1que ad animam, corpuſve pertinent.
Ob
mutuum conſenſum vim habere exiſtiman
dum eſt: nam & anima animæ affinis eſt.
Reliquas multi auerſantur vt impias, ego
vt eſſet veræ optarem: non enim nunc pe
riculum eſt idololatriæ, ſed ne Epicurei ſimus,
potius periclitamur: quamobrem ſi conſta
ret ſolis verbis, & maximè quæ Chriſti no
men continerent, accerſiri piſces, aut vinum
in doliis ſeruari, aut dæmonas aliquos eſſe,
quónam meliore modo humanum genus ad
pietatem reuocare poſſemus. Porrò de dæ
monibus atque animæ immortalitate in li
bris θεονοσοῡ dictum ſatis eſt.
mutuum conſenſum vim habere exiſtiman
dum eſt: nam & anima animæ affinis eſt.
Reliquas multi auerſantur vt impias, ego
vt eſſet veræ optarem: non enim nunc pe
riculum eſt idololatriæ, ſed ne Epicurei ſimus,
potius periclitamur: quamobrem ſi conſta
ret ſolis verbis, & maximè quæ Chriſti no
men continerent, accerſiri piſces, aut vinum
in doliis ſeruari, aut dæmonas aliquos eſſe,
quónam meliore modo humanum genus ad
pietatem reuocare poſſemus. Porrò de dæ
monibus atque animæ immortalitate in li
bris θεονοσοῡ dictum ſatis eſt.
Dæmones &
mortui, &
vbi maximè
ſentiantur.
mortui, &
vbi maximè
ſentiantur.
Autores qui
de Dæmoni
bus ſcripſe
runt.
de Dæmoni
bus ſcripſe
runt.
Dæmonas
non dari quæ
ſuadeant ra
tiones.
non dari quæ
ſuadeant ra
tiones.
Dæmonium
conſuetudine
vtentes im
probi.
conſuetudine
vtentes im
probi.
Dubitatur autem de mortuis hominibus
an feliciores ſint viuentibus. Reſponſum eſt
ſapienter, neutros. Hi quidem perpetuò in
vmbra mortis requieſcunt, æternumque
omni dolore ac moleſtia carent, æternaque
in tranquillitate, ſuauiter ociantur. Propte
rea bene ſcriptum eſt: Beati mortui qui in
Domino moriuntur. Hæc igitur eſt extrema
felicitas mentis noſtræ. Ergo ſi mortui, in
felices eſſe nequeunt: qui viuunt, poſſunt
eſſe felices. Deterior eſt conditio morien
tium: hi enim ſoli ſunt omnes, etſi reges,
& cum multis cadant. Sibi enim ſoli quiſ
que moritur, & mori videtur. Solitudo verò
cùm dolore iuncta acerbo, grauiſſima eſt, &
intolerabilis. Nam ſolatium eſt miſeris, ſo
cios habere pœnarum. At qui moritur,
etiam ſi cum aliis mille moriatur, ſocium
habere nequit. Ergo tunc vaſtitas eſt, atque
ſolitudo miſerrima. Ita viuentibus maxima
eſt voluptas in ſocietate. Viuere dicuntur,
qui ſecundùm virtutem viuunt, perpetuo
que viuunt. Homo improbus nullo genere
vitæ viuit: diui vtroque: probus altero: ob id
probus homo & ſi aliquid tale eſt, ſolus
felix eſſe poteſt, & diuis ipſis propinquiſ
ſimus inter mortales omnes, ac maxi
mè perſimilis. Hoc verò magis breuior
eſt Princeps probus, nam hic Deo compa
ratur.
an feliciores ſint viuentibus. Reſponſum eſt
ſapienter, neutros. Hi quidem perpetuò in
vmbra mortis requieſcunt, æternumque
omni dolore ac moleſtia carent, æternaque
in tranquillitate, ſuauiter ociantur. Propte
rea bene ſcriptum eſt: Beati mortui qui in
Domino moriuntur. Hæc igitur eſt extrema
felicitas mentis noſtræ. Ergo ſi mortui, in
felices eſſe nequeunt: qui viuunt, poſſunt
eſſe felices. Deterior eſt conditio morien
tium: hi enim ſoli ſunt omnes, etſi reges,
& cum multis cadant. Sibi enim ſoli quiſ
que moritur, & mori videtur. Solitudo verò
cùm dolore iuncta acerbo, grauiſſima eſt, &
intolerabilis. Nam ſolatium eſt miſeris, ſo
cios habere pœnarum. At qui moritur,
etiam ſi cum aliis mille moriatur, ſocium
habere nequit. Ergo tunc vaſtitas eſt, atque
ſolitudo miſerrima. Ita viuentibus maxima
eſt voluptas in ſocietate. Viuere dicuntur,
qui ſecundùm virtutem viuunt, perpetuo
que viuunt. Homo improbus nullo genere
vitæ viuit: diui vtroque: probus altero: ob id
probus homo & ſi aliquid tale eſt, ſolus
felix eſſe poteſt, & diuis ipſis propinquiſ
ſimus inter mortales omnes, ac maxi
mè perſimilis. Hoc verò magis breuior
eſt Princeps probus, nam hic Deo compa
ratur.
Mortui an
vt uenies fe
liciores.
vt uenies fe
liciores.
Morientes
omnes ſoli.
omnes ſoli.
Probus vir
diuis maxi
mè ſimilis.
diuis maxi
mè ſimilis.
157[Figure 157]
LIBER VIGESIMVS.
De primis ſubſtantiis, ſeu Vitiis.
ERGO diuorum vita felix eſt,
ſecura, ſempiterna: homi
nibus breue æuum, infelix,
ac ſuſpicionibus, & timore
plenum, quo fit vt à multis
egregiis operibus retrahatur. Tempus verò
quæ agitat comminuit, & quantò arctius,
eò magis atterit. Vnde ictus, vt velociores
ſunt, ita maius inferunt detrimentum. Nec
quicquam videtur mortalibus triſtius angu
ſtia temporis: illa vrget, impedit, terret,
præcipitem agit, imperfecta que reddit ope
ra. In diuis ergo ipſis nihil eſt quo angantur,
ſed omnia æquali quadam felicitate tranſi
gunt. Intellectus autem eò diuturnior, quò
tenuior: nam eò primæ cauſæ proximior eſt,
quò ſubſtantia tenuiore præditus. Omnis ve
rò intellectus etſi gaudeat ſempiterna quie
te, ſecuritate felice, beatitudine completa,
luce immenſa, ac ſempiterna, & claritate
tanta, vt eam homo, vel ex milleſima par
te non queat imaginari: vel ſi comprehen
deret, momento ſuſtinere. Cumque Sol lu
ceat intellectu, qui ei eſt tanquam anima,
ſin ab eo ſecedere poſſet intellectus, non
aliter luceret Sol quàm terra. Maximum
tamen eſt inter vitas, noſque diſcrimen. At
que inter ipſas etiam longe maius: quòd
enim apud nos maximum eſt comprehendi
nequit: at quod compræhendi nequit, in in
finitum progreditur. Etenim quum oculus
noſter, tam clarè parum luceat lumine anime
noſtræ, qualem dicemus eſſe ſplendorem ea
rum intelligentiarum, quarum claritate Lu
na ſplendet, inde cæteræ ſtellæ, ac multò
magis Sol? Dubitatur autem, quomodo de
lectari poſſint. Namque omnis delectatio,
vt ſuperiùs viſum eſt, poſt triſtitiam fit, aut
dolorem. Aut ipſas non mutari dum dele
ctantur, neceſſe eſt. Quòd ſi poſt triſtitiam
delectantur, triſtitiam pati conſentaneum
videtur. Si autem non mutantur, delectatio
nihil erit: quòd enim non mutat, nihil ad
dit, eſtque ac ſi non eſſet. Si autem ſemper
augetur, in finita facta eſſet, nec augeri poſ
ſet? Sed & infinitas ſoli Deo conuenit. At ſi
viciſſim augetur, minuiturque, cum triſti
tia fiet. Neque enim ſolius mali aduentu
dolor, aut triſtitia, ſed etiam imminuta prio
re felicitate, vt qui è gratia Principis, aut
amici exciderunt: Sed & ſi non delectantur,
felices eſſe non poterunt, parumque differet
hoc ac ſi non eſſent. Athei enim fuerunt
non minus, qui ſuperos eſſe negarunt feli
ces, quàm qui non eſſe exiſtimarunt. Duo
rum igitur alterum eſſe neceſſe eſt: vel vo
luptatem hanc noſtram quæ cum motu eſt,
imaginem tantùm eſſe voluptatis: vel vt vo
luptas in his ſine motu quidem prorſus ſit,
ea verò ex quibus perpetuò mutentur. No
bis voluptas fortaſſis ſemper eſt cum motu,
quia & nos cum illo ſemper ſumus. In his
verò ſine, quia & ipſi motus omnis expertes
ſunt. Cuius quidem rei quandam hîc leuem
habemus imaginem in amore, in quo abſ
que mutationis ſenſu vllo, imò neque deſi
derio delectantur. Mutatione autem rerum
nobis immotis delectationem fieri experi
mur, cùm gemmas alias, atque alias inſpi
ciendo, non intermiſſa, aut imminuta vo
luptate, ſenſus & animus noua quidem ſpe
cie, ſed ſuauitate eadem perfunditur. Ea autem
ſecura, ſempiterna: homi
nibus breue æuum, infelix,
ac ſuſpicionibus, & timore
plenum, quo fit vt à multis
egregiis operibus retrahatur. Tempus verò
quæ agitat comminuit, & quantò arctius,
eò magis atterit. Vnde ictus, vt velociores
ſunt, ita maius inferunt detrimentum. Nec
quicquam videtur mortalibus triſtius angu
ſtia temporis: illa vrget, impedit, terret,
præcipitem agit, imperfecta que reddit ope
ra. In diuis ergo ipſis nihil eſt quo angantur,
ſed omnia æquali quadam felicitate tranſi
gunt. Intellectus autem eò diuturnior, quò
tenuior: nam eò primæ cauſæ proximior eſt,
quò ſubſtantia tenuiore præditus. Omnis ve
rò intellectus etſi gaudeat ſempiterna quie
te, ſecuritate felice, beatitudine completa,
luce immenſa, ac ſempiterna, & claritate
tanta, vt eam homo, vel ex milleſima par
te non queat imaginari: vel ſi comprehen
deret, momento ſuſtinere. Cumque Sol lu
ceat intellectu, qui ei eſt tanquam anima,
ſin ab eo ſecedere poſſet intellectus, non
aliter luceret Sol quàm terra. Maximum
tamen eſt inter vitas, noſque diſcrimen. At
que inter ipſas etiam longe maius: quòd
enim apud nos maximum eſt comprehendi
nequit: at quod compræhendi nequit, in in
finitum progreditur. Etenim quum oculus
noſter, tam clarè parum luceat lumine anime
noſtræ, qualem dicemus eſſe ſplendorem ea
rum intelligentiarum, quarum claritate Lu
na ſplendet, inde cæteræ ſtellæ, ac multò
magis Sol? Dubitatur autem, quomodo de
lectari poſſint. Namque omnis delectatio,
vt ſuperiùs viſum eſt, poſt triſtitiam fit, aut
dolorem. Aut ipſas non mutari dum dele
ctantur, neceſſe eſt. Quòd ſi poſt triſtitiam
delectantur, triſtitiam pati conſentaneum
videtur. Si autem non mutantur, delectatio
nihil erit: quòd enim non mutat, nihil ad
dit, eſtque ac ſi non eſſet. Si autem ſemper
augetur, in finita facta eſſet, nec augeri poſ
ſet? Sed & infinitas ſoli Deo conuenit. At ſi
viciſſim augetur, minuiturque, cum triſti
tia fiet. Neque enim ſolius mali aduentu
dolor, aut triſtitia, ſed etiam imminuta prio
re felicitate, vt qui è gratia Principis, aut
amici exciderunt: Sed & ſi non delectantur,
felices eſſe non poterunt, parumque differet
hoc ac ſi non eſſent. Athei enim fuerunt
non minus, qui ſuperos eſſe negarunt feli
ces, quàm qui non eſſe exiſtimarunt. Duo
rum igitur alterum eſſe neceſſe eſt: vel vo
luptatem hanc noſtram quæ cum motu eſt,
imaginem tantùm eſſe voluptatis: vel vt vo
luptas in his ſine motu quidem prorſus ſit,
ea verò ex quibus perpetuò mutentur. No
bis voluptas fortaſſis ſemper eſt cum motu,
quia & nos cum illo ſemper ſumus. In his
verò ſine, quia & ipſi motus omnis expertes
ſunt. Cuius quidem rei quandam hîc leuem
habemus imaginem in amore, in quo abſ
que mutationis ſenſu vllo, imò neque deſi
derio delectantur. Mutatione autem rerum
nobis immotis delectationem fieri experi
mur, cùm gemmas alias, atque alias inſpi
ciendo, non intermiſſa, aut imminuta vo
luptate, ſenſus & animus noua quidem ſpe
cie, ſed ſuauitate eadem perfunditur. Ea autem