Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.014049">
                <pb pagenum="666" xlink:href="016/01/313.jpg"/>
              quoniam ad Capricorni circulum poſita ſit,
                <lb/>
              nunc docere oportet. </s>
              <s id="s.014050">Ergo ſub æquinoctij
                <lb/>
              circulo accedente ( vt dixi ) Sole, confer­
                <lb/>
              tim attrahitur vapor, qui cùm ſit adeò
                <lb/>
              copioſus, atque inter terram, & Solem
                <lb/>
              poſitus, refrigerat modicè aërem, & hu­
                <lb/>
              mectat vehementer: talis autem conſtitu­
                <lb/>
              tio meritò hyems vocatur. </s>
              <s id="s.014051">Igitur cùm
                <lb/>
              Sol eſt in illorum verticibus, tunc inci­
                <lb/>
              pit. </s>
              <s id="s.014052">Quamobrem hyems ad aduentu Solis
                <lb/>
              fit, à receſſu autem (vt diximus) æſtas at­
                <lb/>
              que ſerenitas. </s>
              <s id="s.014053">Maiora autem ſunt hæc in
                <lb/>
              montibus, atque etiam euidentiora, quàm
                <lb/>
              in plano. </s>
              <s id="s.014054">Ex his manifectum eſt, quòd So­
                <lb/>
              le quieſcente circa eandem regionem ( hoc
                <lb/>
              autem fit maximè iuxta Sienem ac Meroem)
                <lb/>
              pluuiæ adeò abundant, vt flumina tumeant,
                <lb/>
              & alueos exeuntes terram irrigent, vnde
                <lb/>
              inundationes adueniunt. </s>
              <s id="s.014055">Cur igitur pri­
                <lb/>
              mùm à Solſtitio æſtiuo fiunt hæ pluuiæ
                <lb/>
              illicò, & non antè, cùm partes Gemino­
                <lb/>
              rum, quæ ſunt ab 11. Maij, ſint in ea­
                <lb/>
              dem diſtantia ab æquinoctio cum partibus
                <lb/>
              Cancri, in quibus Sol moram ducit ab 11.
                <lb/>
              Iunij, ad 11. Iulij? </s>
              <s id="s.014056">Cauſa eſt, quoniam
                <lb/>
              terra diuturno recuſſu Solis iam ſiccata eſt,
                <lb/>
              nec attractio viget, donec Sol impreſſerit
                <lb/>
              calorem vehementem: hunc imprimere ne­
                <lb/>
              quit, antequam in eadem linea circum­
                <lb/>
              agatur. </s>
              <s id="s.014057">Hoc autem non contingit ante ſol­
                <lb/>
              ſtitium nobis. </s>
              <s id="s.014058">Atque hæc eſt cur non an­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1878"/>
                <lb/>
              te ſolſtitium nobis vehemens æſtus contin­
                <lb/>
              gat, æſtaſque ob id incipiat, nec hyemis
                <lb/>
              ſimiliter: initium enim perfectionis ſem­
                <lb/>
              per eſt à perfectiſſimo ſtatu. </s>
              <s id="s.014059">At hic fit So­
                <lb/>
              lis ſolſtitiis, altero quidem ad calorem,
                <lb/>
              reliquo ad frigus procedente: tunc enim
                <lb/>
              Sol quaſi immobilis eſt. </s>
              <s id="s.014060">Non igitur ante­
                <lb/>
              quàm ad ſolſtitium æſtiuum Sol peruene­
                <lb/>
              rit, attractio vehemens inchoabit, quare
                <lb/>
              nec pluuiæ: antè enim à ſiccitate aëris va­
                <lb/>
              pores attracti conſumentur. </s>
              <s id="s.014061">Incipit igitur
                <lb/>
              pluuia hæc in Æthiopia ab æſtiuo ſolſtitio,
                <lb/>
              & 40. diebus perſeuerat. </s>
              <s id="s.014062">Cur autem non
                <lb/>
              donec ad Libræ initium Sol peruenerit?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014063">Eadem cauſa, quæ de æſtatis terminis ad­
                <lb/>
              duci ſolet, ſatisfacit. </s>
              <s id="s.014064">Cùm enim Sol ad
                <lb/>
              medium Leonis acceſſerit, iam adeò ſic­
                <lb/>
              cat terras, & ſenſim trahit, vt pluuiæ
                <lb/>
              etiam deſinant abſumpto vapore. </s>
              <s id="s.014065">Cùm
                <lb/>
              igitur ab initio Cancri ad medium Leo­
                <lb/>
              nis Sol proceſſerit, in Æthiopia perpe­
                <lb/>
              tuò fiunt imbres, ac illis Sole in vertice
                <lb/>
              poſito, hyems ob aquarum multitudinem
                <lb/>
              fit. </s>
              <s id="s.014066">Non autem cùm Sol eſt ſub æquino­
                <lb/>
              ctio: nam licet etiam ibi vapores eleuet, &
                <lb/>
              aquas demittat cœlum, quia tamen in ſin­
                <lb/>
              gulis quinque diebus fermè ab æquinoctio
                <lb/>
              duabus recedit partibus, infirma redditur
                <lb/>
              attractio in ſingulis regionibus, quare
                <lb/>
              non imbres, neque nimbi, vel procel­
                <lb/>
              læ, ſed pluuiæ aliquot. </s>
              <s id="s.014067">Sole autem ad
                <lb/>
              circulum Cancri accedente, vix in 40. die­
                <lb/>
              bus vltro, citroque parte vna recedit: qua­
                <lb/>
              mobrem non iam pluuiæ aut imbres, ſed
                <lb/>
              nimbi atque procellæ fiunt. </s>
              <s id="s.014068">Contingunt
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1879"/>
                <lb/>
              enim nimbis ( vt dixi ) fulgura, quia dum
                <lb/>
              fit pluuia ( vt dictum eſt, neceſſariò nubes
                <lb/>
              cogitur: ſed coacta nube intercluſus vapor
                <lb/>
              ſulphureus, vt in tormentis bellicis, accen­
                <lb/>
              ditur: cumque ſic maiorem occupet locum,
                <lb/>
              diſrumpit nubem impetu maximo: neque
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1880"/>
                <lb/>
              enim ( vt dixi ) natura patitur duo corpora
                <lb/>
              eodem in loco conſiſtere: quare abrumpitur
                <lb/>
              denſa nubes eo impetu, emicatque fulgur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014069">Ergo confracta repente nubes ſtrepitum il­
                <lb/>
              lum maximum tonitru vocatum edit, quo
                <lb/>
              multa animalia, præcipuè oues, & quæ­
                <lb/>
              dam etiam mulieres, abortiunt. </s>
              <s id="s.014070">Cùm ve­
                <lb/>
              rò non vt in bellicis machinis exeat re­
                <lb/>
              pentè totus ignis, ſed ob altitudinem ne­
                <lb/>
              bulæ partes aliæ ſenſim, ſed tamen celeri­
                <lb/>
              ter, atque vno tempore lacerentur, inde
                <lb/>
              fit vt tonitru non ſolùm longum ſtrepitum
                <lb/>
              edat, velut & bellica machina, remitten­
                <lb/>
              te ſono, ſed principalis tonitru ſtrepitus,
                <lb/>
              diuerſas habeat partes, vt etiam nubis par­
                <lb/>
              tes vna poſt aliam ab igne deſcendente diſ­
                <lb/>
              rumpuntur. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014071">
                <margin.target id="marg1877"/>
              Torridæ Zo­
                <lb/>
              næ mirabi­
                <lb/>
              lia.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014072">
                <margin.target id="marg1878"/>
              Æſtas à ſol­
                <lb/>
              ſtitio cur
                <lb/>
              intium du­
                <lb/>
              cat, &
                <expan abbr="hyẽs">hyems</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014073">
                <margin.target id="marg1879"/>
              Fulgura
                <lb/>
              vnde.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014074">
                <margin.target id="marg1880"/>
              Tonitru vn­
                <lb/>
              de fiat.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014075">Sed cùm fulgur ignis ſit, quare deſcendit,
                <lb/>
              cùm proprium ſit ignis aſcendere? </s>
              <s id="s.014076">Cauſa
                <lb/>
              eſt, quia primus impetus eſt à denſiore lo­
                <lb/>
              co: contingit autem quandoque denſiorem
                <lb/>
              eſſe nube ſuprà, quàm infrà, atque id
                <lb/>
              conſentaneum rationi, quòd ( vt dixi
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              fri­
                <lb/>
              gidior ſit pars ſublimior aëris inferiore, ma­
                <lb/>
              ximè æſtatis tempore, quò potiſſimùm fiunt
                <lb/>
              fulgura. </s>
              <s id="s.014077">Ita etiam machinæ bellicæ meli­
                <lb/>
              natæ ſphæram infrà, & ignem mittunt in­
                <lb/>
              ferni, quoniam primus impetus eſt à ſu­
                <lb/>
              periore parte. </s>
              <s id="s.014078">Contingit etiam nonnun­
                <lb/>
              quam fulgura verſus cœlum tendere, cùm
                <lb/>
              rarior fuerit nubes ſuprà, quàm infrà. </s>
              <s id="s.014079">Hæc
                <lb/>
              eſt alia cauſa, quare nix abſque fulgure fit,
                <lb/>
              nam neque cogitur vapor ſulphureus, vt ac­
                <lb/>
              cendi poſſit, nec (vt dictum eſt ) ſi accen­
                <lb/>
              datur, impetum in rara admodum nube effi­
                <lb/>
              cere poterit. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014080">Sed cur ſemper in imbribus, cui cum
                <lb/>
              ventis fiunt, vapor ille igneus adeſt? </s>
              <s id="s.014081">Quia
                <lb/>
              in terrę ſuperficie ſulphureum
                <expan abbr="quiddã">quiddam</expan>
              in eſt,
                <lb/>
              quod à vi Solis rapitur in æſtate. </s>
              <s id="s.014082">Atque
                <lb/>
              hæc eſt tertia cauſa, cur dum nix fit, fulgu­
                <lb/>
              ra non decidunt: nam Solis vis imbecillis
                <lb/>
              terreum vaporem trahere altius nequit, Sed
                <lb/>
              quónam pacto accendi poteſt, cùm ſpar­
                <lb/>
              ſus ſit? </s>
              <s id="s.014083">Ventorum vis ingens dum excutit
                <lb/>
              vaporem aqueum, quod ſulphureum eſt, in
                <lb/>
                <expan abbr="imũ">imum</expan>
              reiicit, vnde vt in calce pars exterior le­
                <lb/>
              uiter madefacta, & interior aſſiduo vento­
                <lb/>
              rum motu ſiccata contrarietate frigoris at­
                <lb/>
              que humoris accenditur, inuenienſque par­
                <lb/>
              tem inferiorem rariorem, dum in flammam
                <lb/>
              erumpit, deſcendit vt ignis, qui è machinis
                <lb/>
              inclinatis terram verſus excutitur. </s>
              <s id="s.014084">Nunc de­
                <lb/>
              mùm alia ſupereſt dubitatio, ſcilicet cùm
                <lb/>
              Sol etiam iuxta Capricorni circulum quieſ­
                <lb/>
              cat, vt circa Cancri, cur non ibi etiam inun­
                <lb/>
              dationes mouet? </s>
              <s id="s.014085">Atque ita in India, &
                <lb/>
              Æthiopia procellæ fient à medio Decem­
                <lb/>
              bris: nam & hæ regiones vſque ad eum cir­
                <lb/>
              culum perueniunt. </s>
              <s id="s.014086">Quamobrem ita dicen­
                <lb/>
              dum eſſet, niſi forſan quòd tunc Sol pro­
                <lb/>
              pior terræ, quippe in perigeo vehementiùs
                <lb/>
              ſiccando prohibeat pluuias: ſed ſi modò hæ
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1881"/>
                <lb/>
              ibi contingant vltra fontes Nili ſunt. </s>
              <s id="s.014087">Nilus
                <lb/>
              enim fluuius maximus in Goiano Æthiopiæ
                <lb/>
              regno, quod ſub Presbytero Iano eſt Neguz
                <lb/>
              lingua propria vocato, naſcitur è duobus la­
                <lb/>
              cubus, qui ob
                <expan abbr="magnitudinẽ">magnitudinem</expan>
              mari
                <expan abbr="aſſimilãtur">aſſimilantur</expan>
              , </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>