Buonamici, Francesco
,
De motu libri X
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
page
|<
<
of 1055
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
>
<
pb
pagenum
="
295
"/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1945
"/>
<
lb
/>
in quem primùm poteſtas inſtituitur. </
s
>
<
s
>Ad tollendam alteram dubitationem ſtatuamus antè
<
expan
abbr
="
actũ
">actum</
expan
>
<
lb
/>
& poteſtatem repugnare formaliter: etenim actus eſt ens, potentia non ens:
<
expan
abbr
="
itaq.
">itaque</
expan
>
actu aduenien
<
lb
/>
te
<
expan
abbr
="
potẽtia
">potentia</
expan
>
<
expan
abbr
="
corrũpitur
">corrumpitur</
expan
>
, quam tamen nihil prohibet, quominus ſecundùm
<
expan
abbr
="
materiã
">materiam</
expan
>
conſeruetur, ex
<
lb
/>
quo fit vnum per ſe è poteſtate & actu. </
s
>
<
s
>Quòd ſi actus in eo dicitur eſſe, in quo ſit potentia, non
<
lb
/>
ſic intelligitur, quia ſint vnà poteſtas & actus; verùm quae actui poteſtas anteceſſerit. </
s
>
<
s
>ita nigrum eſt
<
lb
/>
poteſtate album, non quae album ſit ſimul &
<
expan
abbr
="
nigrũ
">nigrum</
expan
>
: neque
<
expan
abbr
="
.n.
">enim</
expan
>
contraria conſtant, ſed quoniam albo
<
lb
/>
nigrum præiuit, &
<
expan
abbr
="
nigrũ
">nigrum</
expan
>
ratio fuit, per quam
<
expan
abbr
="
ſubiectũ
">ſubiectum</
expan
>
nigri conuerteretur in album, &
<
expan
abbr
="
deniq.
">denique</
expan
>
ni
<
lb
/>
grum non accipitur pro eo quod denominat, ſed pro eo quod denominatur, quod eſt
<
expan
abbr
="
ſubiectũ
">ſubiectum</
expan
>
:
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
neq.
">neque</
expan
>
albo ſuccedente nigrum ſeruatur, cùm ſit illud ex quo tanquam non
<
expan
abbr
="
remanẽte
">remanente</
expan
>
fit album.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
>Fallaciæ genus, vt mea fert opinio, eſt ſecundùm figuram dictionis, & cauſſa eſt. </
s
>
<
s
>quoniam com
<
lb
/>
mutatur id quod notat, quod eſt
<
expan
abbr
="
nigrũ
">nigrum</
expan
>
, in id quod notatur quod eſt
<
expan
abbr
="
ſubiectũ
">ſubiectum</
expan
>
cuius nota
<
expan
abbr
="
concretũ
">concretum</
expan
>
<
lb
/>
eſt, &
<
foreign
lang
="
grc
">περώνυμον</
foreign
>
. </
s
>
<
s
>Non me latet, dialecticos hoc fallaciæ genus ita expreſsiſſe, quae eſſet fallacia,
<
expan
abbr
="
cũ
">cum</
expan
>
<
lb
/>
acciperetur in ſenſu
<
expan
abbr
="
cõpoſito
">compoſito</
expan
>
id quod falſum eſt, & verum in ſenſu diuiſo. </
s
>
<
s
>eſt
<
expan
abbr
="
.n.
">enim</
expan
>
falſa hæc enun
<
lb
/>
ciatio, album
<
expan
abbr
="
põt
">potest</
expan
>
eſſe nigrum in ſenſu
<
expan
abbr
="
cõpoſito
">compoſito</
expan
>
; quoniam accipit totum
<
expan
abbr
="
ſubiectũ
">ſubiectum</
expan
>
, corpus nigrum
<
lb
/>
de quo enunciatur eſſe poſſe album; cùm tamen ſit vera in ſenſu diuiſo, de corpore .ſ. </
s
>
<
s
>quod erat
<
lb
/>
ſubiectum albi. </
s
>
<
s
>Facilius dici potuit, enunciationem accipere
<
expan
abbr
="
ſubiectũ
">ſubiectum</
expan
>
mutationis, vt
<
expan
abbr
="
totũ
">totum</
expan
>
ſecun
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1946
"/>
<
lb
/>
dùm
<
expan
abbr
="
materiã
">materiam</
expan
>
, quod tamen eſt pars. </
s
>
<
s
>
<
emph
type
="
sup
"/>
a
<
emph.end
type
="
sup
"/>
Denique fallacia eſt ex figura dictionis. </
s
>
<
s
>Vbi tertio loco op
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1947
"/>
<
lb
/>
ponitur poteſtas diuidendi in
<
expan
abbr
="
cõtinuo
">continuo</
expan
>
& cęlo. </
s
>
<
s
>dicimus eam eſſe in
<
expan
abbr
="
cõtinuo
">continuo</
expan
>
, non perfectam, ſed
<
lb
/>
imperfectam, & actum reſpicere imperfectum qui poſitus eſt in diuidendo,
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
ineſſe diuiſum.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
>De diuiſione
<
expan
abbr
="
aũt
">aut</
expan
>
cęli dictum eſt
<
expan
abbr
="
eã
">eam</
expan
>
non eſſe ſimpliciter, ſed
<
expan
abbr
="
quodã
">quodam</
expan
>
modo limitari vt quae ſit per mo
<
lb
/>
tum & per deſignationem. </
s
>
<
s
>Sic & animus
<
expan
abbr
="
vbiq.
">vbique</
expan
>
poteſtatem habet videndi, cum hac conditione,
<
lb
/>
ſi ibi adſit idoneum
<
expan
abbr
="
inſtrumentũ
">inſtrumentum</
expan
>
:
<
expan
abbr
="
ideòq́
">ideòque</
expan
>
. </
s
>
<
s
>non videt in manu: ac ſi oculus in manu poneretur,
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
vtiq.
">vtique</
expan
>
manu
<
expan
abbr
="
ẽt
">etiam</
expan
>
proſpiceret. </
s
>
<
s
>Neque ob id fruſtra eſt videndi facultas in manu; licet ibi videre poſ
<
lb
/>
ſet, ſi adeſſet
<
expan
abbr
="
inſtrumentũ
">inſtrumentum</
expan
>
, quia non eſt nata apta videre per manum, ſed per oculum. </
s
>
<
s
>Tum ſanè
<
lb
/>
fruſtra eſſet, ſi deberet videre per
<
expan
abbr
="
oculũ
">oculum</
expan
>
, non autem videret. </
s
>
<
s
>Ad tollendam verò dubitationem
<
lb
/>
contra ſecundum caput quæſtionis, ſcire oportet,
<
expan
abbr
="
magnũ
">magnum</
expan
>
diſcrimen intercedere inter actum agen
<
lb
/>
tis, & actum patientis:
<
expan
abbr
="
nanq.
">nanque</
expan
>
actus in patiente, & in poteſtate patibili eſt vt patientis affectus: in
<
lb
/>
agente verò & poteſtate actuoſa
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
eſt vt in ſubiecto, ſed vt ab eo: de qua re, cùm ſuperiore libro
<
lb
/>
complura dicta fuerint, non eſt quae hîc inutiliter repetantur. </
s
>
<
s
>Sed dicimus ad argumentum; cùm
<
lb
/>
opponitur actum agentis eſſe in potentia patibili, non
<
expan
abbr
="
aũt
">aut</
expan
>
actuoſa, eam eſſe in potentia patibili,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1948
"/>
<
lb
/>
vt in ſubiecto, ſed tamen eſſe
<
expan
abbr
="
quoq.
">quoque</
expan
>
in actuoſa poteſtate,
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
quidem vt in ſubiecto, ſed vt à quo.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
>Et hoc item ſufficere ad id conſtituendum, quae actus eiuſdem ſit, cuius eſt poteſtas: eſt
<
expan
abbr
="
.n.
">enim</
expan
>
eiuſdem
<
lb
/>
eo modo quo eſt poteſtas. </
s
>
<
s
>eſt autem poteſtas, vt à quo, non autem, vt in quo. </
s
>
<
s
>Sic conſeruatur vni
<
lb
/>
uerſitas eius pronunciati. </
s
>
<
s
>Poteſtatem omnem actu terminari. </
s
>
<
s
>Ex eodem fonte dimanat illud
<
expan
abbr
="
etiã
">etiam</
expan
>
<
lb
/>
quod ab Ariſtotele ſæpius vſurpatum eſt, tum 6. Phyſ.
<
emph
type
="
sup
"/>
b
<
emph.end
type
="
sup
"/>
tum item 8.
<
emph
type
="
sup
"/>
c
<
emph.end
type
="
sup
"/>
tum etiam 1. de Cęlo.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
>
<
arrow.to.target
n
="
marg1949
"/>
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1950
"/>
<
lb
/>
<
emph
type
="
sup
"/>
d
<
emph.end
type
="
sup
"/>
Naturam non aggredi id quod ſe conſecutum non ſperat. </
s
>
<
s
>quod, tametſi in principiis à nob. </
s
>
<
s
>re
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1951
"/>
<
lb
/>
poſitum eſt, ſufficiente ad eius veritatem
<
expan
abbr
="
patefaciendã
">patefaciendam</
expan
>
ipſo vſu: cęterùm quae à Latinis philoſophis
<
lb
/>
agitatum, poſtulat
<
expan
abbr
="
itẽ
">item</
expan
>
aliquam animaduerſionem. </
s
>
<
s
>Nam præter alios Iandunus
<
emph
type
="
sup
"/>
e
<
emph.end
type
="
sup
"/>
ſic argumenta
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1952
"/>
<
lb
/>
tur. </
s
>
<
s
>Vbi ſit ordo inter aliqua, ſi poſterius fieri nequeat; non idcirco fieri non poſſe antecedens.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
>Ergo
<
expan
abbr
="
põt
">potest</
expan
>
aliquid aggredi natura quod non ſit ſucceſſurum. </
s
>
<
s
>Probatur antecedens. </
s
>
<
s
>quoniam ani
<
lb
/>
mal homini antecedit: ſi tamen illud animal factum fuerit equus, ipſi prorſus hominis natura re
<
lb
/>
pugnat. </
s
>
<
s
>Homo igitur cœpit, non tamen eſt factus. </
s
>
<
s
>Confirmatur, quia prius
<
expan
abbr
="
põt
">potest</
expan
>
eſſe ſine poſte
<
lb
/>
riore, ſed fieri prius eſt, quam factum eſſe. </
s
>
<
s
>Ergo poteſt aliquid fieri, & poſteà non eſſe factum.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
>Adde quoque Ariſtotelis teſtimonium de 2. Poſt. Attamen, ſi ſeruentur conditiones de
<
expan
abbr
="
quib.
">quibus</
expan
>
ſu
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1953
"/>
<
lb
/>
prà, vera eſt generatim hæc propoſitio. </
s
>
<
s
>Illa verò quæ Iandunus obiecit, ita diſſoluuntur. </
s
>
<
s
>
<
expan
abbr
="
Nanq.
">Nanque</
expan
>
<
lb
/>
ad
<
expan
abbr
="
primũ
">primum</
expan
>
negatur antecedens, ad probationem reſpondemus. </
s
>
<
s
>Animal, aut abſolutè capi, aut cum
<
lb
/>
aliqua determinatione, vbi verò accipiatur abſolutè, non eſſe poſſe magis hominem,
<
expan
abbr
="
q̃
">quae</
expan
>
equum,
<
lb
/>
vbi verò determinatum fuerit,
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
eſſe poſſe, niſi illud quo determinatum eſt. </
s
>
<
s
>Quamobrem in ar
<
lb
/>
gumento ſubeſt fallacia à ſimpliciter ad ſecundùm quid. </
s
>
<
s
>Etenim
<
expan
abbr
="
cũ
">cum</
expan
>
accipitur animal, quod
<
expan
abbr
="
põt
">potest</
expan
>
<
lb
/>
eſſe homo, intelligitur animal, quod eſt ſine determinatione. </
s
>
<
s
>Cùm verò accipitur animal, quod
<
lb
/>
fit equus, iam eſt
<
expan
abbr
="
determinatũ
">determinatum</
expan
>
equi forma: hoc
<
expan
abbr
="
aũt
">aut</
expan
>
non poteſt fieri homo, ſicut
<
expan
abbr
="
ẽt
">etiam</
expan
>
fieri nequit, vt
<
lb
/>
equus ſit homo. </
s
>
<
s
>Et hæc eſt germana ſolutio propoſiti argumenti, ad quod diſſoluendum multa
<
lb
/>
blaterauit Iandunus. </
s
>
<
s
>Euertitur item confirmatio ex his quæ docet Ariſtoteles. </
s
>
<
s
>Nam, quod ha
<
lb
/>
bet rationem finis,
<
expan
abbr
="
poſtq̃
">poſtquam</
expan
>
perfectum fuerit; abſolutè habet rationem principij. </
s
>
<
s
>
<
expan
abbr
="
ideòq.
">ideòque</
expan
>
antecedit
<
lb
/>
in natura iis quæ fiunt, & ſuapte natura expetitur,
<
expan
abbr
="
eoq́
">eoque</
expan
>
. </
s
>
<
s
>plurimum natura potitur, ſi minus, id for
<
lb
/>
tuitum eſt, & pertinet ad ſingulare: ſingularem verò
<
expan
abbr
="
potentiã
">potentiam</
expan
>
actu ſuo fruſtrari non eſt
<
expan
abbr
="
abſurdũ
">abſurdum</
expan
>
.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
>Quod verò Simplicius accepit, effici, vt ſit fruſtra facultas, niſi obeat munus ſuum. </
s
>
<
s
>hoc ego pro
<
lb
/>
fectò nunquàm homini darem, niſi cum aliqua lege, vel vniuersè, vel quae ſimpliciter officio ſuo
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
<
lb
/>
fungeretur: at in dormiente & in eo, quod laborat
<
foreign
lang
="
grc
">ἀτροφίᾳ</
foreign
>
, ceſſat quidem munus cuiuſpiam </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>