Clavius, Christoph
,
Gnomonices libri octo, in quibus non solum horologiorum solariu[m], sed aliarum quo[quam] rerum, quae ex gnomonis umbra cognosci possunt, descriptiones geometricè demonstrantur
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Notes
Figures
Content
Thumbnails
page
|<
<
(301)
of 677
>
>|
<
echo
version
="
1.0RC
">
<
text
xml:lang
="
it
"
type
="
free
">
<
div
xml:id
="
echoid-div1024
"
type
="
section
"
level
="
1
"
n
="
254
">
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20279
"
xml:space
="
preserve
">
<
pb
o
="
301
"
file
="
0317
"
n
="
317
"
rhead
="
LIBER TERTIVS.
"/>
A, vt habeatur punctum O, orientalius, in quo Meridianus Horizontis Aequatorem ſecat ſupra
<
lb
/>
Horizontem. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20280
"
xml:space
="
preserve
">Si enim planũ horologii ponatur verſus meridiem, ita vt æquinoctialis linea G H,
<
lb
/>
ſit infra punctum C, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20281
"
xml:space
="
preserve
">circulus ex L, deſcriptus circa rectam G H, circumuerti intelligatur, do-
<
lb
/>
nec cum plano Aequatoris coniungatur, erit punctum N, verſus ſuperius hemiſphærium, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20282
"
xml:space
="
preserve
">par-
<
lb
/>
tes ad ſiniſtram ipſius C N, verſus A, tendent occidentem verſus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20283
"
xml:space
="
preserve
">partes ad dextram eiuſdem
<
lb
/>
rectæ C N, verſus B, in orientem vergent. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20284
"
xml:space
="
preserve
">Si verò planum à meridie in occaſum declinet, ſuppu-
<
lb
/>
tanda erit inclinatio dicta Meridianorum à puncto N, ad dextram partem verſus B, nempe ad
<
lb
/>
partes orientales circuli ex L, deſcripti, ſi poſitionem illam, de qua proximè diximus, adeptus ſit:
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20285
"
xml:space
="
preserve
">quia tunc Meridianus plani declinantis eſt minus orientalis, quàm Meridianus Horizontis, vt
<
lb
/>
ex ſphæra materiali facile colligi poteſt, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20286
"
xml:space
="
preserve
">ex ijs, quæ proximè ſcripſimus, quòd tunc polus eius ex
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0317-01
"
xlink:href
="
note-0317-01a
"
xml:space
="
preserve
">10</
note
>
parte meridie conſtitutus ſit in quadrante Horizontis auſtrali, atque occidentali.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20287
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20288
"
xml:space
="
preserve
">NON docemus autem, quamnam in partem numeranda ſit dicta Meridianorum inclinatio
<
lb
/>
in plano, quod à ſeptentrione in ortum, vel occaſum declinat, ne præceptorum multitudine in-
<
lb
/>
genium Lectoris confundatur, cum præſertim ex auſtrali horologio deſcripto boreale facilimo
<
lb
/>
negotio deduci poſſit, vt in ſcholio propoſ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20289
"
xml:space
="
preserve
">13. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20290
"
xml:space
="
preserve
">libri ſuperioris docuimus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20291
"
xml:space
="
preserve
">clarius ex ſequenti
<
lb
/>
ſcholio patebit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20292
"
xml:space
="
preserve
">Accedit etiam, quòd ex præceptis traditis pro plano, quod à meridie declinat,
<
lb
/>
quilibet proprio Marte inuenire ſine magno labore poterit, in quam partem numerare debeat di-
<
lb
/>
ctam inclinationem in circulo ex L, deſcripto, obferuando diligenter, an Meridianus loci, ſeu pro-
<
lb
/>
poſiti Horizontis in Aequatore infra Horizontem orientalior ſit, occidentaliorve Meridiano pro-
<
lb
/>
prio plani declinantis. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20293
"
xml:space
="
preserve
">Dico infra Horizontem, quia in boreali horologio punctum N, ſpectat
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0317-02
"
xlink:href
="
note-0317-02a
"
xml:space
="
preserve
">20</
note
>
ad hemiſphærium inferius, adeò vt Meridianus proprius plani declinantis ipſum ſecet infra Ho-
<
lb
/>
rizontem in N, puncto, vt patet, ſi rectè poſitio borealis horologii conſideretur, vna cum circulo
<
lb
/>
deſcripto ex L. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20294
"
xml:space
="
preserve
">Nam ſi orientalior fuerit, numeranda erit illa inclinatio ab N, verſus partes orien-
<
lb
/>
tales; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20295
"
xml:space
="
preserve
">verſus occidentales verò, ſi occidentalior. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20296
"
xml:space
="
preserve
">Non erit autem difficile iudicare, quænam par-
<
lb
/>
tes circuli ex L, deſcripti ab N, tendant verſus ortum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20297
"
xml:space
="
preserve
">quæ occaſum verſus; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20298
"
xml:space
="
preserve
">ſi circulus ipſe vnà
<
lb
/>
cum horologio boreali in proprio ſitu cogitetur eſſe poſitus, ita vt punctum N, ad inferius hemi-
<
lb
/>
ſphærium ſpectet, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20299
"
xml:space
="
preserve
">eius centrum cum centro mundi ſit coniunctum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20300
"
xml:space
="
preserve
">Partes enim ad ſiniſtram,
<
lb
/>
nobis ad horologium boreale conuerſis, erunt orientales, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20301
"
xml:space
="
preserve
">ad dextram occidentales.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20302
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20303
"
xml:space
="
preserve
">IAM verò ſi per puncta diuiſionũ, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20304
"
xml:space
="
preserve
">per centrum L, ducantur rectæ occultæ ſecantes lineam
<
lb
/>
æquinoctialem G H, habebuntur puncta in linea æquinoctiali, per quæ lineæ emiſſæ ex centro C,
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0317-03
"
xlink:href
="
note-0317-03a
"
xml:space
="
preserve
">30</
note
>
dabunt horas à meridie, vel media nocte, vt in horizontali horologio demonſtrauimus, ita ta-
<
lb
/>
men, vt linea porrecta ex C, per punctum M, vbi recta O L, lineæ æquinoctiali occurrit, ſit linea
<
lb
/>
horæ 12. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20305
"
xml:space
="
preserve
">meridiei in auſtrali horologio, mediæ noctis verò in boreali, non autem recta C G L,
<
lb
/>
vt in horizontali horologio; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20306
"
xml:space
="
preserve
">quoniam in plano declinante, ſi circulus ex L, deſcriptus intelliga-
<
lb
/>
tur in propria poſitione, nimirum in plano Aequatoris circa eius centrum deſcriptus, Meridia-
<
lb
/>
nus Horizontis, ſeu circulus horæ 12. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20307
"
xml:space
="
preserve
">tranſit per punctum O, ac proinde per rectam O L, occur-
<
lb
/>
rens plano horologij in M; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20308
"
xml:space
="
preserve
">adeo, vt in auſtrali horologio punctum O, ſit in ſemicirculo Meridia-
<
lb
/>
ni ſupra Horizontem, ac propterea meridiem indicet, in boreali verò idem exiſtat in reliquo ſemi
<
lb
/>
circulo, atque adeo ad mediam noctem pertineat, vt manifeſtum eſt, ſi circulus ex L, deſcriptus
<
lb
/>
in inferiori quoque horologio intelligatur in propria poſitione. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20309
"
xml:space
="
preserve
">Reliquæ horæ hunc ordinem ha
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0317-04
"
xlink:href
="
note-0317-04a
"
xml:space
="
preserve
">40</
note
>
bent. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20310
"
xml:space
="
preserve
">In vtroque horologio lineæ, quæ 12. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20311
"
xml:space
="
preserve
">horam ſequuntur verſus B, pertinent ad horas poſt
<
lb
/>
meridiem; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20312
"
xml:space
="
preserve
">quæ verò verſus A, ad horas poſt mediam noctem. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20313
"
xml:space
="
preserve
">Stylus, eiuſq́ue locus in recta
<
lb
/>
C N, reperietur, vt in horologio horizontali. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20314
"
xml:space
="
preserve
">Nam ſi recta C K, ſumatur æqualis rectæ H G, por-
<
lb
/>
tionis Analemmatis, erit K, locus ſtyli. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20315
"
xml:space
="
preserve
">Quòd ſi fiat in horologio triangulum C G I, æquale trian
<
lb
/>
gulo H I D, portionis Analemmatis ducaturq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20316
"
xml:space
="
preserve
">recta K I, erit I K, longitudo ſtyli, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20317
"
xml:space
="
preserve
">omnino æqua-
<
lb
/>
lis rectæ aſſumptæ D G, vt manifeſtum eſt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20318
"
xml:space
="
preserve
">Cum enim latera C I, C K, trianguli C I K, æqualia
<
lb
/>
ſint lateribus D H, H G, trianguli D H G, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20319
"
xml:space
="
preserve
">anguli C, H, æquales, ex conſtructione; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20320
"
xml:space
="
preserve
">erunt & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20321
"
xml:space
="
preserve
">ba
<
lb
/>
<
note
position
="
right
"
xlink:label
="
note-0317-05
"
xlink:href
="
note-0317-05a
"
xml:space
="
preserve
">4. primi.</
note
>
ſes I K, D G, æquales inter ſe.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20322
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20323
"
xml:space
="
preserve
">POSSVMVS quoque eiuſdem horologii deſcriptionem inſtituere hoc modo. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20324
"
xml:space
="
preserve
">Per propoſ.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20325
"
xml:space
="
preserve
">
<
note
position
="
right
"
xlink:label
="
note-0317-06
"
xlink:href
="
note-0317-06a
"
xml:space
="
preserve
">Alia deſcriptio
<
lb
/>
eiuſdem horo-
<
lb
/>
logii declinan-
<
lb
/>
tis à Verticali.</
note
>
30. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20326
"
xml:space
="
preserve
">primi libri reperiatur arcus plani declinantis interceptus inter Meridianum Horizontis, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20327
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0317-07
"
xlink:href
="
note-0317-07a
"
xml:space
="
preserve
">50</
note
>
circulum maximum, qui per polos eiuſdem plani ducitur, altitudinemq́ue poli ſupra ipſum me-
<
lb
/>
titur, tanquam proprius eius Meridianus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20328
"
xml:space
="
preserve
">Hic arcus in noſtro exemplo comprehendit grad. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20329
"
xml:space
="
preserve
">29.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20330
"
xml:space
="
preserve
">
<
note
position
="
right
"
xlink:label
="
note-0317-08
"
xlink:href
="
note-0317-08a
"
xml:space
="
preserve
">Quantus ſit ar-
<
lb
/>
cus plani decli-
<
lb
/>
nãtis inter eius
<
lb
/>
Meridianum,
<
lb
/>
& Meridianum
<
lb
/>
Horizontis in-
<
lb
/>
teriectus.</
note
>
Min. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20331
"
xml:space
="
preserve
">3. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20332
"
xml:space
="
preserve
">ferè. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20333
"
xml:space
="
preserve
">Item per propoſ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20334
"
xml:space
="
preserve
">29. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20335
"
xml:space
="
preserve
">eiuſdem primi libri inueniatur altitudo poli ſupra planum de-
<
lb
/>
clinans, quæ in eodem noſtro exemplo continet grad. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20336
"
xml:space
="
preserve
">40. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20337
"
xml:space
="
preserve
">Min. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20338
"
xml:space
="
preserve
">3. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20339
"
xml:space
="
preserve
">fere. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20340
"
xml:space
="
preserve
">Deinde in plano aliquo
<
lb
/>
ducatur recta C D, vtcunque pro linea meridiana, ſeu horæ 12. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20341
"
xml:space
="
preserve
">in qua ſumpto puncto quocun-
<
lb
/>
que C, deſcribatur ex eo arcus D P, in quo à recta C D, nempe à D, puncto numeretur arcus pla-
<
lb
/>
ni declinantis interceptus inter Meridianum ipſius, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20342
"
xml:space
="
preserve
">Meridianum Horizontis, vſque ad P,
<
lb
/>
quem arcum diximus continere grad. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20343
"
xml:space
="
preserve
">29. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20344
"
xml:space
="
preserve
">Min. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20345
"
xml:space
="
preserve
">3. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20346
"
xml:space
="
preserve
">ferè, ducaturq́ue ex C, per P, recta C P, quæ
<
lb
/>
communis erit ſectio plani horologii declinantis, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20347
"
xml:space
="
preserve
">Meridiani eiuſdem plani, vt infra mox de-
<
lb
/>
monſtrabimus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20348
"
xml:space
="
preserve
">Vtautem ſciamus, quam in partem numerandus ſit arcus D P, conſideranda
<
lb
/>
ſunt ea, quæ in præcedenti deſcriptione tradidimus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s20349
"
xml:space
="
preserve
">Nam ſi planum à meridie declinet in </
s
>
</
p
>
</
div
>
</
text
>
</
echo
>