Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Table of figures

< >
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.013187">
                <pb pagenum="648" xlink:href="016/01/295.jpg"/>
              fieri poteſt. </s>
              <s id="s.013188">Tranſeunt & herbarum fermè
                <lb/>
              genera ſingula in diuerſas vermium aut ſer­
                <lb/>
              pentum ſpecies, variis præditas tum pro­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1801"/>
                <lb/>
              priis formis atque virtutibus. </s>
              <s id="s.013189">Et hanc ma­
                <lb/>
              gnam metamorphoſin vocamus. </s>
              <s id="s.013190">Quum enim
                <lb/>
              vt ſuprà docuimus, in putrefactione ſepare­
                <lb/>
              tur pingue humidum à terreo, putreſcunt
                <lb/>
              autem quæcunque putreſcere poſſunt, vt
                <lb/>
              herbæ, plantarum folia, carnes, oua, lac, dum
                <lb/>
              in vitreo vaſe poſita, fimo equino fumante
                <lb/>
              ſepeliuntur: neceſſe eſt talia ſic ſepulta hu­
                <lb/>
              midum excernere pingue, quo ſeparato vi­
                <lb/>
              uens animal generatur. </s>
              <s id="s.013191">Nec poteſt prohi­
                <lb/>
              beri generatio hæc, niſi ab excremento exu­
                <lb/>
              ſto, dum relinquitur miſtum humido pin­
                <lb/>
              gui. </s>
              <s id="s.013192">Nam quædam putreſcere non viden­
                <lb/>
              tur, vt amara, & acria: non enim animal ge­
                <lb/>
              nerant. </s>
              <s id="s.013193">Quoniam tam lentè id contingit, vt
                <lb/>
              prius exhalet, quod pinguis eſt humidi,
                <lb/>
              quàm ſeparetur. </s>
              <s id="s.013194">Omnis enim generatio (vt
                <lb/>
              dictum eſſt ) in ſeparatione conſiſtit. </s>
              <s id="s.013195">Quam­
                <lb/>
              obrem marceſcunt potiùs talia, atque tabeſ­
                <lb/>
              cunt, quam putreſcant. </s>
              <s id="s.013196">Amara verò facilius
                <lb/>
              acribus putreſcunt: nam in abſinthio ſæpius
                <lb/>
              vermes inuenies, quàm allio, vel cæpis. </s>
              <s id="s.013197">Non
                <lb/>
              enim quodcunque nobis amarum eſt, ama­
                <lb/>
              rum eſt animalibus. </s>
              <s id="s.013198">Teſtis eſt Poëta, de ca­
                <lb/>
              pris dicens:
                <lb/>
                <emph type="quote"/>
                <emph type="italics"/>
              Et ſalices carpetis amaras.
                <emph.end type="italics"/>
                <emph.end type="quote"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.013199">
                <margin.target id="marg1801"/>
              E ſingulis
                <lb/>
              plantarum
                <lb/>
              generibus
                <expan abbr="">dum</expan>
                <lb/>
              in fimo equi­
                <lb/>
              no putreſ­
                <lb/>
              cunt, ver­
                <lb/>
              mium pro­
                <lb/>
              priæ, nonnun­
                <lb/>
              quam ſer­
                <lb/>
              pentum ſpe­
                <lb/>
              cies generan­
                <lb/>
              tur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.013200">Et zinziber quum putreſcit præter id,
                <lb/>
              quod pingue eſt, eſt etiam minus acre. </s>
              <s id="s.013201">Eo­
                <lb/>
              rum verò quæ putreſcunt, materiæ varietas
                <lb/>
              in cauſa eſt, vt formæ animalium diuerſæ
                <lb/>
              generentur. </s>
              <s id="s.013202">Si igitur quæ forma differunt,
                <lb/>
              ſpecie differunt: quæ verò ſpecie, viribus ac
                <lb/>
              moribus, & quæ ex materiis diuerſis gene­
                <lb/>
              rantur, forma differunt: neceſſe eſt, quæ ge­
                <lb/>
              nita ſunt diuerſis ex materiis, vires habere
                <lb/>
              diuerſas, velut de veſpis, aſpibus, crabroni­
                <lb/>
              buſque ſuperius dictum eſt.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1802"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.013203">
                <margin.target id="marg1802"/>
              Aquæ guttæ
                <lb/>
              incorrupto
                <lb/>
              aëre vertun­
                <lb/>
              tur in rube­
                <lb/>
              tas.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.013204">Quandoque verò ex eadem materia, di­
                <lb/>
              uerſa tamen cauſa efficiente, varia fiunt ge­
                <lb/>
              nera animalium: velut aquæ guttæ in æſta­
                <lb/>
              te generant pulices apud nos: eædem in Da­
                <lb/>
              riene noui orbis prouincia, confeſtim ver­
                <lb/>
              tuntur in rubetas. </s>
              <s id="s.013205">Vnde non mihi abſurdum
                <lb/>
              videtur, quendam vbi ſpuiſſet, intra dimidiæ
                <lb/>
              horæ ſpacium ranas pro ſputo exiguas oſten­
                <lb/>
              diſſe. </s>
              <s id="s.013206">Quicquid enim aëris natura poteſt, hu­
                <lb/>
              manam naturam æmulari docuimus. </s>
              <s id="s.013207">Et
                <lb/>
              commanducatis aliquibus forſan iuuabatur,
                <lb/>
              vtpote ranarum cinere, aut parte aliqua.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013208">Nam in his animalibus, quæ illuuie gene­
                <lb/>
              rantur, facilem illorum generationem eſſe
                <lb/>
              oſtendimus. </s>
              <s id="s.013209">Et quòd ex propriis ſordibus ge­
                <lb/>
              nerantur. </s>
              <s id="s.013210">
                <expan abbr="Breuẽ">Breuem</expan>
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              , & velocem
                <expan abbr="illarũ">illarum</expan>
              plu­
                <lb/>
              uia declarat ſunt enim ex humida ſubſtantia.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013211">
                <expan abbr="Quamobrẽ">Quamobrem</expan>
              & tabefactis conueniunt. </s>
              <s id="s.013212">Sic igi­
                <lb/>
              tur minore, ne
                <expan abbr="dicã">dicam</expan>
              fine miraculo credi po­
                <lb/>
              teſt, magos coram Pharaone virgas vertiſſe
                <lb/>
              in colubres. </s>
              <s id="s.013213">Ergo miris res proprietatibus
                <lb/>
              præditæ ſunt, tum regiones. </s>
              <s id="s.013214">Creta non alit
                <arrow.to.target n="marg1803"/>
                <lb/>
              venenatum animal, & tamen tepet. </s>
              <s id="s.013215">Cauſa
                <lb/>
              igitur eſt, quia vel alimentum deeſt, vel aër
                <lb/>
              ipſe ob mutationes impedit: odores enim
                <lb/>
              boni prohibent illa, & exitio eis ſunt. </s>
              <s id="s.013216">Ruta
                <lb/>
              cùm multa magis aſtringant, & calefaciant,
                <lb/>
              confirmat ſingulari præſtantia ventriculum,
                <lb/>
              inteſtináque omnia. </s>
              <s id="s.013217">Fabæ corrumpunt vi­
                <lb/>
              cinum aërem, cùm tamen innoxiæ ſint ſi
                <lb/>
              edantur, imò proprietate quadam ſiſtunt à
                <lb/>
              capite fluxiones. </s>
              <s id="s.013218">Et quanquam alia ſit ratio
                <lb/>
              fructus, alia plantæ, & rurſus virentis fru­
                <lb/>
              ctus atque ſicci, non tamen adeò humida eſt
                <lb/>
              hæc planta, vt aërem afficere poſſit. </s>
              <s id="s.013219">In no­
                <lb/>
              ſtris regionibus compertum eſt, bombyces
                <lb/>
              plus fabis aërem corrumpere. </s>
              <s id="s.013220">Corrumpunt
                <lb/>
              hæc animalia, & vermium genera omnia,
                <lb/>
              & locuſtæ, ob excrementa, & odorem pin­
                <lb/>
              guis humidi: illo enim abundare ea, ſuperius
                <lb/>
              declaratum eſt. </s>
              <s id="s.013221">At fabæ & ipſæ eo abundant
                <lb/>
              inter legumina: indicio eſt generatio ani­
                <lb/>
              malium in illis frequens. </s>
              <s id="s.013222">Ob id & piſa talia
                <lb/>
              erunt. </s>
              <s id="s.013223">Pleraque igitur, quod ſæpè dictum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1804"/>
                <lb/>
              eſt incerta his, illis cognita cauſa fiunt. </s>
              <s id="s.013224">Ci­
                <lb/>
              trea ſeu medica mala calore panis putreſ­
                <lb/>
              cunt celerrimè, cum à multis longè calidio­
                <lb/>
              ribus minùs lædantur. </s>
              <s id="s.013225">Calidum enim illud
                <lb/>
              cum humidum ſit, ſiccare nequit, & ob id
                <lb/>
              putrefacit. </s>
              <s id="s.013226">Ob id par eſt panis calorem om­
                <lb/>
              nia ad putredinem iuuare: ſed ad hæc magis,
                <lb/>
              alia minus. </s>
              <s id="s.013227">Simili ratione quibuſdam admi­
                <lb/>
              ratione dignum videtur, quòd rubea tincto­
                <lb/>
              rum, ſeu Erythrodanum in manu detentum
                <lb/>
              vrinam tingat: neſcientibus, quòd canthari­
                <lb/>
              des ſanguineam prouocant vrinam, & ardo­
                <lb/>
              rem illius excitant, communi ſcilicet ratio­
                <lb/>
              ne: quia à calore manus ad actum talia per­
                <lb/>
              ducuntur: & vbi deducta fuerint, ab arteria­
                <lb/>
              rum oſculis ad veſicam deducuntur. </s>
              <s id="s.013228">Præſta­
                <lb/>
              bat igitur potius, quæ ex his ſequuntur in­
                <lb/>
              quirere. </s>
              <s id="s.013229">Primum, quod cum tam faciliter
                <lb/>
              penetret medicamentum hoc partes tenuiſ­
                <lb/>
              ſimas, illud habere neceſſarium eſt. </s>
              <s id="s.013230">Deinde,
                <lb/>
              cum veſicam petat, aliquid cum illius natu­
                <lb/>
              ra habere commune. </s>
              <s id="s.013231">Quodque ſolùm ad il­
                <lb/>
              lam permeet: ſi alij iungatur, facillimè vim
                <lb/>
              illorum ad veſicam, & intrò per vniuerſum
                <lb/>
              corpus deducere potuit. </s>
              <s id="s.013232">Talis perſcrutatio
                <lb/>
              præterquam quòd pulchra eſt, vtilis etiam
                <lb/>
              in multis erit </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.013233">
                <margin.target id="marg1803"/>
              Creta non
                <lb/>
              alit animal
                <lb/>
              venenatum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013234">Ventriculo,
                <lb/>
              & inteſtinis
                <lb/>
              firmandis.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013235">Fabæ aërem
                <lb/>
              vitiant.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.013236">
                <margin.target id="marg1804"/>
              Citrea pu­
                <lb/>
              treſcunt pa­
                <lb/>
              ne calido
                <lb/>
              ſuperimpoſi­
                <lb/>
              to.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013237">Rubea tin­
                <lb/>
              ctorum in
                <lb/>
              manibus
                <expan abbr="cõtenta">con­
                  <lb/>
                tenta</expan>
              cur
                <lb/>
              vrinam tin­
                <lb/>
              gat.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.013238">Quorundam verò ſenſim vt procedam,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1805"/>
                <lb/>
              ratio obſcurior eſt: velut quòd animalia no­
                <lb/>
              xia oleribus, arcentur aqua inſolationis
                <lb/>
              dierum decem cancrorum aut pagurorum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013239">Gallorum regis frater natu minor laborabat
                <lb/>
              vlcere peſſimo, prodigioſæque turpitudinis:
                <lb/>
              curatus eſt afflatu perpetuò pueri annum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1806"/>
                <lb/>
              agentis duodecimum. </s>
              <s id="s.013240">Nec abſque ratione:
                <lb/>
              ſpiritus enim à corde impubis, ætate firma
                <lb/>
              tamen ſyncerus eſt, ac corruptos humores
                <lb/>
              emendare poteſt. </s>
              <s id="s.013241">Si cum lacertæ ſepo, ha­
                <lb/>
              linitro, cyminoque farinam tritici miſcue­
                <lb/>
              ris, gallinæ hoc cibo ſaginatæ, adeò pin­
                <lb/>
              guefaciunt homines, qui eas ederint, vt diſ­
                <lb/>
              rumpantur. </s>
              <s id="s.013242">Atque hæc quidem ſecundùm
                <lb/>
              naturam, ideóque frequentius vera. </s>
              <s id="s.013243">Aliud
                <lb/>
              autem eſt, frequentius vera eſſe, aliud ma­
                <lb/>
              gis. </s>
              <s id="s.013244">Semper enim, quæ ſecundum naturam
                <lb/>
              ſunt, frequentius vera conſpiciuntur, at
                <lb/>
              non ſemper magis, vt de Herculeo lapide.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013245">A natura enim remotum dicitur, quod om­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1807"/>
                <lb/>
              ninò cauſas habet obſcuras: velut quòd ex
                <lb/>
              parte imminentis venti, cornu ac ſtercus bu­
                <lb/>
              bali crematim tuetur ( vt dicunt ) plantas ac
                <lb/>
              ſata à rubigine. </s>
              <s id="s.013246">Verius illud noſtrum inuen­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1808"/>
                <lb/>
              tum: ozymi ſuccum ex ſemuncia epotum
                <lb/>
              cum medio croci ſcrupulo, mirum in mo-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>