Buonamici, Francesco, De motu libri X

Table of figures

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="278"/>
              Neque item probare poſſumus
                <expan abbr="eſſentiã">eſſentiam</expan>
              ſe habere vt
                <expan abbr="poteſtatẽ">poteſtatem</expan>
              ad eſſe, qui legamus non rarò apud
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1833"/>
                <lb/>
                <expan abbr="Ariſtotelẽ">Ariſtotelem</expan>
                <expan abbr="potentiã">potentiam</expan>
              ad eſſe fundari,
                <expan abbr="">non</expan>
              eſſentia, ſed materia: hæc
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ſola eſt poteſtate ſubſtantia, &
                <lb/>
              efficientis ope ad actu
                <expan abbr="ſubſtantiã">ſubſtantiam</expan>
              traducitur. </s>
              <s>&, cùm ſit res imperfecta, accipiens formam quæ eſt
                <lb/>
              ſuaipſius & propria perfectio, fit actu ſubſtantia, & actu eſt, & eſt terminus generationis, ſi non
                <lb/>
              primus & abſolutus, at
                <expan abbr="ſecũdus">ſecundus</expan>
              & ex alio pendens. </s>
              <s>Quamobrem hîc ego
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
                <expan abbr="ſubiiciã">ſubiiciam</expan>
              id quod
                <lb/>
              obiicit Parmenidi & Meliſſo Ariſtoteles, cùm parum firma reputetur apud Peripateticos hæc po­
                <lb/>
              ſitio, non poſſe, niſi infirmis & lubricis niti fundamentis. </s>
              <s>Adde
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              , quia nulla ratio ſuccurrit qua
                <lb/>
              ſe expedire poſsit ex his obiectionibus. </s>
              <s>Etenim hæc exiſtentia, cùm ſit
                <expan abbr="quædã">quædam</expan>
              res, aut eſt ſubſtan­
                <lb/>
              tia, aut accidens. </s>
              <s>
                <expan abbr="Nanq.">Nanque</expan>
              hæc diuiſio
                <expan abbr="cõplectitur">complectitur</expan>
                <expan abbr="oĩa">omnia</expan>
              : nihil
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              eſſe
                <expan abbr="põt">potest</expan>
              ex his. </s>
              <s>triplex
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
                <expan abbr="ſubſtãtiæ">ſubſtantiæ</expan>
                <lb/>
              genus eſt, materia .ſ. </s>
              <s>forma, &
                <expan abbr="cõpoſitum">compoſitum</expan>
              ,
                <expan abbr="quorũ">quorum</expan>
              nullum eſt exiſtentia. </s>
              <s>Neque item accidens, eo
                <lb/>
              quòd nullum ſubuenit prædicamentum quò referri queat. </s>
              <s>Tum prætereà, quia ponitur in eſſen­
                <lb/>
              tia poteſtas: at poteſtas in perfectius
                <expan abbr="contẽdit">contendit</expan>
              : non igitur in accidens. </s>
              <s>Si actum dixeris eſſe. </s>
              <s>ne­
                <lb/>
              que primus eſt hic,
                <expan abbr="quoniã">quoniam</expan>
              non eſt forma,
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              ſecundus, quia ſecundus aut eſt forma ſimpliciter,
                <lb/>
              aut aliquo modo, hoc eſt, operans, vt poſteà videbimus. </s>
              <s>Quinetiam
                <expan abbr="ruinã">ruinam</expan>
              ſibi moliuntur. </s>
              <s>Nam
                <lb/>
              dum accipiunt
                <expan abbr="eſſentiã">eſſentiam</expan>
              eſſe potentiam, aduerſantur Ariſtotelicę partitioni qui poteſtatem mate­
                <lb/>
              riæ tribuit,
                <expan abbr="actũ">actum</expan>
              formæ, cui ſolet addici eſſentia. </s>
              <s>
                <expan abbr="Atq.">Atque</expan>
              hæc quidem Ariſtoteles 2. de Anima. </s>
              <s>Illud
                <lb/>
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              notandum, quòd ſibi quaſi ſuo iure ſumunt ex eſſentia & eſſe fieri compoſitionem, vbi ſi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1834"/>
                <lb/>
              mul etiam dant è duob. </s>
              <s>in actu fieri poſſe vnum per ſe. </s>
              <s>eſſentia
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              actus eſt, quin potius maximè
                <lb/>
              actus, cui
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              principio
                <expan abbr="multũ">multum</expan>
              tribuunt huius ſententiæ defenſores. </s>
              <s>Atque hęc quidem contra
                <lb/>
              D.
                <expan abbr="Thomã">Thomam</expan>
              diſſeruntur. </s>
              <s>Ex quibus item contraria ſententia confirmari videbitur. </s>
              <s>Sed ſiquis
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
                <lb/>
              pro hac parte
                <expan abbr="firmamentũ">firmamentum</expan>
              deſideret, illud ſatis
                <expan abbr="idoneũ">idoneum</expan>
              ac firmum eſſe cenſebitur quod à genera­
                <lb/>
              tione ſumptum eſt. </s>
              <s>Nimirùm, ſi exiſtentia re differret ab eſſentia, duo forent termini per ſe pri­
                <lb/>
              mi generationis ipſius. </s>
              <s>Id verò fieri nequit. </s>
              <s>
                <expan abbr="Nanq.">Nanque</expan>
              vnitas numeralis cuiuſlibet motus pendet ex
                <lb/>
              vnitate numerali termini ad quem. </s>
              <s>Coniunctum probatur. </s>
              <s>ſiquidem terminus generationis ſit
                <lb/>
              forma, ſit
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              terminus generationis ipſum eſſe, vt patet ex definitione generationis; eſt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              muta­
                <lb/>
              tio ex non ente in ens. </s>
              <s>Si ergo hæc re differunt, duo ſunt termini generationis re diſtincti, vt ac­
                <lb/>
              cepimus. </s>
              <s>Dabit
                <expan abbr="quiſpiã">quiſpiam</expan>
              duos eſſe terminos,
                <expan abbr="primũ">primum</expan>
              .ſ. </s>
              <s>ac ſecundum. </s>
              <s>Tum
                <expan abbr="quęrã">quęram</expan>
              ego, quis ex ipſis
                <lb/>
              primus ſit, formáne an eſſe. </s>
              <s>Non ſanè
                <expan abbr="ipsũ">ipsum</expan>
              eſſe;
                <expan abbr="quoniã">quoniam</expan>
              eſt effectus formalis ipſius formæ: ergo
                <lb/>
              poſterius formę. </s>
              <s>Eſt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              res per
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              ,
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              eſſe dicitur res, niſi cùm
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              conſecuta fuerit. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
                <expan abbr="Neq.">Neque</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1835"/>
                <lb/>
              etiam forma, quia, cùm forma ſeparetur ab eſſe, poſſet
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              abſoluta eſſe generatio, tametſi non
                <lb/>
              ſuccederet eſſe:
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              minus quàm
                <expan abbr="">cum</expan>
              calefactio
                <expan abbr="sẽper">semper</expan>
              habeat
                <expan abbr="adnexã">adnexam</expan>
                <expan abbr="rarefactionẽ">rarefactionem</expan>
              , atque inducta
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1836"/>
                <lb/>
              caliditate, raritas
                <expan abbr="">non</expan>
              eſſet inducta; nihilominus foret abſoluta calefactio. </s>
              <s>Sic aliquid eſſet
                <expan abbr="genitũ">genitum</expan>
                <lb/>
              quod
                <expan abbr="nondũ">nondum</expan>
              eſſet. </s>
              <s>Proptereà contrà nonnulli opinati
                <expan abbr="sũt">sunt</expan>
              , eſſe ab eſſentia reipſa non differre, ſed
                <lb/>
              ad
                <expan abbr="ſummũ">ſummum</expan>
              ſola
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
              diſcrepare. </s>
              <s>Veruntamen, vt liberè dicam
                <expan abbr="qd">quod</expan>
              ego ſentio, videtur
                <expan abbr="vtraq.">vtraque</expan>
                <expan abbr="ſen-tẽtia">ſen­
                  <lb/>
                tentia</expan>
              nonnihil ambigui pręſeferre,
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              id puto propter
                <expan abbr="ambiguitatẽ">ambiguitatem</expan>
              diſtinctionis illius, quod
                <expan abbr="in-quiũt">in­
                  <lb/>
                quiunt</expan>
              re & ratione diſtare. </s>
              <s>Nam re differre, vt aliàs adnotauimus, eſt
                <expan abbr="">non</expan>
              eſſe
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
              ſubiecto, eſt
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
                <lb/>
                <expan abbr="eſsẽtia">eſsentia</expan>
              diſcrepare; hoc eſt, aliam habere
                <expan abbr="rationẽ">rationem</expan>
              ab eo cum quo, aut in quo eſt: ſic re differt albe­
                <lb/>
              do niuis ab albedine cygni, & numerus
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              à reipſa numerata. </s>
              <s>ibi quidem, quia diuerſa ſubiecta;
                <lb/>
              hîc quòd eſſentia & ratio diuerſa. </s>
              <s>Ratione
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              , quia vel eſſentia & notio alia, vt fundamenti, &
                <lb/>
              habitudinis, vel
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              quòd mens ipſa ſeparet, quę reapſe
                <expan abbr="cõiuncta">coniuncta</expan>
              ſunt, vt
                <expan abbr="albedinẽ">albedinem</expan>
              ab homine albo;
                <lb/>
              vbi
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              nihil eſt abſurdi, ſi id quod ita ſeparatur,
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
              prius exiſtit, natura verò poſterius. </s>
              <s>Quo­
                <lb/>
              circa, ſiquis id negare audebit, cum
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
              differre dixerit eſſe ab
                <expan abbr="eſsẽtia">eſsentia</expan>
              , quia non fit alia notio
                <expan abbr="ei9">eius</expan>
                <lb/>
              quod eſt eſſe &
                <expan abbr="eſsẽtiæ">eſsentiæ</expan>
              , nec rei quicquam vltra
                <expan abbr="eſsẽtiam">eſsentiam</expan>
              accedere, & multò magis vltra formam;
                <lb/>
              is ab Ariſtotele planè diſcedere exiſtimabitur. </s>
              <s>eſſe
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              eſt ipſius
                <expan abbr="cõpoſiti">compoſiti</expan>
              primò in rebus materiatis
                <lb/>
              (
                <expan abbr="nanq.">nanque</expan>
              in cęteris
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
              eſt eſſe & eſſentia, quae ſola ipſorum forma extat,
                <expan abbr="eaq́">eaque</expan>
              . </s>
              <s>omnibus numeris & par­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1837"/>
                <lb/>
              tibus abſoluta) vnde ſine materia ſenſili
                <expan abbr="">non</expan>
              datur, ſiue ea ſit prima cauſſa, cur ſit compoſitum, &
                <lb/>
              ſingulare, ſiue ſecunda & aliqua forma, aut natura indiuidua, nihil refert; illud ſatis eſt, ſi nobis
                <lb/>
                <expan abbr="cõcedatur">concedatur</expan>
              materiam
                <expan abbr="ſenſilẽ">ſenſilem</expan>
              neceſſariò ſupponi in conſtitutione
                <expan abbr="cõpoſiti">compoſiti</expan>
              & ſingularis, & eius eſſe
                <lb/>
                <expan abbr="partẽ">partem</expan>
              quæ conſtituat. </s>
              <s>Siue ergo materia ſenſilis, quia
                <expan abbr="põt">potest</expan>
              hoc eſſe, fiat hoc acceſsione formæ, ſeu
                <lb/>
              forma quæ eſt in
                <expan abbr="efficiẽte">efficiente</expan>
              , vel ſuapte natura ſingularis, vel
                <expan abbr="cõmunis">communis</expan>
              & vniuerſalis, vt arbitror, aſ­
                <lb/>
              ſumat
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
                <expan abbr="ſenſilẽ">ſenſilem</expan>
              ; aliquid extrinſecùs
                <expan abbr="vtriq.">vtrique</expan>
              accedat oportet, vel materiæ,
                <expan abbr="">dum</expan>
              accipit
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              ,
                <lb/>
              vel formæ, dum ſibi materiam ſumit, ex
                <expan abbr="quib.">quibus</expan>
              ipſum eſſe conſequatur. </s>
              <s>Neque
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              illos audio qui
                <lb/>
              nihil accedere putant in generatione, cùm
                <expan abbr="credãt">credant</expan>
              agens nihil exhibere & præſtare, niſi ſolam
                <expan abbr="per-fectionẽ">per­
                  <lb/>
                fectionem</expan>
              , quia .ſ. </s>
              <s>promoueat ſolùm id
                <expan abbr="qd">quod</expan>
              eſt poteſtate ad
                <expan abbr="actũ">actum</expan>
              : dat
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              quam habet in ſeipſo
                <lb/>
              formaliter, materię quę
                <expan abbr="ſolũmodò">ſolummodò</expan>
                <expan abbr="illã">illam</expan>
              habere
                <expan abbr="põt">potest</expan>
              . </s>
              <s>
                <expan abbr="Neq.">Neque</expan>
              alio pacto credo,
                <expan abbr="propoſitionẽ">propoſitionem</expan>
                <expan abbr="illã">illam</expan>
              eſſe
                <expan abbr="verã">veram</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>Agens nihil exhibere, niſi
                <expan abbr="ſolã">ſolam</expan>
                <expan abbr="perfectionẽ">perfectionem</expan>
              ; niſi, quatenus dat
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              quę, vt aliàs accepiſti,
                <expan abbr="p̃fectio">perfectio</expan>
                <lb/>
              reputatur,
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              ita deſcribitur. </s>
              <s>Et
                <expan abbr="quantũ">quantum</expan>
                <expan abbr="p̨tinet">pertinet</expan>
              ad eſſe, quia .ſ. </s>
              <s>exhibita forma nihil aliud faciat:
                <expan abbr="">quando</expan>
                <lb/>
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              ex
                <expan abbr="p̃ſentia">praeſentia</expan>
              formę
                <expan abbr="ĩ">in</expan>
              materia
                <expan abbr="ſtatĩ">ſtatim</expan>
                <expan abbr="cõſequit̃">conſequitur</expan>
              , vt ſit
                <expan abbr="cõpoſitũ">compoſitum</expan>
              . </s>
              <s>Proinde
                <expan abbr="">cum</expan>
              aliud ſit materia
                <expan abbr="sẽſilis">senſilis</expan>
                <lb/>
              à forma &
                <expan abbr="eſsẽtia">eſsentia</expan>
              ; prętereà
                <expan abbr="ſeparẽtur">ſeparentur</expan>
              hæc à materia
                <expan abbr="sẽſili">senſili</expan>
              , aliud
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              eſt eſſe
                <expan abbr="cõpoſiti">compoſiti</expan>
              ab eſſentia. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>