Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Table of figures

< >
[Figure 161]
[Figure 162]
[Figure 163]
[Figure 164]
[Figure 165]
[Figure 166]
[Figure 167]
[Figure 168]
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.013342">
                <pb pagenum="651" xlink:href="016/01/298.jpg"/>
              maticarum, qui nunc non in medio eſt, ſed
                <lb/>
              in calce libri fermè ad vnguem ſomnio reſ­
                <lb/>
              pondebunt. </s>
              <s id="s.013343">Nam Plinij de Naturali hiſto­
                <lb/>
              ria magnitudine volumen, id quod per
                <lb/>
              quietem legebam, æquare videbatur. </s>
              <s id="s.013344">Por­
                <lb/>
              rò in hac extrema emendatione abſumpti
                <lb/>
              ſunt menſes 37. vnus ſiquidem plus trien­
                <lb/>
              nio. </s>
              <s id="s.013345">Tantum igitur poteſt ſomniorum vis
                <lb/>
              apud aliquos. </s>
              <s id="s.013346">Sed non hæc mihi ſomnia vi­
                <lb/>
              dentur, ſed aliquid maius. </s>
              <s id="s.013347">Velut & illud,
                <lb/>
              quo ad ſcribendum hortatus ſum, cuius hi­
                <lb/>
              ſtoriam à tergo ærearum noſtrarum imagi­
                <lb/>
              num inſculpi feci. </s>
              <s id="s.013348">Et illud pro Alciati ami­
                <lb/>
              ci noſtri mortem paucis antè diebus, quàm
                <lb/>
              obiret, vidi. </s>
              <s id="s.013349">Et quo in cœlo poſt obitum
                <lb/>
              viſus ſum eſſe, & quo libri de Rerum Va­
                <lb/>
              rietate, mihi oſtenſi fuêre. </s>
              <s id="s.013350">Sed hæc noſtræ
                <lb/>
              genti propria ſunt, atque ab vtroque pa­
                <lb/>
              rente hæreditario iure accepta. </s>
              <s id="s.013351">Nam pater
                <lb/>
              nocte præcedente, quam dies conſecutus
                <lb/>
              eſt, quod peſte correptus fuit, per ſomnium
                <lb/>
              monitus eſt, quòd luce ſuccedente peſtis
                <lb/>
              eum inuaderet. </s>
              <s id="s.013352">Nec ſeræ aut peſſuli ad vi­
                <lb/>
              tandam ſomnij expectationem valuere. </s>
              <s id="s.013353">Et
                <lb/>
              mater cùm duos è ſex, me excepto, filios
                <lb/>
              ſuperſtites haberet, nocte ea, qua ægrota­
                <lb/>
              re cœperunt antequam illi conquererentur,
                <lb/>
              ambos eripi ſibi, & ad cœleſtia regna per­
                <lb/>
              uenire vidit: nec fruſtrato euentu, am­
                <lb/>
              bo enim octaua à ſomnij, & morbi nocte,
                <lb/>
              cùm pueri eſſent, migrarunt in cœleſtes ſe­
                <lb/>
              des. </s>
              <s id="s.013354">De ſomniis decem libros ſcripſimus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013355">Hæc ſolùm adiicere volui, vt homines ſci­
                <lb/>
              rent eſſe aliquid in nobis præter nos. </s>
              <s id="s.013356">Dico
                <lb/>
              autem, in omnibus hominibus. </s>
              <s id="s.013357">Sed hos,
                <lb/>
              quia volunt, ad virtutes incitat, alios ad
                <lb/>
              cædes, & veneficia. </s>
              <s id="s.013358">Quid exiſtimas men­
                <lb/>
              tem eſſe conſcelerati? </s>
              <s id="s.013359">an homo ibi ſolus eſt?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013360">an timores, odia, ſuſpiciones, iræ, & tor­
                <lb/>
              menta animi, vt quum homo ſe in poteſta­
                <lb/>
              tem dederit, ſui iuris eſſe non poſſit. </s>
              <s id="s.013361">Sepe­
                <lb/>
              liuntur in ſingulis ſemina, & germen aduer­
                <lb/>
              ſæ factionis. </s>
              <s id="s.013362">Quamobrem excitari nemo ad
                <lb/>
              virtutem poterit, neque ſomniorum verita­
                <lb/>
              tem experiri, qui quod in ſe eſt, præter ſe
                <lb/>
              obruit, atque ſepelit. </s>
              <s id="s.013363">Sunt enim factiones
                <lb/>
              tres, Dæmoniorum malorum, & lucis cla­
                <lb/>
              ræ, & voluptatis. </s>
              <s id="s.013364">Et dæmoniorum ac lucis
                <lb/>
              magis inter ſe ſimiles, quam eorum, qui
                <lb/>
              quæſtui ſolùm inhiant: hi enim omninò à
                <lb/>
              carne, & corporeo amictu ortum habent.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013365">Quamobrem & ſceleſtis hominibus ſomnia
                <lb/>
              vera, & futurorum prouidentia, & miran­
                <lb/>
              da accidunt. </s>
              <s id="s.013366">Dæmon enim quòd corpore ca­
                <lb/>
              reat, cum luce commune aliquid habet, alia
                <lb/>
              nihil prorſus. </s>
              <s id="s.013367">Scio quid mihi obiici poſſit,
                <lb/>
              quòd ſcilicet diuinus videri velim. </s>
              <s id="s.013368">Ita me
                <lb/>
              excordem putant, vt apud homines hoc
                <lb/>
              mihi potiùs, non vanitati aſcribendum eſſe
                <lb/>
              ſciam, quàm laudi? </s>
              <s id="s.013369">Verùm quæ vidi, quæ­
                <lb/>
              que ſcio, vel maximo periculo propoſito,
                <lb/>
              tacere non poſſum. </s>
              <s id="s.013370">Auxilio non mihi paruo
                <lb/>
              eſt, quòd cùm Galeno eadem contigiſſent,
                <lb/>
              idem metus, eadem ſuſpicio, quam ipſe non
                <lb/>
              ignorare faſſus eſt, voluit tamen iuſſis pa­
                <lb/>
              rêre, & quæ ſciebat non tegere famæ iactu­
                <lb/>
              ra, quàm hominum gloriæ ſtudere. </s>
              <s id="s.013371">Qui non
                <lb/>
              eſt ex ouibus, non iudicet quantum referat
                <lb/>
              carnem non attingere. </s>
              <s id="s.013372">Quòd ſi forſan ex hoc
                <lb/>
              opinionem ſanctitatis quiſquam me quære­
                <lb/>
              re ſuſpicetur, ſciat nullum inter veteres ma­
                <lb/>
              gis conſtanter animorum noſtrorum interi­
                <lb/>
              tum affirmaſſe, quàm Galenum, & nos pec­
                <lb/>
              catores eſſe: quare aliò deducenda ratio ho­
                <lb/>
              rum: vnde ad libros de Æternitatis arcanis,
                <lb/>
              & de Fato, hæc pertinent, non ad præſentem
                <lb/>
              diſputationem, neque illi propria ſunt. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.013373">
                <margin.target id="marg1818"/>
              Somnia quæ
                <lb/>
              augeant, vel
                <lb/>
              minuant.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.013374">
                <margin.target id="marg1819"/>
              Autor quo­
                <lb/>
              modo librem
                <lb/>
              hunc abſol­
                <lb/>
              uerit.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.013375">Illud verò proprium huic tractationi, cur
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1820"/>
                <lb/>
              ſomnium tempus longius multò oſtendat,
                <lb/>
              quàm ſit: nam hora vna quandoque iuiſſe
                <lb/>
              ex Mediolano in vrbem quampiam viſus
                <lb/>
              ſum incognitam, quæ 300000. paſſuum
                <lb/>
              à Mediolano diſtabat. </s>
              <s id="s.013376">Atque interim vr­
                <lb/>
              bem alias perluſtraſſe, tot montes, valles,
                <lb/>
              campos, vt vix ſex diebus hæc peragas:
                <lb/>
              videbárque ob id multum obdormiſſe, ſed
                <lb/>
              nolarum ſonus admonebat, neque per in­
                <lb/>
              tegram horam nos naturæ ſatisfeciſſe. </s>
              <s id="s.013377">Cau­
                <lb/>
              ſa eſt, quòd operationes perficiuntur abſ­
                <lb/>
              que corporis labore, atque ideò promptiſ­
                <lb/>
              ſimè: iudicium verò temporis æſtimatione
                <lb/>
              laboris corporei à ratione per ſomnum im­
                <lb/>
              pedita ſumitur: quamobrem qui imaginan­
                <lb/>
              tur hæc vigilantes, tempus non augent,
                <lb/>
              cùm agnoſcant non hæc tranſegiſſe verè,
                <lb/>
              ſed ſola mente, quæ celeriter omnia hæc po­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1821"/>
                <lb/>
              teſt perficere, concepiſſe. </s>
              <s id="s.013378">Contraria ratio­
                <lb/>
              ne tempus in ſomno contrahitur, cùm vel
                <lb/>
              non ſomniamus: aut pauca, atque ſine mo­
                <lb/>
              tu: motus enim tempus eſt menſura. </s>
              <s id="s.013379">Sed
                <lb/>
              quid tempus eſt? </s>
              <s id="s.013380">cuius cùm nihil vnquam
                <lb/>
              ſit, omnia tamen in illo ſunt, & ſemper om­
                <lb/>
              nibus aſſiſtit. </s>
              <s id="s.013381">Illud idem omnia generat, &
                <lb/>
              occidit, auctor vitæ ac mortis. </s>
              <s id="s.013382">Vtque illius
                <lb/>
              exſpectatio longiſſima, ita ſemper memoria
                <lb/>
              breuiſſima. </s>
              <s id="s.013383">Cúmque nos ſemper comitetur,
                <lb/>
              nunquam ipſum tamen agnoſcimus. </s>
              <s id="s.013384">Nec
                <lb/>
              cùm eius tanta fit copia, reparatio tamen vl­
                <lb/>
              la conceditur: vnde fit, vt nullius alterius rei
                <lb/>
              iactura ſit maior, & vilior. </s>
              <s id="s.013385">Profuit mihi non
                <lb/>
              parùm hæc nouiſſe: ſed quædam horum illi
                <lb/>
              conueniunt, quædam verò his, quæ cum eo
                <lb/>
              ſunt coniunctiſſima. </s>
              <s id="s.013386">Nam tam longè proce­
                <lb/>
              dere, quod nunquam ſit, admiratione ſatis
                <lb/>
              dignum eſt. </s>
              <s id="s.013387">Ergo nos non tempus, ſed quod
                <lb/>
              in eo fit, factúmque eſt, atque manet, com­
                <lb/>
              prehendimus. </s>
              <s id="s.013388">Tempus verò ipſum per ſe eſt
                <lb/>
              ſenſui ignotum: nam imaginatione conſtat,
                <lb/>
              quod à nobis cognoſcitur. </s>
              <s id="s.013389">Ergo non ſolùm
                <lb/>
              ſomniis mira referuntur, ſed etiam vigilia.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013390">Atque hæc quidem triplex: alia media, vt
                <lb/>
              in ectaſi. </s>
              <s id="s.013391">Contigit quandoque Andreæ
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1822"/>
                <lb/>
              Oſiandro, viro in omni genere linguarum
                <lb/>
              eruditiſſimo, Norimbergenſi, Theologó­
                <lb/>
              que, amico noſtro, vt ille nobis aliàs per
                <lb/>
              Epiſtolam ſignificauit, quod cùm eſſet ado­
                <lb/>
              leſcens, quartanáque laboraret, ſub ipſius ac­
                <lb/>
              ceſſionis tempore videbatur in nemore eſſe,
                <lb/>
              atque à feris ac ſerpentibus diuerſi gene­
                <lb/>
              ris expeti, quod illi erat acerbiſſimum, nec
                <lb/>
              ab vllo poterat perſuaderi, vel quòd in do­
                <lb/>
              mo eſſet, vel quòd hæc ipſa imaginaretur
                <lb/>
              falsò. </s>
              <s id="s.013392">Verùm cùm pater accederet, illicò
                <lb/>
              menti priſtinæ reſtituebatur, agnoſcebát que
                <lb/>
              domum, cubiculum, amicóſque aſſiſtentes
                <lb/>
              abſque vlla formidine. </s>
              <s id="s.013393">Sed recedente pa­
                <lb/>
              tre, denuò ſpecies illa obuerſabatur in oculis,
                <lb/>
                <expan abbr="redibántq;">redibántque</expan>
              imagines omnes,
                <expan abbr="perſeuerauitq;">perſeuerauitque</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1823"/>
                <lb/>
              hoc
                <expan abbr="malũ">malum</expan>
              , donec & febris, quę diu
                <expan abbr="illũ">illum</expan>
              afflixit. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.013394">
                <margin.target id="marg1820"/>
              Somnium
                <lb/>
              quomodo lon­
                <lb/>
              gius tempus,
                <lb/>
              quàm ſit,
                <lb/>
              oſtendat.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.013395">
                <margin.target id="marg1821"/>
              Tempus quid
                <lb/>
              ſit, &
                <expan abbr="quinq;">quinque</expan>
                <lb/>
              illius pul­
                <lb/>
              cherrima
                <lb/>
              quæſita.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.013396">
                <margin.target id="marg1822"/>
              Andreæ O­
                <lb/>
              ſiandri mira
                <lb/>
              hiſtoria.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.013397">
                <margin.target id="marg1823"/>
              Eremitarum
                <lb/>
              illuſiones
                <lb/>
              vnde.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.013398">Similia hæc prorſus exiſtimo his, quæ </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>