1fiunt deteriores: nam referunt biſextilibus
fieri noxias. Inter febres quoque genus eſt
omnibus notum, quod ab hoc circuitu no
men meruit. Qui in aſtrorum vim hæc refe
runt, Saturnúmque huius faciunt authorem,
maiorem quàm diſſoluant dubitationem re
linquunt: ſcilicet, quid aſtris cum quartano
circuitu dierum, vel annorum. Melius forſan
fuerit rerum ipſarum ſeriem contemplari,
quæ triplici ordine perficitur, initio, medio,
fine: ſeu imperfecto, perfecto, & abſoluto: aut
poſitiuo, comparatiuo, atque ſuperlatiuo. Hi
gradus cum in omnibus ſint rebus, cum in bo
nis, tum in malis, ſi recurrat ordo, fiet quar
tus ſimillimus primo, quintus ſecundo, ſextus
tertio, atque rurſus quartus ſeptimo, atque
ita deinceps: vnde conſpicuus fiet quartanus
circuitus, atque illius cauſa manifeſtiſſima,
quam alij admirabantur tanquam ſuperſti
tioſam, alij longiſſimè repetebant, velut in
garyophilis primo anno vis imbecillis, ſe
cundo melior, tertio optima, quarto rurſus,
in effœta fiat, neceſſarium eſt, aliter virtus
eſſet infinita. Ita in thermarum aquis inutilis
anno vno, ſecundo bona, tertio optima, quar
to rurſus inutilis. Hanc vocant in ſalubrem
& noxiam, quæ cùm non iuuat, nocet non pa
rùm. In fluctibus, quóque maris ſi inſpicias,
primùm creſcunt, inde fremur pòſt ad ſum
mum attolluntur, ac mox decidunt: eodém
que ordine rurſum recurrunt: adeò vt audeam
dicere, res omnes hoc ordine teneri, quæ ma
gnis cauſis fiunt. Sed ſolùm in his mentem
adhibemus, in quibus ordo hic dies ſingulos,
aut annos pro ſingulis gradibus perficit: tunc
enim tres cùm exigantur anni ſeu dies, re
currendo quartanus declaratur circuitus.
Quæ verò alternatim decidunt ac perficiun
tur, tertianum circuitum perficiunt: quæ pa
rùm, aut nihil mutantur, quotidianum: atque
hæc eſt tam abſtruſi problematis manifeſtiſ
ſima cauſa. Iam verò aliò dirigenda oratio
eſt. Dices enim, cur ſi Deus omnium eſt au
tor, mala bonis præſtant, celeritate, facilita
te, frequentia, magnitudine? Hora, imò mo
mento peſſum imus, & infirmamur: vt dite
mur, vt ſanemur, longo tempore opus eſt.
Malum ingens caſu, verbo aduenit: vix mul
tis amicis, & auxilio ſeruamur. Tot denique
infortunia, luctus, dolor, morbus, infamia,
amor, irritus, timor, paupertas, vnum autem
ſolùm bonum non indigere. Quamobrem re
ctè videntur Epicurei ſtatuiſſe, indolentiam
bonorum finem. At magnitudine, quæ volu
ptas cruciatui, quæ ſpes timori, quæ felicitas
orbitati: quæ iucunditas carceri, quæ ſanitas
morbo, aut quæ diuitiæ paupertatis incom
modis, quis honor contemptui, aut irriſioni
coæquari poteſt? Denique eſt illa rerum om
nium extrema mors, cuius cogitationi ſolæ,
nec gaudia mille vitarum conferri poſſunt:
habet tamen hoc boni, quòd reliquos finiat
mœrores. Vt verò mortem odimus, ita filios,
vt nos alios factos amamus: auxilium quaſi
vnicum aduerſus illam ineuitabilem. Sunt
enim hi è nobis, ſpeciémque noſtram ſer
uant, & nos ipſo referunt: ideò magis eos di
ligimus, quàm ſcorta, etſi plus illorum cauſa
ſeminis diſpereat. Filiorum quoque cauſa
Venus iucundior facta fuit ab opifice: cùm
enim miſceantur corpora, & quod proritat
intimum ſit, & minimo cum dolore, ideò
quamvis titillatio ſit è genere ſcabiei, ſenſus
tamen ille longè iucundior eſt. Sic igitur hoc
inuento, perpetuitati animantium prima
cauſa conſuluit.
fieri noxias. Inter febres quoque genus eſt
omnibus notum, quod ab hoc circuitu no
men meruit. Qui in aſtrorum vim hæc refe
runt, Saturnúmque huius faciunt authorem,
maiorem quàm diſſoluant dubitationem re
linquunt: ſcilicet, quid aſtris cum quartano
circuitu dierum, vel annorum. Melius forſan
fuerit rerum ipſarum ſeriem contemplari,
quæ triplici ordine perficitur, initio, medio,
fine: ſeu imperfecto, perfecto, & abſoluto: aut
poſitiuo, comparatiuo, atque ſuperlatiuo. Hi
gradus cum in omnibus ſint rebus, cum in bo
nis, tum in malis, ſi recurrat ordo, fiet quar
tus ſimillimus primo, quintus ſecundo, ſextus
tertio, atque rurſus quartus ſeptimo, atque
ita deinceps: vnde conſpicuus fiet quartanus
circuitus, atque illius cauſa manifeſtiſſima,
quam alij admirabantur tanquam ſuperſti
tioſam, alij longiſſimè repetebant, velut in
garyophilis primo anno vis imbecillis, ſe
cundo melior, tertio optima, quarto rurſus,
in effœta fiat, neceſſarium eſt, aliter virtus
eſſet infinita. Ita in thermarum aquis inutilis
anno vno, ſecundo bona, tertio optima, quar
to rurſus inutilis. Hanc vocant in ſalubrem
& noxiam, quæ cùm non iuuat, nocet non pa
rùm. In fluctibus, quóque maris ſi inſpicias,
primùm creſcunt, inde fremur pòſt ad ſum
mum attolluntur, ac mox decidunt: eodém
que ordine rurſum recurrunt: adeò vt audeam
dicere, res omnes hoc ordine teneri, quæ ma
gnis cauſis fiunt. Sed ſolùm in his mentem
adhibemus, in quibus ordo hic dies ſingulos,
aut annos pro ſingulis gradibus perficit: tunc
enim tres cùm exigantur anni ſeu dies, re
currendo quartanus declaratur circuitus.
Quæ verò alternatim decidunt ac perficiun
tur, tertianum circuitum perficiunt: quæ pa
rùm, aut nihil mutantur, quotidianum: atque
hæc eſt tam abſtruſi problematis manifeſtiſ
ſima cauſa. Iam verò aliò dirigenda oratio
eſt. Dices enim, cur ſi Deus omnium eſt au
tor, mala bonis præſtant, celeritate, facilita
te, frequentia, magnitudine? Hora, imò mo
mento peſſum imus, & infirmamur: vt dite
mur, vt ſanemur, longo tempore opus eſt.
Malum ingens caſu, verbo aduenit: vix mul
tis amicis, & auxilio ſeruamur. Tot denique
infortunia, luctus, dolor, morbus, infamia,
amor, irritus, timor, paupertas, vnum autem
ſolùm bonum non indigere. Quamobrem re
ctè videntur Epicurei ſtatuiſſe, indolentiam
bonorum finem. At magnitudine, quæ volu
ptas cruciatui, quæ ſpes timori, quæ felicitas
orbitati: quæ iucunditas carceri, quæ ſanitas
morbo, aut quæ diuitiæ paupertatis incom
modis, quis honor contemptui, aut irriſioni
coæquari poteſt? Denique eſt illa rerum om
nium extrema mors, cuius cogitationi ſolæ,
nec gaudia mille vitarum conferri poſſunt:
habet tamen hoc boni, quòd reliquos finiat
mœrores. Vt verò mortem odimus, ita filios,
vt nos alios factos amamus: auxilium quaſi
vnicum aduerſus illam ineuitabilem. Sunt
enim hi è nobis, ſpeciémque noſtram ſer
uant, & nos ipſo referunt: ideò magis eos di
ligimus, quàm ſcorta, etſi plus illorum cauſa
ſeminis diſpereat. Filiorum quoque cauſa
Venus iucundior facta fuit ab opifice: cùm
enim miſceantur corpora, & quod proritat
intimum ſit, & minimo cum dolore, ideò
quamvis titillatio ſit è genere ſcabiei, ſenſus
tamen ille longè iucundior eſt. Sic igitur hoc
inuento, perpetuitati animantium prima
cauſa conſuluit.
Mala bonis
quot modis
præſtent.
quot modis
præſtent.
Bonorum fi
nis indolen
tia.
nis indolen
tia.
Filios cur
magis ſcortis
amamus.
magis ſcortis
amamus.
Venus cur
plus delectet,
quàm ſi quis
ſcabiem
ſcalpat.
plus delectet,
quàm ſi quis
ſcabiem
ſcalpat.
Differt autem cauſa, principium, & occaſio
in rebus gerendis, non tantùm in natura: di
cimus enim cauſam fuiſſe Alexandro, quòd
in Aſiam traiecerit, victoriam facilem Athe
nienſium, de Artaxerxe ac Xerxe: tum Age
ſilai expeditionem, qua breuiſſimo tempore
partem Aſiæ occupauerat: vnde Alexandro
ſpes nata. Principium eſt, quo vtuntur ad ve
landum auaritiæ, & ambitionis ſuſpicionem
Reges, vt tranſitus in Græciam, Perſarum,
& cædes legatorum Perſarum, quæ à Mace
donibus perpetrata eſt. Occaſio, Phillippi
mors relinquentis exercitus bellicoſos, ex
hauſtámque cladibus Græciam. Vt omnes
eius populi aut gratia, aut metu cum Alexan
dro ſentirent. Sed non ſic Deus, imò omnium
horum, quæ in vniuerſo ſunt, cauſa, & origo,
fons, & principium eſt. Eſt autem totum im
menſum, ſummáque perfectio, nec aliud,
quàm ſeipſum contemplatur. Tanta luce, vt
ſolus capere poſſit eam, ac claritate mundum,
& hunc, & illum & quicquid eſt in orbium
extremo illuminat, immobilis, abſque varie
tate, cuius mortalium nemo, vel momento
ſplendorem ſuſtinere, aut fulgorem inſpicere
queat. Facilius toto anno Solem æſtiuum me
ridianum perferas oculis, quàm homo tem
poris exigui parte Dei lucem intellectu poſ
ſis contemplari. Ad quam tamen cùm fertur,
beatiſſimus eſt momento ſolo. Eſt enim hæc
ectaſis illa, ſolis probis, ſapientibúſque con
ceſſa, melior omni humana felicitate. Te
nuiſſima ſubſtantia eſt, atque ideò ſemper
quieſcit: nam quæ ſubtiliſſima ſunt, aut ſemper
mouentur, vt cœli: aut ſemper quieſcunt, vt
intellectus. Deus tamen non eſt intellectus,
ſed aliquid intellectu longè melius, beatius,
potentius, digniúſque. Quæris quid ergo ſit? ſi
ſcirem, Deus eſſem: nam Deum nemo nouit:
nec quid ſit, quiſpiam ſcit, niſi ſolus Deus.
Cùm verò quid ſit neſciamus, multò minùs
eius proprium nomen ſcire conceſſum eſt. At
neque principiorum, reliquorum cùm nec Deo,
nec illis nomen ſit vllum, ſed impoſitis nomini
bus iuxta opinionem, quam de eis concepimus,
vel poteſtatis, vel claritatis, ac dignitatis, vti
mur. Conficta ſunt etiam multa à prauis ho
minibus, qui de Deo etiam nugari tanquam de
vno è nobis auſi ſunt. Sed nomina à rerum na
tura, viribúſque ac proprietatibus ſumuntur no
bis cognitis. Animas autem cœleſtes, natu
rámque earum multò magis, & Dei ſublimis in
cognitam intellectui noſtro omni ex parte
eſſe docuimus, quónam pacto ergo diis no
men vllum erit, aut imponere licebit.
in rebus gerendis, non tantùm in natura: di
cimus enim cauſam fuiſſe Alexandro, quòd
in Aſiam traiecerit, victoriam facilem Athe
nienſium, de Artaxerxe ac Xerxe: tum Age
ſilai expeditionem, qua breuiſſimo tempore
partem Aſiæ occupauerat: vnde Alexandro
ſpes nata. Principium eſt, quo vtuntur ad ve
landum auaritiæ, & ambitionis ſuſpicionem
Reges, vt tranſitus in Græciam, Perſarum,
& cædes legatorum Perſarum, quæ à Mace
donibus perpetrata eſt. Occaſio, Phillippi
mors relinquentis exercitus bellicoſos, ex
hauſtámque cladibus Græciam. Vt omnes
eius populi aut gratia, aut metu cum Alexan
dro ſentirent. Sed non ſic Deus, imò omnium
horum, quæ in vniuerſo ſunt, cauſa, & origo,
fons, & principium eſt. Eſt autem totum im
menſum, ſummáque perfectio, nec aliud,
quàm ſeipſum contemplatur. Tanta luce, vt
ſolus capere poſſit eam, ac claritate mundum,
& hunc, & illum & quicquid eſt in orbium
extremo illuminat, immobilis, abſque varie
tate, cuius mortalium nemo, vel momento
ſplendorem ſuſtinere, aut fulgorem inſpicere
queat. Facilius toto anno Solem æſtiuum me
ridianum perferas oculis, quàm homo tem
poris exigui parte Dei lucem intellectu poſ
ſis contemplari. Ad quam tamen cùm fertur,
beatiſſimus eſt momento ſolo. Eſt enim hæc
ectaſis illa, ſolis probis, ſapientibúſque con
ceſſa, melior omni humana felicitate. Te
nuiſſima ſubſtantia eſt, atque ideò ſemper
quieſcit: nam quæ ſubtiliſſima ſunt, aut ſemper
mouentur, vt cœli: aut ſemper quieſcunt, vt
intellectus. Deus tamen non eſt intellectus,
ſed aliquid intellectu longè melius, beatius,
potentius, digniúſque. Quæris quid ergo ſit? ſi
ſcirem, Deus eſſem: nam Deum nemo nouit:
nec quid ſit, quiſpiam ſcit, niſi ſolus Deus.
Cùm verò quid ſit neſciamus, multò minùs
eius proprium nomen ſcire conceſſum eſt. At
neque principiorum, reliquorum cùm nec Deo,
nec illis nomen ſit vllum, ſed impoſitis nomini
bus iuxta opinionem, quam de eis concepimus,
vel poteſtatis, vel claritatis, ac dignitatis, vti
mur. Conficta ſunt etiam multa à prauis ho
minibus, qui de Deo etiam nugari tanquam de
vno è nobis auſi ſunt. Sed nomina à rerum na
tura, viribúſque ac proprietatibus ſumuntur no
bis cognitis. Animas autem cœleſtes, natu
rámque earum multò magis, & Dei ſublimis in
cognitam intellectui noſtro omni ex parte
eſſe docuimus, quónam pacto ergo diis no
men vllum erit, aut imponere licebit.
Cauſa, prin
cipium, &
occaſio in
quo differant.
cipium, &
occaſio in
quo differant.
Deus quid.
Dij nomine
carent.
carent.
Epilogus.
Hæc igitur tot, tantáque de Subtilitate di
cta ſufficiant, per genera, ſpeciéſque tractan
tibus: nam ſingularia ipſa finem nullum ha
bitura eſſent, & tamen ſub his comprehen
duntur. Quæ verò hîc exemplorum loco po
ſita ſunt, alia ob experientiæ facilitatem, alia
quoniam à veritate magis aliena eſſe videren
tur, quædam ob raritatem, quædam ob diffi
cultatem adiecimus: ex his enim ad alia in
cta ſufficiant, per genera, ſpeciéſque tractan
tibus: nam ſingularia ipſa finem nullum ha
bitura eſſent, & tamen ſub his comprehen
duntur. Quæ verò hîc exemplorum loco po
ſita ſunt, alia ob experientiæ facilitatem, alia
quoniam à veritate magis aliena eſſe videren
tur, quædam ob raritatem, quædam ob diffi
cultatem adiecimus: ex his enim ad alia in
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib