Buonamici, Francesco, De motu libri X
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="279"/>
                <arrow.to.target n="marg1838"/>
                <lb/>
              Quia verò poſſes obiicere ſeparationem formę, ſeu eſſentiæ à materia ſenſili
                <expan abbr="">non</expan>
              eſſe, niſi rationis
                <lb/>
              opus, quia tum forma, tum eſſentia ſemper in materia ſenſili conſiſtant; audi nunc quæ me mo­
                <lb/>
              ueant ad credendum hęc
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              reipſa ſeparari. </s>
              <s>Primùm quidem eſſentia ponitur in forma,
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
                <lb/>
              materia, & ea
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              quæ ſolùm mente comprehendi poſsit: ſed cum forma, tum materia quæ
                <lb/>
              in mentem cadit, quanuis ſint in materia ſenſili, nec
                <expan abbr="vſq̃">vſquae</expan>
              extent ab ea ſecreta; at ſuapte natura
                <expan abbr="">non</expan>
                <lb/>
              magis hac quàm illa materia ſenſili terminantur,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              ſed generatim
                <expan abbr="quæcunq.">quæcunque</expan>
              conditiones offeren­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1839"/>
                <lb/>
              tur, eas accipient, modò ſecum congruant & tolerari poſsint. </s>
              <s>eius res ſignum, quae idem agens per
                <lb/>
              eandem formam complures effectus conſimiles gignere poteſt. </s>
              <s>Ergo etiam natura ſeparantur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Prętereà docens Ariſtoteles, vt compoſitum ex duob. </s>
              <s>primordiis conflatum ſit, inquit, rationem
                <lb/>
              compoſiti in componentium rationes diſſolui. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              Ergo rationes principiorum natura priores. </s>
              <s>
                <expan abbr="">non</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1840"/>
                <lb/>
              ita dices diſſolui rationem compoſiti, in rationem eius quod eſt; ſed contrà rationem eius quod
                <lb/>
              eſt, in rationem prædicamentorum. </s>
              <s>Idcirco nos monebat Ariſtoteles,
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
                <expan abbr="eorũ">eorum</expan>
              quorum rationes
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1841"/>
                <lb/>
                <expan abbr="ſepararẽtur">ſepararentur</expan>
              ,
                <expan abbr="geminã">geminam</expan>
              eſſe naturam, quorundam ſanè quorum ſubſtantia prior eſſet, ea verò ſunt,
                <lb/>
              quorum ſubſtantia eſſe excellit, aliorum verò minimè, quorum .ſ. </s>
              <s>ſubſtantia ſine illo non conſi­
                <lb/>
              ſteret. </s>
              <s>Sed ea natura ſine his determinatis eſſe
                <expan abbr="põt">potest</expan>
              , nec habet eſſe, quòd ſit in alio. </s>
              <s>Quamobrem
                <lb/>
              non ratione ſola, ſed etiam natura ſecernuntur. </s>
              <s>
                <expan abbr="Neq.">Neque</expan>
              ſpectatur quòd actu nunquam ſeparentur,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1842"/>
                <lb/>
              ſed quòd illorum eſſe non ſit in alio poſitum. </s>
              <s>
                <expan abbr="Nanq.">Nanque</expan>
              etiam ſubſtantia nuſquàm extat ſine acci­
                <lb/>
              dente, nihilo ſecius eſſe ſubſtantiæ diuerſum eſt ab eſſe accidentis, & eo quoque natura prius.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <expan abbr="Ideòq́">Ideòque</expan>
              . </s>
              <s>ſicut accidens & ſubſtantia re diſiunguntur, quanuis actu non ſeparentur, ſic quoque de
                <lb/>
              forma & eſſentia
                <expan abbr="dicendũ">dicendum</expan>
              eſt, ſi cum compoſito & materia ſenſili conferantur. </s>
              <s>Atqui dices, eſſe
                <lb/>
              nihil addit, eſt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              tranſcendens, & ad vnum. </s>
              <s>Vide obſecro quantum decipiaris, & impliceris fal­
                <lb/>
              lacia ſecundùm figuram dictionis. </s>
              <s>Non'ne eſt eſſe accidentis? </s>
              <s>non'ne ſubſtantiæ? </s>
              <s>Nunquid fate­
                <lb/>
              beris eſſe acciddentis nihil addere alteri eſſe? </s>
              <s>nunquam te ita ineptum credam: illud & verò fa­
                <lb/>
              beris eſſe accidentis nihil addere accidenti, ſic
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              eſſe dicitur & de
                <expan abbr="cõpoſito">compoſito</expan>
              & de eſſentia:
                <lb/>
              non eſt idem eſſe vtriuſque. </s>
              <s>Si igitur eſſe quod dicitur de compoſito, cum compoſito confera­
                <lb/>
              tur,
                <expan abbr="vtiq.">vtique</expan>
              nihil addet. </s>
              <s>ſed ſi eſſe, quod de
                <expan abbr="cõpoſito">compoſito</expan>
              prædicatur, cùm eſſe eſſentiæ & formæ compa­
                <lb/>
              retur; dicam & conſtantiſsimè
                <expan abbr="defendã">defendam</expan>
              eſſe illud & ipſi eſſentiæ aliquid addere, & poſterius na­
                <lb/>
              tura, & re, ideſt, eſſentia diſcrepans, non ſecus àc diſcrepet eſſentia cauſſæ ab ipſo effecto, ſiquan­
                <lb/>
              do ſeorſum
                <expan abbr="cõſideretur">conſideretur</expan>
              , tametſi non exiſtit extra
                <expan abbr="effectũ">effectum</expan>
              , vt lignum, ſiquis aduertat, ex quo
                <expan abbr="factũ">factum</expan>
                <lb/>
              eſt
                <expan abbr="ſcamnũ">ſcamnum</expan>
              ; interit in ſcamno vt pars, & quia prius extitit
                <expan abbr="lignũ">lignum</expan>
              , quàm ex eo fieret
                <expan abbr="ſcamnũ">ſcamnum</expan>
              , reipſa
                <lb/>
              ſcamnum à ligno ſegregabit, cùm poſteà fabricatum fuerit
                <expan abbr="ſcamnũ">ſcamnum</expan>
              ,
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              eius forma ab artifice ſe­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1843"/>
                <lb/>
              parata, & in materia poſita, & ipſum à
                <expan abbr="cõpoſito">compoſito</expan>
              ſola ratione differre profitebitur, eo
                <expan abbr="tamẽ">tamen</expan>
              modo
                <lb/>
              quo poſterius à priore, & id quod eſt ad
                <expan abbr="vnũ">vnum</expan>
              , à ſuis partibus ſeparari didiciſti: ac ſi ita re differre
                <lb/>
              acciperent D. Thomæ ſectatores,
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              nominum
                <expan abbr="poteſtatẽ">poteſtatem</expan>
              perturbarent, eos approbarem, ſi ſe­
                <lb/>
              cus, non poſſem non diſſentire. </s>
              <s>Nec aliud quicquam rationes eorum conuincunt. </s>
              <s>Neque hanc
                <lb/>
                <expan abbr="ſententiã">ſententiam</expan>
              demoliuntur ea quæ
                <expan abbr="opponũt">opponunt</expan>
              aduerſarij. </s>
              <s>ſiquidem vbi dicitur, duos fore terminos ge­
                <lb/>
              nerationis, id inficiemur. </s>
              <s>Nam terminus eſt eſſe, quod eſt eſſe actu. </s>
              <s>Cùm verò opponunt, formam
                <lb/>
              eſſe eiuſmodi
                <expan abbr="terminũ">terminum</expan>
              ,
                <expan abbr="ideòq́">ideòque</expan>
              . </s>
              <s>cùm forma ſeparetur ab eſſe, poterit eſſe quidem generatio,
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
                <lb/>
              tamen erit res. </s>
              <s>Specta, amabo te, hîc quàm parùm ſibi conſtet ille qui ita opponit. </s>
              <s>Etenim de eſ­
                <lb/>
              ſentia
                <expan abbr="diſſerit̃">diſſeritur</expan>
              ipſe verò accipit
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              quæ eſt pars eſſentiæ,
                <expan abbr="differẽs">differens</expan>
              ab
                <expan abbr="eſsẽtia">eſsentia</expan>
              , veluti pars à toto.
                <lb/>
              </s>
              <s>Sed hoc miſſo animaduerte quæſo quo vitio laboret hoc argumentum: nam fallit recipiens
                <lb/>
              ſimpliciter id quod verum eſt cum aliqua
                <expan abbr="cõditione">conditione</expan>
              : ſic
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              terminus eſt forma, non per ſe nuda,
                <lb/>
              ſed vt eſt in materia,
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              illa
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              ſenſili. </s>
              <s>Proinde
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              ceſſat illa dubitatio. </s>
              <s>Tametſi forma eſt ip­
                <lb/>
              ſum quid eſt, forma
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              gignitur, quid eſt verò eſt æternum: quandò forma generatur propter
                <lb/>
              materiam ſenſilem, dum .ſ. </s>
              <s>ab agente collocatur in materia apparata: in hac
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              prima ineſt origo
                <lb/>
              tranſmutationis ſubſtantiæ, quid eſt
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              , ab hoc materiæ genere ſegregatur. </s>
              <s>Forma verò in mate­
                <lb/>
              ria nil eſt aliud àc
                <expan abbr="cõpoſitum">compoſitum</expan>
              , & eſſe compoſiti proprium, vt quanuis eſſe formæ & eſſe materiæ
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1844"/>
                <lb/>
              ſeorſum ſit
                <expan abbr="vniuſcuiuſq.">vniuſcuiuſque</expan>
              proprium, & ſuo
                <expan abbr="cuiuſq.">cuiuſque</expan>
              proprio & peculiari modo, & eſſe formæ ſit
                <lb/>
              perfectio, materia verò ſenſilis
                <expan abbr="imperfectũ">imperfectum</expan>
              , atque poteſtas: at forma in materia ſenſili, tum illud
                <lb/>
              in actu ſunt, quod eſt compoſitum propter
                <expan abbr="vtriuſq.">vtriuſque</expan>
              naturæ virtutem, vt ſuo loco declarabitur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Firmum ſanè foret
                <expan abbr="argumentũ">argumentum</expan>
              . </s>
              <s>ſi forma per ſe poneretur finis generationis: hæc
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              terminus al­
                <lb/>
              ter eſſet, & à compoſito ſeparatus. </s>
              <s>Et illa quæſtio vana, ſit'ne accidens, an ſubſtantia: eſt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              eſſe.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <expan abbr="quemadmodũ">quemadmodum</expan>
              id quod ipſi ſupponitur reipſa, mente verò
                <expan abbr="cõmune">commune</expan>
              quoddam ad vnum,
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              il­
                <lb/>
              lud natura poſterius, idcirco reipſa
                <expan abbr="põt">potest</expan>
              eſſe compoſitum. </s>
              <s>veruntamen ita ſe habeat ad
                <expan abbr="cõpoſitũ">compoſitum</expan>
              ,
                <lb/>
              atqui ſi
                <expan abbr="">cum</expan>
              eſſentia, & quiditate conferatur, eſt
                <expan abbr="oĩno">omnino</expan>
              poſterius & origine & perfectione: ſiqui­
                <lb/>
              dem ex illa exiſtat, & ſimiliter ex illius boni participatione
                <expan abbr="ſuã">ſuam</expan>
              pręſtantiam conſequatur. </s>
              <s>
                <expan abbr="Neq.">Neque</expan>
                <lb/>
              ita ſe habere ad eſſentiam immutat prędicamentum eius cui tribuitur, eſſe
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              totidem modis eſt,
                <lb/>
              quot ſunt figurę dictionis: nec quicquam vetat prius & poſterius eſſe, cauſſaúe & effectum,
                <lb/>
              quo minus omnia ſint ex
                <expan abbr="eodẽ">eodem</expan>
              prędicamento, & vniuoca nonnunquàm, quo magis naturę </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>