Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium
page |< < (250) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <pb o="250" file="0302" n="302" rhead="APPENDIX"/>
          <p>
            <s xml:space="preserve">529. </s>
            <s xml:space="preserve">Porro ex his, qui cogitationem, & </s>
            <s xml:space="preserve">voluntatem bru-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0302-01" xlink:href="note-0302-01a" xml:space="preserve">Si ea brutis
                <lb/>
              conveniant,
                <lb/>
              quanto imper-
                <lb/>
              fectiora in iis
                <lb/>
              eſſe debeant,
                <lb/>
              & quid de voce
                <lb/>
              ſpiritus.</note>
            tis attribuunt, alii utrique generi applicant nomen ſpiritus, ſed
              <lb/>
            diſtinguunt diverſa ſpirituum genera, alii vocem ſpiritualis
              <lb/>
            ſubſtantiæ tribuunt illis ſolis, quæ cogitare, & </s>
            <s xml:space="preserve">velle poſſint
              <lb/>
            etiam ſine ullo nexu cum corpore, & </s>
            <s xml:space="preserve">ſine ulla materiæ orga-
              <lb/>
            nica diſpoſitione, & </s>
            <s xml:space="preserve">motu, qui neceſſarius eſt brutis, ut vi-
              <lb/>
            vant. </s>
            <s xml:space="preserve">A tque id quidem admodum facile revocari poteſt ad
              <lb/>
            litem de nomine, & </s>
            <s xml:space="preserve">ad ideam, quæ affigatur huic voci ſpiri-
              <lb/>
            tus, vel ſpiritualis, cujus vocis latina vis originaria non niſi
              <lb/>
            tenuem flatum ſignificat: </s>
            <s xml:space="preserve">nec magna erit in vocum uſurpatio-
              <lb/>
            ne difficultas; </s>
            <s xml:space="preserve">dummodo bene diſtinguantur a ſe invicem ma-
              <lb/>
            teria expers omni & </s>
            <s xml:space="preserve">ſentiendi, & </s>
            <s xml:space="preserve">cogitandi, ac volendi vi, a
              <lb/>
            viventibus ſenſu præditis; </s>
            <s xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:space="preserve">in viventibus ipſis anima immor-
              <lb/>
            talis, ac per ſe ipſam etiam extra omne organicum corpus ca-
              <lb/>
            pax cogitationis, & </s>
            <s xml:space="preserve">voluntatis, a brutis longe imperfectiori-
              <lb/>
            bus, vel quia ſolum ſentiendi vim habeant omnis cogitationis,
              <lb/>
            & </s>
            <s xml:space="preserve">voluntatis expertia, vel quia, ſi cogitent, & </s>
            <s xml:space="preserve">velint, longe
              <lb/>
            imperfectiores habeant ejuſmodi operationes, ac diſſoluto per
              <lb/>
            organici corporis corruptionem nexu cum ipſo corpore, pror-
              <lb/>
            ſus diſpereant.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">530. </s>
            <s xml:space="preserve">Ceterum longe aliud proſecto eſt & </s>
            <s xml:space="preserve">tenuitas lamellæ,
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0302-02" xlink:href="note-0302-02a" xml:space="preserve">Diſcrimen in
                <lb/>
              ter motus, a
                <lb/>
              quibus idea ex-
                <lb/>
              citatur, & i-
                <lb/>
              deam ipſam :
                <lb/>
              quatuor acce-
                <lb/>
              ptiones vocis
                <lb/>
              color.</note>
            quæ determinat hunc potius, quam illum coloratum radium
              <lb/>
            ad reflexionem, ut ad oculos noſtros deveniat, in quo ſenſu
              <lb/>
            adhibet coloris nomen vulgus, & </s>
            <s xml:space="preserve">opifices; </s>
            <s xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:space="preserve">diſpoſitio pun-
              <lb/>
            ctorum componentium particulam luminis, quæ certum ipſi
              <lb/>
            conciliat refrangibilitatis gradum, certum in certis circumſtan-
              <lb/>
            tiis intervallum vicium facilioris reflexionis, & </s>
            <s xml:space="preserve">facilioris tranſ-
              <lb/>
            miſſus, unde fit, ut certam in oculi fibris impreſſionem fa-
              <lb/>
            ciat, in quo ſenſu nomen coloris adhibent Optici; </s>
            <s xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:space="preserve">impreſſio
              <lb/>
            ipſa facta in oculo, & </s>
            <s xml:space="preserve">propagata ad cerebrum, in quo ſenſu
              <lb/>
            coloris nomen Anatomici uſurpare poſſunt; </s>
            <s xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:space="preserve">longe aliud
              <lb/>
            quid, & </s>
            <s xml:space="preserve">diverſum ab iis omnibus, ac ne analogum quidem
              <lb/>
            illis, ſaltem ſatis arcto analogiæ, & </s>
            <s xml:space="preserve">omnimodæ ſimilitudinis
              <lb/>
            genere, eſt idea illa, quæ nobis excitatur in animo, & </s>
            <s xml:space="preserve">quam
              <lb/>
            demum a prioribus illis localibus motibus determinatam intue-
              <lb/>
            mur in nobis ipſis, ac intima noſtra conſcientia, & </s>
            <s xml:space="preserve">animi
              <lb/>
            vis, de cujus vera in nobis ipſis exiſtentia dubitare omnino
              <lb/>
            non poſſumus, evidentiſſima voce admonent ea de re, & </s>
            <s xml:space="preserve">cer-
              <lb/>
            tos nos reddunt.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">531. </s>
            <s xml:space="preserve">Porro commercium illud inter animam, & </s>
            <s xml:space="preserve">corpus, quod
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0302-03" xlink:href="note-0302-03a" xml:space="preserve">Commercium
                <lb/>
              animæ cum
                <lb/>
              corpore conti-
                <lb/>
              nere tria le
                <unsure/>
              -
                <lb/>
              gum genera :
                <lb/>
              quæ ſint prio-
                <lb/>
              ra duo.</note>
            unionem appellamus, tria habet inter ſe diverſa legum genera,
              <lb/>
            quarum bina ſunt prorſus diverſa ab ea etiam, quæ habetur
              <lb/>
            inter materiæ puncta, tertium in aliquo genere convenit cum
              <lb/>
            ipſa, ſed ita longe in aliis plurimis ab ea diſtat, ut a mate-
              <lb/>
            riali mechaniſmo penitus remotum ſit. </s>
            <s xml:space="preserve">Priores ſunt in ordi-
              <lb/>
            ne ad motus locales organici noſtri corporis, vel potius ejus
              <lb/>
            partis, ſive ea ſit fluidum quoddam tenuiſſimum, ſive ſint ſo-
              <lb/>
            lidæ fibræ & </s>
            <s xml:space="preserve">ad motus non locales, ſed animaſticos noſtri </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>