Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
Scan Original
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="11"/>
                <arrow.to.target n="marg100"/>
                <lb/>
              ponatur, & in quod illa reſoluantur, ſeu rei principium ſit, ſeu cognitionis. </s>
              <s>Ita in prima phi­
                <lb/>
              loſophia primum illud. </s>
              <s>De quolibet verbum eſſe aſſerere, vel negare. </s>
              <s>in Morali bene educatum
                <lb/>
              eſſe, in mathematica continuum diuidi in infinitum, ex hoc quòd inter duo puncta quantęuis
                <lb/>
              linea ducantur, quòd in quolibet eius ſigno figura deſcribi queat: in arte medica fortè illud.
                <lb/>
              </s>
              <s>Contrariis contraria curari, in hac noſtra Motum eſſe. </s>
              <s>Proximè ab ordine eſt via à notis no­
                <lb/>
              bis quæ rerum occultarum tractationem ad rudium aures accommodat, poſtmodo inſtrumen­
                <lb/>
              ta, quibus fidem facit & docet. </s>
              <s>Itaque magis ij laudantur, qui ſcientiarum principia finita con­
                <lb/>
              ſtituunt, quàm qui infinitatem acceperunt,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              vbi eadem vtraque ſecta pręſtare poſsit, ideſt, nos
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg101"/>
                <lb/>
              reddere certiores de cunctis problematis quę in conſiderationem naturalem cadere queunt.
                <lb/>
              </s>
              <s>Atque id non temerè à philoſopho ſumptum. </s>
              <s>Siquidem nihil ſciri poſsit principiis ignoratis.
                <lb/>
              </s>
              <s>Atqui ſi principia fuerint infinita, incerta ſint neceſſe eſt. </s>
              <s>Nanque id quoque tanquam certiſsi­
                <lb/>
              mum ratio ſumit. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              Infinitum qua infinitum eſt, ſiue ſit numero infinitum, ſeu magnitudine,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg102"/>
                <lb/>
              ſiue etiam forma, prorſus eſſe ignotum, vt ſi formæ infinitæ inter extrema intercedant,
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              inter­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg103"/>
                <lb/>
              quas oporteat fieri mutationem; ſi etiam ab imis ad ſumma quibus tanquam terminis prędica­
                <lb/>
              mentum vnumquodque conſiſtit,
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              aut cauſſarum progreſſus à proximis ad remotas,
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
              aut vni­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg104"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg105"/>
                <lb/>
              uerſum infinitum, quemadmodum voluit Meliſſus, aut denique multæ ſpecies infinitæ, vt cen­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg106"/>
                <lb/>
              ſuit Anaxagoras: vel infinita corpuſcula per inane volitantia, vt accepit Democritus; non po­
                <lb/>
              teſt hæc neque ſenſus, neque mens pertranſire, neque comprehendere. </s>
              <s>Quanquam hîc te mo­
                <lb/>
              nere volumus, infinitum non id ignotum eſſe, quod imperfectum eſt, & perducendum eſt ad
                <lb/>
              aliquem finem,
                <expan abbr="quodq.">quodque</expan>
              vlterius promoueri
                <expan abbr="põt">poteſt</expan>
              , vt poſuit Ariſtoteles: ſed quod omnem mo­
                <lb/>
              dum
                <expan abbr="finesq́">finesque</expan>
              . </s>
              <s>tranſit, vt veteribus placuit. </s>
              <s>
                <expan abbr="Atq.">Atque</expan>
              illud quidem, ſi pro ſubiecto ſumatur, non au­
                <lb/>
              tem pro attributo, hoc eſt id de quo prædicatur infinitum, ignotum eſt: ratio verò infiniti, vt
                <lb/>
              quid ſit id quod infinitum dicimus, & nota eſt, & à phyſico tractatur. </s>
              <s>Conuenit item in bene
                <lb/>
              inſtituta methodo, niſi quid certiſsimè indicet ſenſus, aliqua ratione perſuadere, vel inductio­
                <lb/>
              ne,
                <expan abbr="vbicunq.">vbicunque</expan>
              cauſſa non ſuccurrat, aut ſi cauſſam non habeat; veluti ſi ipſum cauſſa foret: ex­
                <lb/>
              plicare definitione, vt talem pateat eius eſſe naturam, qualem accepimus. </s>
              <s>Nolo tamen te poſtu­
                <lb/>
              lare, definitionem hîc exquiſitam, quæ nulla eſt, niſi ſpeciei ſubſtantiæ, ſed expoſitione nominis
                <lb/>
              eſſe contentum, & ipſa vi termini, vt factum eſt ab Ariſtotele in explicatione principij. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              f
                <emph.end type="sup"/>
              Quòd
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg107"/>
                <lb/>
              ſi cauſſa poſsit, afferri cauſſam apponere oportet; rerum enim cauſſas habentium nulla cognitio
                <lb/>
              certa eſt ſine cauſſa. </s>
              <s>Neque id prohibere valet, quo minus cauſſa reddatur, quia res ita perpe­
                <lb/>
              tuò ſe habeat. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              g
                <emph.end type="sup"/>
              Vt enim omne id quod cauſſa vacat, perpetuum eſt, at id non reciprocatur.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg108"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg109"/>
                <lb/>
                <emph type="sup"/>
              h
                <emph.end type="sup"/>
              Omne id quod perpetuum eſt, cauſſa vacare. </s>
              <s>Nam quòd triangulus
                <expan abbr="cõtineat">contineat</expan>
              duos rectos, in­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg110"/>
                <lb/>
              hæret perpetuò; atqui cauſſa talis euenti redditur à mathematico, quia nimirùm habeat angu­
                <lb/>
              lum externum æqualem duobus internis è regione conſtitutis. </s>
              <s>
                <expan abbr="Solaq́.">Solaque</expan>
              </s>
              <s>illa æterna quæ principia
                <lb/>
              ſunt, cauſſa vacant: non omnia perpetua generatim. </s>
              <s>Et cauſſa quæritur, cur duo motus ex ad­
                <lb/>
              uerſo fiant in cœlo quos tamen æternos eſſe phyſica concludit. </s>
              <s>Si verò non libeat ſubnectere
                <lb/>
              cauſſam,
                <emph type="sup"/>
              i
                <emph.end type="sup"/>
              puta tu, quia non ſit eius loci, vel etiam, quòd longiores explicatus habeat, quibus in
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg111"/>
                <lb/>
              præſentia parcendum ſit: ſaltem ſub forma hypotheſeos accipiendum eſt, id quod velis, non ab­
                <lb/>
              ſolutè pronunciandum, vel, vt fieri conſueuit in legibus edicendum. </s>
              <s>Hæc præcepta ſeruans ad­
                <lb/>
              amuſsim præſtantiſsimus doctor, eo nomine celebratur ab Auerroë, quod nihil vnquàm ſine va­
                <lb/>
              lida ratione dixerit. </s>
              <s>Neque verò quia ſemper cauſſam dictis ſuis adſcripſerit, quî enim rerum,
                <lb/>
              quę cauſſa vacarent, cauſſa reddi poterat? </s>
              <s>eiuſdem enim vitij poſſet argui quod ipſe aliis obie­
                <lb/>
              cit. </s>
              <s>quippe quòd non internoſcerent, quid demonſtrationi foret obnoxium, & quid contrà à
                <lb/>
              demonſtratione abhorreret: verùm, quia quicquid conſtituit & accepit, ita diſpoſuit, vt cuique
                <lb/>
              redderet id quod ſuum eſt, & ratione vſus fuerit, vbi ratio quæreretur,
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              illa quidem acri aut
                <lb/>
              leui pro rei tractandæ
                <expan abbr="cõditione">conditione</expan>
              : quicquid ſine ratione aſſumendum fuerat vel quod eſſet cauſ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg112"/>
                <lb/>
              ſa, vel quòd alio quodammodo noteſceret, prout de principiis anteà dictum eſt, tamen non ſine
                <lb/>
              valida ratione pronunciarit, quòd afferre potuit rationem ex illo habitu, qui pertinet ad modos
                <lb/>
              ſciendi ductam, qua commotus hoc cum ratione, illud verò ſine ratione acceperit. </s>
              <s>Igitur non
                <lb/>
              ſine valida ratione locutus eſt Ariſtoteles; ſiue ex propriis ipſius rei principiis duceretur, ſiue ex
                <lb/>
              altero habitu, cuius eſt tractare modos ſciendi. </s>
              <s>Non erit item alienum ab habitus huiuſce prin­
                <lb/>
              cipiis, ſi & hoc adiiciamus, quod frequentiſsimè ſolet à phyſicis vſurpari. </s>
              <s>Vnumquoque .ſ. im­
                <lb/>
              petrare ſuam appellationem ab actu. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              k
                <emph.end type="sup"/>
              Non eſt hoc noſtrum conſilium de nominum vi diſſe­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg113"/>
                <lb/>
              rere, ſed illa afferre in medio quæ pertinent ad propoſitionis huiuſce notitiam. </s>
              <s>Scire igitur li­
                <lb/>
              cet ea quæ nominibus ſignificantur, ad hæc capita referri, formas,
                <expan abbr="cõpoſita">compoſita</expan>
              , motiones &
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              l
                <emph.end type="sup"/>
                <expan abbr="Neq.">Neque</expan>
              dubium eſt nomen primum ſignificare formam, quoniam verò forma finis eſt vniuerſæ
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg114"/>
                <lb/>
              motionis,
                <expan abbr="eademq́">eademque</expan>
              . </s>
              <s>eſt eſſentia tota, quæ comprehendit materiam quæ cadit in mentem,
                <expan abbr="vtraq.">vtraque</expan>
                <lb/>
              autem hæc principia definitione euoluuntur. </s>
              <s>ſi idem ſignificant nomen & definitio; profectò
                <lb/>
              nomen ſic formam ſignificabit, vt vniuerſam notet eſſentiam. </s>
              <s>tamen quae in eſſentia primæ ſunt </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>