Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
Page concordance
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 403
>
Scan
Original
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001142
">
<
pb
pagenum
="
383
"
xlink:href
="
016/01/032.jpg
"/>
modo refrigerat. </
s
>
<
s
id
="
s.001143
">Ergo quod calefacit, per
<
lb
/>
ſe calefacit: quòd refrigerat, ſolùm ex ac
<
lb
/>
cidenti. </
s
>
<
s
id
="
s.001144
">Repugnabis forſan, quoniam re
<
lb
/>
frigerari ſentimus nos, non aliter à frigidis
<
lb
/>
tum repentè, vt à calidis calefieri, vt pro
<
lb
/>
ducta frigoris quædam ſpecies videatur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001145
">Equidem ( vt dixi ) nihil aliud eſt frigidum,
<
lb
/>
quàm caloris priuatio: & quæ mouentur
<
lb
/>
nec conſiſtunt, refrigerantur, vt aqua, &
<
lb
/>
ventorum validorum aër. </
s
>
<
s
id
="
s.001146
">Porrò cùm conta
<
lb
/>
ctu refrigeratur, ſolùm ſuperficies refrigera
<
lb
/>
tur, fugiente intus palàm calore: nec poſſibi
<
lb
/>
le eſt ob hoc ſubitò quippiam refrigerari,
<
lb
/>
mora autem ducta refrigerantur etiam pe
<
lb
/>
nitiſſimæ partes. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001147
">Atque hæc vera ſunt rerum naturalium
<
lb
/>
fundamenta, in quibus nihil eſt repugnans.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001148
">Qui verò eas qualitates ſubſtantiis affixas
<
lb
/>
imaginantur, & frigiditatem aliquod eſſe
<
lb
/>
naturæ principium, in difficillimas perue
<
lb
/>
niunt quæſtiones, rerúmque quæ videntur
<
lb
/>
cauſas dicere non poſſunt, omniáque ſilen
<
lb
/>
tio ac verbis obſcuris inuoluere, tum etiam
<
lb
/>
ambiguis, nituntur. </
s
>
<
s
id
="
s.001149
">Igitur calor ipſe propria
<
lb
/>
qualitas eſt cœleſtis, hæc agitans corpora,
<
lb
/>
quæ motu adiuta ignem creat. </
s
>
<
s
id
="
s.001150
">Si à materia
<
lb
/>
obruatur ac impediatur, frigus gignit. </
s
>
<
s
id
="
s.001151
">Quæ
<
lb
/>
cunque autem motu non eadem manent,
<
lb
/>
frigidiora euadunt, vt aqua & aër. </
s
>
<
s
id
="
s.001152
">Aëris
<
lb
/>
verò temperiem facit radiorum multitu
<
lb
/>
do Solis, tum ſyderum, quos excipit,
<
lb
/>
qui illum calefaciunt. </
s
>
<
s
id
="
s.001153
">Terra verò non adeò
<
lb
/>
eſſe frigida poteſt vt aqua, quoniam non
<
lb
/>
mouetur. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001154
">His itaque conſtitutis, quibus non pauca
<
lb
/>
quæ iamdiu latuerunt, oſtendemus naturæ
<
lb
/>
ſecreta, ad ignis rurſus hiſtoriam reuertan
<
lb
/>
tur. </
s
>
<
s
id
="
s.001155
">Verùm de ſubſtantiarum ſubtilitate ali
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg116
"/>
<
lb
/>
qua priùs præponere oportet. </
s
>
<
s
id
="
s.001156
">Quædam igi
<
lb
/>
tur dicuntur tenues per ſe, vt aër: quædam
<
lb
/>
quantitate, vt capilli: quædam quia fluunt,
<
lb
/>
vt ſanguis: quædam quia in partes tenuiſſi
<
lb
/>
mas diuidi poſſunt, vt aurum: aliæ quia plu
<
lb
/>
ra ex his habent, vt ſpiritus, qui noſtra
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg117
"/>
<
lb
/>
rum ſunt operationum inſtrumenta. </
s
>
<
s
id
="
s.001157
">Fiunt
<
lb
/>
autem ab arte pleraque tenuia, velut plum
<
lb
/>
bum, quòd adeò attenuatur arte, vt in pul
<
lb
/>
uerem redigatur, ex quo horologia fieri ſo
<
lb
/>
lent. </
s
>
<
s
id
="
s.001158
">Liquefactum enim agitatur celerrimè
<
lb
/>
in mortario: ideò cum cogi non poſſit, tran
<
lb
/>
ſit in puluerem. </
s
>
<
s
id
="
s.001159
">Et quamvis ars in tenuiſſi
<
lb
/>
ma redigat ligna, aut lapides, aut metalla,
<
lb
/>
non tamen ipſa miſcet, nec attenuat ſub
<
lb
/>
ſtantiam, ſed ſolùm quantitatem. </
s
>
<
s
id
="
s.001160
">Ignis ve
<
lb
/>
rò ſi attenuat, ſeparat: aut ſi miſcet, non
<
lb
/>
attenuat. </
s
>
<
s
id
="
s.001161
">Separando enim quæ craſſa ſunt,
<
lb
/>
attenuantis ſpeciem præbet. </
s
>
<
s
id
="
s.001162
">Sola natura ſi
<
lb
/>
mul miſcere atque attenuare ſubſtantiam
<
lb
/>
poteſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001163
">Cùm enim ( vt dixi
<
emph
type
="
italics
"/>
)
<
emph.end
type
="
italics
"/>
nunc vocem
<
lb
/>
ſubtilia quæ duci poſſunt, atque ea ductilia,
<
lb
/>
vel humida eſſe neceſſe ſit, ignis verò ſic
<
lb
/>
cet, attenuare non poteſt, niſi ſeparet. </
s
>
<
s
id
="
s.001164
">At
<
lb
/>
tenuat ergo vel comminuendo ſicca, vt
<
lb
/>
cùm arenam in puluerem redigit, aut col
<
lb
/>
liquando, vt metallica: tenues partes ſe
<
lb
/>
parando, vt in diſtillationibus. </
s
>
<
s
id
="
s.001165
">Verùm dum
<
lb
/>
ſicca comminuat, colliquet humida, etiam
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg118
"/>
<
lb
/>
attenuat. </
s
>
<
s
id
="
s.001166
">Contigit tamen in diſtillationibus
<
lb
/>
aliquid attenuari ac alteri miſceri, cùm à
<
lb
/>
calido humido, non ab igne fiunt. </
s
>
<
s
id
="
s.001167
">Calor
<
lb
/>
enim miſcet, & cum humido attenuat. </
s
>
<
s
id
="
s.001168
">Fit
<
lb
/>
autem hoc vaſes in aquam feruentem im
<
lb
/>
miſſis, vocátque Mariæ balneum. </
s
>
<
s
id
="
s.001169
">Proximum
<
lb
/>
bonitate diſtillationis genus huic in equino
<
lb
/>
fimo: inde quod per cineres præſtantiſſimum
<
lb
/>
in oleum detractum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001170
">Nam cùm calida
<
lb
/>
ſit ac humida ſubſtantia, per multos men
<
lb
/>
ſes calorem ſeruare poteſt, atque eò longio
<
lb
/>
re temporis ſpatio quàm vuarum acini, quo
<
lb
/>
oliuarum ſubſtantia denſior eſt, ac pinguior.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001171
">At nullum horum metalla liquare poteſt,
<
lb
/>
ſed illa igne indigent. </
s
>
<
s
id
="
s.001172
">Sed vt ardentiſſima
<
lb
/>
diſtillatio fit per ignes, ita miſtioni ac veræ
<
lb
/>
attenuationi inepta: cui fermè ſimilis eſt,
<
lb
/>
quæ fit per cineres. </
s
>
<
s
id
="
s.001173
">Nam ſi igne diſtillata
<
lb
/>
fæcibus ſuis miſcueris, fiet totum pro mo
<
lb
/>
lis ratione grauiùs quàm antea, tum etiam
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg119
"/>
<
lb
/>
ſiccius. </
s
>
<
s
id
="
s.001174
">Non igitur verè attenuat ignis, ſed
<
lb
/>
natura ipſa, quæ totam ſubſtantiam conco
<
lb
/>
quit ac miſcet. </
s
>
<
s
id
="
s.001175
">Vnde ob ſubtilitatem omnia
<
lb
/>
in vnum conueniunt, miſtúmque denſius,
<
lb
/>
fit, & tamen ex ſubtiliſſimis compoſitum
<
lb
/>
partibus. </
s
>
<
s
id
="
s.001176
">Ergo in naturali coctione, vt quæ
<
lb
/>
in liquido duriſſima, etiam vim ignis obti
<
lb
/>
neat, & mollis balnei in attenuando, partes
<
lb
/>
craſſiores comminuuntur, quod ab igne im
<
lb
/>
petrari non poteſt.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg120
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001177
">
<
margin.target
id
="
marg116
"/>
Subtilitatis
<
lb
/>
in ſubſtantia
<
lb
/>
genera.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001178
">
<
margin.target
id
="
marg117
"/>
Subtilitates
<
lb
/>
ab arte, na
<
lb
/>
tura, & igne
<
lb
/>
in quibus
<
lb
/>
differant.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001179
">Plumbum
<
lb
/>
quomodo in
<
lb
/>
puluerem
<
lb
/>
tranſeat.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001180
">Ignis quo
<
lb
/>
modo atte
<
lb
/>
nuet.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001181
">
<
margin.target
id
="
marg118
"/>
Diſtillatio
<
lb
/>
nis vſus &
<
lb
/>
genera.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001182
">
<
margin.target
id
="
marg119
"/>
Ignis
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
ve
<
lb
/>
rè attenuat.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001183
">
<
margin.target
id
="
marg120
"/>
Aquæ diflil
<
lb
/>
latæ an vires
<
lb
/>
habeant.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001184
">Sed ex his non leuis emergit dubitatio.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001185
">Nam ſi ignis cuncta calefacit, ſiccátque,
<
lb
/>
omnes aquæ, quæ diſtillatione habentur,
<
lb
/>
calidæ ac ſiccæ eſſe deberent. </
s
>
<
s
id
="
s.001186
">Nec repugnat
<
lb
/>
ſubſtantia, quòd aquea ſit: talis enim cùm
<
lb
/>
fit ardens, & vritur, & corpora humana
<
lb
/>
egregiè excalefacit, ac ſiccat. </
s
>
<
s
id
="
s.001187
">Rurſus aquæ
<
lb
/>
omnes frigidæ ſunt ac humidæ, vincente
<
lb
/>
ſubſtantia. </
s
>
<
s
id
="
s.001188
">At neutrum ſemper verum eſt,
<
lb
/>
imò aliquæ ex his ſimiliores ſunt his, à
<
lb
/>
quibus excipiuntur: vt roſàcea, odore, ſa
<
lb
/>
pore, viribus. </
s
>
<
s
id
="
s.001189
">Vrceus aquæ plantaginis
<
lb
/>
fluentem vndequaque ſanguinem ſiſtere po
<
lb
/>
teſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001190
">Non idem facit lactucæ aqua, etſi ſit
<
lb
/>
frigidior. </
s
>
<
s
id
="
s.001191
">Quidam nuper dum memoriam
<
lb
/>
augere niteretur, meliſſam triduo albo vino
<
lb
/>
infundit, inde leuiter expreſſo vino, aquam
<
lb
/>
diſtillando collegit, cuius potu memoriam
<
lb
/>
recuperare viſus eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001192
">Sed cùm calidi eſſet ie
<
lb
/>
coris, bonam valetudinem penè funditus
<
lb
/>
euertit. </
s
>
<
s
id
="
s.001193
">Atque hunc modum Chymiſtæ vo
<
lb
/>
cant, ſtellas cœlo infigere. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001194
">Quæri igitur ſolet, an aquæ hæ proprias
<
lb
/>
vires retineant? </
s
>
<
s
id
="
s.001195
">Diximus olim, dum de malo
<
lb
/>
medendi vſu loqueremur, nullas eſſe vires,
<
lb
/>
quòd odore, & ſapore
<
expan
abbr
="
deſtituãtur
">deſtituantur</
expan
>
. </
s
>
<
s
id
="
s.001196
">Abſynthij
<
lb
/>
enim aqua, nec
<
expan
abbr
="
abſynthiũ
">abſynthium</
expan
>
redolet nec amara
<
lb
/>
eſt: imò quod mirum eſt, ſubdulcis. </
s
>
<
s
id
="
s.001197
">
<
expan
abbr
="
Ardẽs
">Ardens</
expan
>
ta
<
lb
/>
men, vt roſaceam præteream,
<
expan
abbr
="
fidẽ
">fidem</
expan
>
facit ineſſe
<
lb
/>
vim aquis. </
s
>
<
s
id
="
s.001198
">Nam ſi talem ob ignem eſſe di
<
lb
/>
cas, qui eſt quòd nulla aliarum talis ſit?
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001199
">Nam hæc egregiè calefacit, ſiccat, pene
<
lb
/>
trat, acutum olet, ardet. </
s
>
<
s
id
="
s.001200
">Itaque vires aquis
<
lb
/>
iam ineſſe certum eſt, ſed nec omnibus, nec
<
lb
/>
æquas. </
s
>
<
s
id
="
s.001201
">Quæcunque enim res tenuem ſub
<
lb
/>
ſtantiam habent frigidæque iunctam, aquam
<
lb
/>
emittunt ſibi non abſimilem, vt roſa. </
s
>
<
s
id
="
s.001202
">Quæ
<
lb
/>
verò tenuem & calidam ſimilem ſed vren
<
lb
/>
tem emittunt, vt vinum, & metallicorum
<
lb
/>
quædam. </
s
>
<
s
id
="
s.001203
">Quæ craſſam & calidam, diſſimilem
<
lb
/>
& prauam, vt abſynthium. </
s
>
<
s
id
="
s.001204
">quæ craſſam ac
<
lb
/>
frigidam, diſſimilem, ſed non prauam, vt cu
<
lb
/>
curbitæ. </
s
>
<
s
id
="
s.001205
">Iuxta hanc rationem vires aqua-</
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>