1videbantur eremum incolentibus olim ma
gna ex parte: nam quædam à Deo aut dæ
monibus immitti non nego ſanctis viris, quę
aut dæmonas, aut Deum tum referebant.
Nam neque cùm multis aliis accidant hæc,
ad Deum, aut dæmonas transferre licet, præ
ſertim cùm dicant poſſe eos per imaginatio
nem repreſentare, etiam nobis inuitis, om
nia, quæ velint: neque tot probos, quique to
tam vitam tam aſperis laboribus ac ſolitu
dini deuorauerunt, mentiri tam parua de
cauſa crediderim. Sed ſolitudo ipſa, ménſque
ægra laboribus ac ieiuniis, tum tempera
tura cibis mutata agreſtibus, quod hu
mor poterat in illo melancholicus, repreſen
tabant.
gna ex parte: nam quædam à Deo aut dæ
monibus immitti non nego ſanctis viris, quę
aut dæmonas, aut Deum tum referebant.
Nam neque cùm multis aliis accidant hæc,
ad Deum, aut dæmonas transferre licet, præ
ſertim cùm dicant poſſe eos per imaginatio
nem repreſentare, etiam nobis inuitis, om
nia, quæ velint: neque tot probos, quique to
tam vitam tam aſperis laboribus ac ſolitu
dini deuorauerunt, mentiri tam parua de
cauſa crediderim. Sed ſolitudo ipſa, ménſque
ægra laboribus ac ieiuniis, tum tempera
tura cibis mutata agreſtibus, quod hu
mor poterat in illo melancholicus, repreſen
tabant.
Authoris hi
ſtoria mira.
ſtoria mira.
Secundum vigiliæ genus eſt, in quo ſola
operatio læditur, vis tamen animæ manet,
cuiuſmodi fuiſſe, quod mihi perpetuo trien
nio contigiſſe memini. Id fuit ab anno
quarto ad ſeptimum vſque ab hora enim
diei ſecunda ad quartam ſemper, aut ſi mo
dò tardiùs, aut ſurgerem, aut expergiſce
rer, imagines videbam ab imo lecti, quaſi
è paruis annulis, aëriſque conſtantes, arbo
rum, belluarum, hominum, oppidorum,
inſtructarum, acierum, bellicorum ac muſi
corum inſtrumentorum, aliorúmque huiuſce
generis aſcendentes, viciſſimque deſcenden
tes, aliis atque aliis ſuccedentibus. Cúmque
his maximè puerulus exiſtens oblectarer, ob
idque intentus inſpicerem, Clara mater, &
Margareta amita diligenter aliquando inter
rogarunt, num aliquid viderem? At ego
quanquam paruulus non ignorabam hoc eſſe
oſtentum quoddam, ob idque conſtanter
negabam: timens ne ſi reuelaſſem ſpectrum
me deſtitueret, aut mali mihi quicquam con
tingeret ob arcanum reſeratum. Non ignoro
has imagines ad ſubtilitatem ſenſus tan
quam cauſam, à Galeno referri: ſed non
has tamen, quæ quandiu perſeuerarent, cer
tóque ordine recurrerent, & formas tam ab
ſolutas oſtenderent. Sed cauſam ex Auerroë
nunc oſtendam: nam expleto ſeptennio, do
móque ſimul mutata, talia mihi apparere
omninò deſierunt. Pulcherrimè igitur mihi
in Collectaneis Auerroës cauſam reddere
viſus eſt, dicens: Cùm ſpiritus imaginatio
ni ſeruiens, formas imaginando exceperit,
ſoni aut qualitatis cuiuſpiam, quo odore aut
tactu dignoſcatur, aut mortui vel dæmonis,
illáque imbutus transferatur ad ſenſum, qui
in actioni correſpondet, in odoribus qui
dem ad inſtrumentum proprium olfactus, in
auditu ad aures, in ſpectris ad oculos, ne
ceſſariò olfaciet, aut audiet, aut videbit
nullo aſſiſtente obiecto: nam ſi viſio nihil
aliud eſt, quàm ſpeciei in ſpiritu in cryſtal
loide perceptio, ſeu ſpecies illa ab obiecto
decidatur, ſeu non, patet quotieſcunque
contigerit hoc, illum videre verè. Atque ita
vigilando contigit dæmones ac mortuos vi
dere, tum etiam cognitorum audire voces,
odoréſque ſentire, ac tangere, velut in ſuc
cubis, incubiſque. Ob id verò rariùs iſta vi
dentur, quàm audiantur, tangantúrve: quo
niam in cæteris ſenſibus cùm vnicam ſuffi
ciat obſeruaſſe differentiam, vnicus ſpiritus
tranſlatus ad ſenſum cum illa imagine hoc
referre poteſt, in oculis cùm plures ſint dif
ferentiæ neceſſariæ, magnitudo, forma,
calor, plures ſpiritus transferri neceſſarium
eſt: ob id etiam natura cauos fecit neruos,
qui ad oculum feruntur, ſolóſque tales, quòd
ipſi in ſuis operationibus longè pluribus in
digeant ſpiritibus: multóque etiam ob id
plus fatigamur intentè intuendo, quàm vl
lum aliorum ſenſuum exercendo. Hinc igi
tur multorum problematum ſolutio contin
git, quæ cùm veriſſima ſint, tamen adeò
fatigarunt pleróſque, vt ad miracula trans
ferre, alij ad dæmonas, alij negare non du
bitarint. Velut quòd in Iſlandia inſula vltra
Britannos, & iuxta Noruegiam, ſeu illa
ſit Thyle, ſeu alia, nunc non laboro, mor
tuos domeſticos videre ſe, ac amplecti arbi
trentur, & inter amplexus illos euaneſce
re affirmant. Ea igitur inſula bitumine to
ta ſcatet, hominéſque etiam nunc pomis,
radicibúſque, farináque piſcium, aquáque
viuunt, quòd cùm in glaciali mari poſita
ſit, ob immenſum frigus non ſegetes, mul
tóque minus vinum ſuſtinere poſſit. Vnde
ſpiritus propter victum, aër ob ſolum, &
frigus, craſſiſſimi fiunt. Ob aëris igitur ſpiſ
ſitatem, & vapores frigore concretos, ima
gines non ſecùs, quàm in nubibus oberrant:
quas errore, timoréque ac cogitatione con
ceptas, ſpiritus denſus, & terreus eouſque
retinet, donec ad inſtrumentum ſenſus defe
ratur. Inde videri, & alloqui ſibi eas per
ſuadent. Notos autem, & mortuos ob id vi
dere arbitrantur, quòd viuos ſciant ibi non
eſſe, tum quia in amplexu euaneſcunt: ig
notam autem figuram, vt Chimeræ, vel Hip
pocentauri, nemo in nubibus ſibi finxit.
Omnis enim tranſlatio ad cognita fit. Ve
rùm cur ad Heclam montem ſpectra illa ire
ſe reſpondent? Eſt Hecla mons in ea inſula,
ardétque non aliter, quàm Ætna in Sicilia
per interualla. Ideò perſuaſione longa con
cepta, quòd ibi expientur animæ, alij ne
vani ſint affingunt inania fabulæ, vt conſo
na videatur. Nec in Iſlandia ſolùm, ſed vbi
que, licet rarò: talia quæ ibi frequenter
euenire ſolent, contingunt. Efferebatur an
no præterito funus viri plebeij Mediolani
Orientali in porta iuxta templum maius fo
ro venali, quod à caulium frequentia nomen
Caulis noſtra lingua ſonat. Occurrit mihi
notus, peto, vt medicorum moris eſt, quo
morbo exceſſerit. Reſpondet ille, conſueſ
ſe hunc virum hora noctis tertia à labore
redire domum. Vidit lemurem nocte qua
dam inſequentem, quam cùm effugere co
naretur, ocyus citato pede abibat: ſed à ſpe
ctro captus, atque in terram proiectus vi
debatur: exclamare nitebatur, non poterat.
Tandem cùm diu in terra cum larua voluta
tus eſſet, inuentus à prætereuntibus qui
buſdam, ſemiuiuus domum relatus eſt. Cùm
reſipuiſſet, interrogatus, hæc quæ minùs
exſpectabantur, retulit. Ob id animam de
ſpondens, cum nec ab amicis, nec medicis,
nec ſacerdotibus perſuadere potuiſſet, ina
nia eſſe hæc, octo in diebus periit. Audi
ui poſtmodum & ab aliis, qui vicini eſſent
illi neminem ab inimico vulneratum, tam con
ſtanter de illo teſtatum, vt hic, quòd à mortuo
operatio læditur, vis tamen animæ manet,
cuiuſmodi fuiſſe, quod mihi perpetuo trien
nio contigiſſe memini. Id fuit ab anno
quarto ad ſeptimum vſque ab hora enim
diei ſecunda ad quartam ſemper, aut ſi mo
dò tardiùs, aut ſurgerem, aut expergiſce
rer, imagines videbam ab imo lecti, quaſi
è paruis annulis, aëriſque conſtantes, arbo
rum, belluarum, hominum, oppidorum,
inſtructarum, acierum, bellicorum ac muſi
corum inſtrumentorum, aliorúmque huiuſce
generis aſcendentes, viciſſimque deſcenden
tes, aliis atque aliis ſuccedentibus. Cúmque
his maximè puerulus exiſtens oblectarer, ob
idque intentus inſpicerem, Clara mater, &
Margareta amita diligenter aliquando inter
rogarunt, num aliquid viderem? At ego
quanquam paruulus non ignorabam hoc eſſe
oſtentum quoddam, ob idque conſtanter
negabam: timens ne ſi reuelaſſem ſpectrum
me deſtitueret, aut mali mihi quicquam con
tingeret ob arcanum reſeratum. Non ignoro
has imagines ad ſubtilitatem ſenſus tan
quam cauſam, à Galeno referri: ſed non
has tamen, quæ quandiu perſeuerarent, cer
tóque ordine recurrerent, & formas tam ab
ſolutas oſtenderent. Sed cauſam ex Auerroë
nunc oſtendam: nam expleto ſeptennio, do
móque ſimul mutata, talia mihi apparere
omninò deſierunt. Pulcherrimè igitur mihi
in Collectaneis Auerroës cauſam reddere
viſus eſt, dicens: Cùm ſpiritus imaginatio
ni ſeruiens, formas imaginando exceperit,
ſoni aut qualitatis cuiuſpiam, quo odore aut
tactu dignoſcatur, aut mortui vel dæmonis,
illáque imbutus transferatur ad ſenſum, qui
in actioni correſpondet, in odoribus qui
dem ad inſtrumentum proprium olfactus, in
auditu ad aures, in ſpectris ad oculos, ne
ceſſariò olfaciet, aut audiet, aut videbit
nullo aſſiſtente obiecto: nam ſi viſio nihil
aliud eſt, quàm ſpeciei in ſpiritu in cryſtal
loide perceptio, ſeu ſpecies illa ab obiecto
decidatur, ſeu non, patet quotieſcunque
contigerit hoc, illum videre verè. Atque ita
vigilando contigit dæmones ac mortuos vi
dere, tum etiam cognitorum audire voces,
odoréſque ſentire, ac tangere, velut in ſuc
cubis, incubiſque. Ob id verò rariùs iſta vi
dentur, quàm audiantur, tangantúrve: quo
niam in cæteris ſenſibus cùm vnicam ſuffi
ciat obſeruaſſe differentiam, vnicus ſpiritus
tranſlatus ad ſenſum cum illa imagine hoc
referre poteſt, in oculis cùm plures ſint dif
ferentiæ neceſſariæ, magnitudo, forma,
calor, plures ſpiritus transferri neceſſarium
eſt: ob id etiam natura cauos fecit neruos,
qui ad oculum feruntur, ſolóſque tales, quòd
ipſi in ſuis operationibus longè pluribus in
digeant ſpiritibus: multóque etiam ob id
plus fatigamur intentè intuendo, quàm vl
lum aliorum ſenſuum exercendo. Hinc igi
tur multorum problematum ſolutio contin
git, quæ cùm veriſſima ſint, tamen adeò
fatigarunt pleróſque, vt ad miracula trans
ferre, alij ad dæmonas, alij negare non du
bitarint. Velut quòd in Iſlandia inſula vltra
Britannos, & iuxta Noruegiam, ſeu illa
ſit Thyle, ſeu alia, nunc non laboro, mor
tuos domeſticos videre ſe, ac amplecti arbi
trentur, & inter amplexus illos euaneſce
re affirmant. Ea igitur inſula bitumine to
ta ſcatet, hominéſque etiam nunc pomis,
radicibúſque, farináque piſcium, aquáque
viuunt, quòd cùm in glaciali mari poſita
ſit, ob immenſum frigus non ſegetes, mul
tóque minus vinum ſuſtinere poſſit. Vnde
ſpiritus propter victum, aër ob ſolum, &
frigus, craſſiſſimi fiunt. Ob aëris igitur ſpiſ
ſitatem, & vapores frigore concretos, ima
gines non ſecùs, quàm in nubibus oberrant:
quas errore, timoréque ac cogitatione con
ceptas, ſpiritus denſus, & terreus eouſque
retinet, donec ad inſtrumentum ſenſus defe
ratur. Inde videri, & alloqui ſibi eas per
ſuadent. Notos autem, & mortuos ob id vi
dere arbitrantur, quòd viuos ſciant ibi non
eſſe, tum quia in amplexu euaneſcunt: ig
notam autem figuram, vt Chimeræ, vel Hip
pocentauri, nemo in nubibus ſibi finxit.
Omnis enim tranſlatio ad cognita fit. Ve
rùm cur ad Heclam montem ſpectra illa ire
ſe reſpondent? Eſt Hecla mons in ea inſula,
ardétque non aliter, quàm Ætna in Sicilia
per interualla. Ideò perſuaſione longa con
cepta, quòd ibi expientur animæ, alij ne
vani ſint affingunt inania fabulæ, vt conſo
na videatur. Nec in Iſlandia ſolùm, ſed vbi
que, licet rarò: talia quæ ibi frequenter
euenire ſolent, contingunt. Efferebatur an
no præterito funus viri plebeij Mediolani
Orientali in porta iuxta templum maius fo
ro venali, quod à caulium frequentia nomen
Caulis noſtra lingua ſonat. Occurrit mihi
notus, peto, vt medicorum moris eſt, quo
morbo exceſſerit. Reſpondet ille, conſueſ
ſe hunc virum hora noctis tertia à labore
redire domum. Vidit lemurem nocte qua
dam inſequentem, quam cùm effugere co
naretur, ocyus citato pede abibat: ſed à ſpe
ctro captus, atque in terram proiectus vi
debatur: exclamare nitebatur, non poterat.
Tandem cùm diu in terra cum larua voluta
tus eſſet, inuentus à prætereuntibus qui
buſdam, ſemiuiuus domum relatus eſt. Cùm
reſipuiſſet, interrogatus, hæc quæ minùs
exſpectabantur, retulit. Ob id animam de
ſpondens, cum nec ab amicis, nec medicis,
nec ſacerdotibus perſuadere potuiſſet, ina
nia eſſe hæc, octo in diebus periit. Audi
ui poſtmodum & ab aliis, qui vicini eſſent
illi neminem ab inimico vulneratum, tam con
ſtanter de illo teſtatum, vt hic, quòd à mortuo
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib