED, neceſſarium eſt vt diſru
<
lb
/>
pto monte, quicquid ſuperius eſt euertat,
<
lb
/>
totam montis molem concutiens. </
s
>
<
s
id
="
s.001020
">Ob id
<
lb
/>
viam BA,
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
breuem eſſe oportet: nec locum
<
lb
/>
A, aliqua ex tenui montis parte, ne qua
<
lb
/>
tenue eſſet obſtaculum ignis erumperet, ſu
<
lb
/>
periorémque locum illæſum permittere.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001021
">Obliquitas igitur ſpecu stanti miraculi cau
<
lb
/>
ſa eſt, vt etiam montes euertantur. </
s
>
<
s
id
="
s.001022
">Refe
<
lb
/>
runt hæc cuniculorum antiquam rationem
<
lb
/>
omnibus tunc notam: cùm & pari modo
<
lb
/>
obuiam tutiſſimè itur effoſſa è regione ter
<
lb
/>
ra, vt cuniculis occurrentes ignem exhala
<
lb
/>
re cogamus, & irritum illius impetum red
<
lb
/>
damus. </
s
>
<
s
id
="
s.001023
">Vt verò rectè cuniculis occurramus,
<
lb
/>
docet ſonus fodientium, qui vaſis æneis cir
<
lb
/>
cum circa iuxta aggerem intus diſpoſitis, per
<
lb
/>
noctis ſilentium excipitur. </
s
>
<
s
id
="
s.001024
">Et quamvis in
<
lb
/>
fatigabili opere illum obſcurare inconditis
<
lb
/>
ſtrepitibus hoſtes nitantur: ſi tamen obſeſſi
<
lb
/>
accuratius atque diligentius rei incumbant
<
lb
/>
induſtria atque ſolertia, faba in auctorem
<
lb
/>
cudetur: ipſiſque doli auctoribus inuentum
<
lb
/>
damnoſius erit, quàm his aduerſus quos do
<
lb
/>
lus hic excogitatus eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001025
">Perilai boui ſimilem
<
lb
/>
exitum habens. </
s
>
<
s
id
="
s.001026
">Adde quòd perſæpe, vt in
<
lb
/>
Cunnei præſenti obſidione parum peritis
<
lb
/>
Ducibus ab eliſa murorum, & terræ mole
<
lb
/>
acies militum obruuntur, vt quaqua ver
<
lb
/>
ſum, & quam longè caſura ſit præſcire opor
<
lb
/>
teat. </
s
>
<
s
id
="
s.001027
">Porrò quomodo hæc docere conue
<
lb
/>
niat, in libris de Æternitatis arcanis defini
<
lb
/>
tum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001028
">Sed cui nondum ratio ex libris illis
<
lb
/>
tradendi, vtendique non in bonorum perni
<
lb
/>
ciem perſpecta fuerit, nepharij propoſiti eſt
<
lb
/>
etiam vulgata, nedum abdita, huius generis
<
lb
/>
tradere. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001029
">
<
margin.target
id
="
marg101
"/>
Cuniculo
<
lb
/>
rum igneo
<
lb
/>
rum quos
<
lb
/>
minas vo
<
lb
/>
cant, ratio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001030
">Sed his relictis, rurſus ad ignis vim re
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg102
"/>
<
lb
/>
deamus, ex qua non leues dubitationes or
<
lb
/>
tum habent. </
s
>
<
s
id
="
s.001031
">Nam cùm dixerimus motu il
<
lb
/>
lum conſeruari, cur, dicet aliquis, melius
<
lb
/>
ſub cineribus pruna ſeruatur quam detecta,
<
lb
/>
cùm cineres omnem prohibeant motum.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001031a
"> Hæc facilis eſt dubitatio, atque ad hunc li
<
lb
/>
brum minimè pertinens, in quo propoſitum
<
lb
/>
eſt, ſolum magna & difficillima ac pulcher
<
lb
/>
rima perſequi. </
s
>
<
s
id
="
s.001032
">Quamobrem in poſterum à
<
lb
/>
talibus abſtinebo, qualis eſt hæc propoſita
<
lb
/>
dubitatio. </
s
>
<
s
id
="
s.001033
">Itaque illi reſpondere ſatis eſt,
<
lb
/>
ignem ſemper motum habere aliquem, ſed
<
lb
/>
prunas admodum tenuem, qui etiam ſub ci
<
lb
/>
neribus maneat. </
s
>
<
s
id
="
s.001034
">Cùm igitur prunæ detectæ
<
lb
/>
ſunt, aër corrumpit ignem illum circum
<
lb
/>
ſtans: mauult enim corrumpere quam cor
<
lb
/>
rumpi: nec tam tenuis motus illum ſeruare
<
lb
/>
poteſt, verum contectus cinere, ab aëris
<
lb
/>
offenſa tutus eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001035
">Itaque tribus modis ignis
<
lb
/>
ſeruatur: vel cum motum ex ſeipſo excitat,
<
lb
/>
vt in cereis, & generaliter vbi flamma mo
<
lb
/>
tu ſuo ſeipſam tuetur: vel cùm aliunde mo
<
lb
/>
tu fouetur, vt flante vento, vel follibus,
<
lb
/>
vnde magna incendia fermè omnia dum
<
lb
/>
venti validi flarent, facta ſunt. </
s
>
<
s
id
="
s.001036
">Tertiò, cùm
<
lb
/>
tutus eſt ab aëre, ſic tamen vt reſpirare poſ
<
lb
/>
ſit, velut ſub cineribus. </
s
>
<
s
id
="
s.001037
">Nec refert an cine
<
lb
/>
res alieni ſint, an vt in quibuſdam lignis
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg103
"/>
<
lb
/>
contingit, illos ſibi circumcirca paret. </
s
>
<
s
id
="
s.001038
">Alia
<
lb
/>
eſt etiam dubitatio cur ignem magis ſolea
<
lb
/>
mus dicere ſubſtantiam quam glaciem: nam
<
lb
/>
nemo glaciem ſubſtantiam dixit, ignem </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>