Caverni, Raffaello, Storia del metodo sperimentale in Italia, 1891-1900

Table of figures

< >
[Figure 311]
[Figure 312]
[Figure 313]
[Figure 314]
[Figure 315]
[Figure 316]
[Figure 317]
[Figure 318]
[Figure 319]
[Figure 320]
[Figure 321]
[Figure 322]
[Figure 323]
[Figure 324]
[Figure 325]
[Figure 326]
[Figure 327]
[Figure 328]
[Figure 329]
[Figure 330]
[Figure 331]
[Figure 332]
[Figure 333]
[Figure 334]
[Figure 335]
[Figure 336]
[Figure 337]
[Figure 338]
[Figure 339]
[Figure 340]
< >
page |< < of 3504 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <pb xlink:href="020/01/319.jpg" pagenum="300"/>
            <p type="main">
              <s>Il libro, come altrove avvertimmo, non fu scritto, o per dir meglio non
                <lb/>
              fu pubblicato, nè è pervenuto alla nostra notizia, ma non lasciò per questo
                <lb/>
              l'Autore, come fece del Termometro, di darci la promessa descrizione nella
                <lb/>
              Questione V dei Commentarii sopra i canoni di Avicenna. </s>
              <s>Noi sottoporremo
                <lb/>
              qui all'esame dei nostri lettori le parole testuali, da cui, meglio che da quel
                <lb/>
              che riferiscono gli scrittori, i quali van ripetendo ciò che ne dicono altri
                <lb/>
              storici, potranno giudicare quali fossero in proposito le speculate invenzioni
                <lb/>
              del nostro Fisico giustinopolitano. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>“ Primum (egli dunque scrive nella Questione citata)
                <lb/>
                <figure id="id.020.01.319.1.jpg" xlink:href="020/01/319/1.jpg" number="20"/>
              </s>
            </p>
            <p type="caption">
              <s>Figura 12.
                <lb/>
              est nostrum pulsilogium, in quo per certitudinem mathe­
                <lb/>
              maticam et non per coniecturam, dimetiri possumus ulti­
                <lb/>
              mos gradus recessus pulsusque ad frequentiam et raritata­
                <lb/>
              tem, de quo instrumento aliquid diximus in libro V
                <emph type="italics"/>
              Methodi
                <lb/>
              nostrae.
                <emph.end type="italics"/>
              A dicto Pulsilogio desumpsimus hoc paratu facile,
                <lb/>
              quod explicatur per primam figuram, ut infra, quae conti­
                <lb/>
              net funiculum ex lino vel serico contextum, cui, ut vides,
                <lb/>
              appensa est pila plumbea (fig. </s>
              <s>12), qua impulsa, si funi­
                <lb/>
              culus est longior, motus pilae fit tardior et rarior: si bre­
                <lb/>
              vior, fit frequentior et velocior. </s>
              <s>Dum igitur volumus fre­
                <lb/>
              quentiam vel raritatem pulsus dimetiri digitis impellimus
                <lb/>
              pilam laxando, vel contrahendo funiculum usque eo, quo
                <lb/>
              motus pilae omnino conveniat cum frequentia vel raritate
                <lb/>
              pulsus ipsius arteriae: quo adinvento, illico e regione ob­
                <lb/>
              servamus gradus 70 ostensum a linea alba ipsius pilae ubi
                <lb/>
              est C. </s>
              <s>Quo gradu memoriae consignato, iterum eadem vel
                <lb/>
              sequenti die, eodem instrumento, experimur an pulsus ar­
                <lb/>
              teriae factus sit aliquantulum frequentior vel tardior. </s>
              <s>Di­
                <lb/>
              cimus aliquantulum quia usu istius instrumenti non quae­
                <lb/>
              rimus pulsus notabiles raritatis vel tarditatis differentias,
                <lb/>
              quas medici memoria tenere possunt, sed illas minimas,
                <lb/>
              quarum differentiae inter unum et alterum diem non sunt
                <lb/>
              scibiles. </s>
              <s>In eumdem usum est aliud simile instrumentum
                <lb/>
              cuius ieonem videbis fol. </s>
              <s>78. fig. </s>
              <s>E. </s>
              <s>At notandum quod
                <lb/>
              pila plumbea, per maiorem vel minorem vim impulsa, non
                <lb/>
              mutat raritatem seu frequentiam, quia in impellendo, quan­
                <lb/>
              tum amittitur de spacio tantum remittitur de violentia. </s>
              <s>Per
                <lb/>
              tale instrumentum tempore sanitatis pulsus dimetimur, deinde tempore aegri­
                <lb/>
              tudinis animadvertimus recessum a naturali statu, qui in effectibus digno­
                <lb/>
              scendis, praedicendis, et curandis est maxime necessarius ” (ibi, T. III,
                <lb/>
              pag. </s>
              <s>29). </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>La nuova disposizione, certamente più comoda, data dal Santorio al filo
                <lb/>
              pendulo misuratore del polso, vedesi disegnata a pagina 110 del citato
                <lb/>
              Tomo III, e consiste nell'accorciare o scorciare il filo, ritirandolo innanzi
                <lb/>
              e in dietro, per mezzo di un manubrio scorrente dentro la scanalatura di </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>