Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
Scan Original
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="12"/>
              eius partis, quæ finis eſt totius motionis; ideò nominis notio reſoluetur in formam ſimpliciter.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg115"/>
                <lb/>
              Itaque cum cætera per formam ſignificentur, & vt reſpiciunt formam quæ item eſt finis, rectè
                <lb/>
              dicitur
                <expan abbr="vnumquodq.">vnumquodque</expan>
              à forma & fine ſuum nomen ſumere. </s>
              <s>Quapropter animal animam quę
                <lb/>
              forma eſt, præcipuè ſignificat. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              Signo illud eſt, quòd non prius animal appellatur,
                <expan abbr="">quae</expan>
              acceſſe­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg116"/>
                <lb/>
              rit anima, ſed embryon, aut ſemen. </s>
              <s>imò non ex forma ſimpliciter ducitur nomen, ſed vbi iam ex­
                <lb/>
              tirit actus ſecundus, id Ariſtotele docentes 5. de Gen. anim. </s>
              <s>Idem
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              in arte contingit, quan­
                <lb/>
              do non prius appellatur ſcamnum, quàm ipſi
                <expan abbr="extremã">extremam</expan>
                <expan abbr="manũ">manum</expan>
              artifex impoſuerit, ſed lignum,
                <lb/>
              proximè nomen ſignificat
                <expan abbr="cõpoſitum">compoſitum</expan>
              , & pari quidem ratione in natura & arte. </s>
              <s>Et rationi
                <expan abbr="cõ-ſentaneum">con­
                  <lb/>
                ſentaneum</expan>
              eſt ens (vtar
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              liberius hac voce, quàm politiores hactenus declinarunt, quia lege­
                <lb/>
              rim eam à C. Iulio Cæſare fuiſſe receptam) ens, inquàm, primùm ſignificare ſubſtantiam,
                <lb/>
              & inter ſubſtantiæ parteis ipſam formam, ob eam
                <expan abbr="cauſsã">cauſsam</expan>
              , quam nuper attulimus, quòd tum ve­
                <lb/>
                <expan abbr="quippiã">quippiam</expan>
              ſit non animal. </s>
              <s>aut equus, ſed ens ſimpliciter, vbi formam obtinuerit. </s>
              <s>
                <expan abbr="Conſimiliq́ue">Conſimilique</expan>
                <lb/>
              modo reliqua prædicamenta dicimus primùm notare formam, tum deinde compoſitum. </s>
              <s>poſ­
                <lb/>
              ſumus item nominationis huiuſce originem altius aliquantò repetere, vim prædicamentorum
                <lb/>
              ſpectantes: quippe quae duas habitudines præſeferant: alteram, qua ſubiecta reſpiciunt, in quo­
                <lb/>
              rum ratione inſunt: atque alteram, qua ſubſtantia concipitur. </s>
              <s>neque
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ſola qualitas hac voce
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg117"/>
                <lb/>
              notatur, ſed ſubſtantia qualis: ſiquidem accidens ab Ariſtotele ponatur inſeparabile,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              nec ens
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg118"/>
                <lb/>
              ſimpliciter, ſed ens aliquid, vel aliquo modo & velut aliud quid exiſtens, quia videlicet non ſit
                <lb/>
              albedo, ſed album quod eſt ſubſtantia. </s>
              <s>Vt igitur quantum & quale ſunt talia propter formam:
                <lb/>
                <expan abbr="ideòq́">ideòque</expan>
              . </s>
              <s>nomen ſignificat primo formam accidentis, deinde compoſitum in ſuo
                <expan abbr="quodq.">quodque</expan>
              genere
                <lb/>
              (conſtat enim ſingula prædicamenta ex poteſtate & actu proportione)
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              ſic etiam, vt entia
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg119"/>
                <lb/>
              quæ reſpiciunt
                <expan abbr="ſubſtantiã">ſubſtantiam</expan>
              , probabile eſt ita dici propter formam, quia ſic dicuntur propter ſub­
                <lb/>
              ſtantiam, hæc verò eſt ens propter formam. </s>
              <s>Ab eadem forma dicitur quoque compoſitum,
                <lb/>
              vt efficiens. (Nam compoſitum eſſe id quod efficit propriè, docebitur in progreſſu) ſi vniuo­
                <lb/>
              cum fuerit, vt pleraque eſſe ſolent, de quibus regulæ traduntur in methodis: tum quòd habet
                <lb/>
              in ſeipſo formam per quam agit, tum quia gratia formæ operatur, & efficiendo tribuit
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>Materia quoque aſſecuta eſt appellationem
                <expan abbr="ſuã">ſuam</expan>
              à forma; quandoquidem talis poteſtate dicitur,
                <lb/>
              quale eſt actu
                <expan abbr="cõpoſitum">compoſitum</expan>
              , in quo ineſt forma, vt poteſtate
                <expan abbr="ſubſtãtia">ſubſtantia</expan>
              , poteſtate
                <expan abbr="quantũ">quantum</expan>
              , & quale.
                <lb/>
              </s>
              <s>Atque hoc quidem in natura & arte commune eſt, licèt efficientis denominatio non
                <expan abbr="eodẽ">eodem</expan>
              ſem­
                <lb/>
              per modo procedat, vt mox apparebit. </s>
              <s>Etenim libet prius ordinis noſtri cauſſam reddere, ne vi­
                <lb/>
              deamur cum Ariſtotele pugnare. </s>
              <s>quandò nos materiam efficienti poſtpoſuimus & compoſito,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg120"/>
                <lb/>
                <expan abbr="ſimulq́">ſimulque</expan>
              . </s>
              <s>compoſitum cum efficiente collocauimus. </s>
              <s>Ariſtoteles autem proximè à forma poſuit
                <lb/>
              materiam, in extremo verò recenſuit efficiens. </s>
              <s>Atqui nos ordinem nominationis ſpectauimus
                <lb/>
              & efficiens cum compoſito numerauimus, vt partem eius. </s>
              <s>Ariſtoteles autem in phyſicis ordi­
                <lb/>
              nem principij reſpiciens, quia materia foret
                <expan abbr="principiũ">principium</expan>
              , compoſito ipſam præpoſuit. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              in prima
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg121"/>
                <lb/>
              verò philoſophia motui ſubiecit efficiens,
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
              quia cætera ad rei conſtitutionem pertinerent mul­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg122"/>
                <lb/>
              tò interius; efficiens externum eſſet, & à rei ſubſtantia remotum. </s>
              <s>Reſtat vnus motus qui com­
                <lb/>
              plectitur
                <expan abbr="ortũ">ortum</expan>
              & interitum
                <expan abbr="quẽ">quem</expan>
              item ab Ariſtotele demonſtratur
                <emph type="sup"/>
              f
                <emph.end type="sup"/>
              à fine in natura
                <expan abbr="nũcupationẽ">nuncupationem</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg123"/>
                <lb/>
              ſumere. </s>
              <s>tametſi aliter in arte ac natura
                <expan abbr="quandoq.">quandoque</expan>
              contingat. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              g
                <emph.end type="sup"/>
              (neque enim id perpetuum pu­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg124"/>
                <lb/>
              to, vt nonnulli, neque id in Ariſtotelici contextus explanatione neceſſarium,
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              id neceſſariò
                <lb/>
              monſtrant verba ipſius Ariſtotelis) ſiquidem in arte nominatio motus ab efficiente
                <expan abbr="nonnunq̃">nonnunquam</expan>
                <lb/>
              ſumatur; in natura non ab efficiente; ſed, vt reliqua, à fine. </s>
              <s>Verùm
                <expan abbr="vtcunq.">vtcunque</expan>
              ſe res habeat, cauſ­
                <lb/>
              ſam libet indagare, cur ab efficiente, non à fine motus in arte qui eſt effectio, nuncupetur, præci­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg125"/>
                <lb/>
              puè propter Auerroëm qui lib. 4. Collectaneorum rationem quandam reddit, ex nobiliore lo­
                <lb/>
              co, vt potè è 2. Phyſ. repetitam cui plurimum tribuit. </s>
              <s>Ea verò talis eſt. </s>
              <s>Motum ſumere no­
                <lb/>
              men ab eo, cum quo magis conuenit genere. </s>
              <s>Sed motus in arte cum genere efficientis conue­
                <lb/>
              nit magis. </s>
              <s>Et motus igitur in arte ſumit nomen ab efficiente. </s>
              <s>Nunc explicandum eſt, quem­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg126"/>
                <lb/>
              admodum effectio cum genere efficientis potius quàm materiæ, ſeu formæ conueniat: quandò
                <lb/>
              terminetur forma, & ab ea tanquam
                <expan abbr="cõplemento">complemento</expan>
              contineatur & materia fundetur, in
                <expan abbr="eaq́">eaque</expan>
              . </s>
              <s>per­
                <lb/>
              ducatur ad ſummum, ab efficiente verò ſegregetur. </s>
              <s>& videndum quid verba ſonent Auerrois.
                <lb/>
              </s>
              <s>Cauſſæ
                <expan abbr="cõplures">complures</expan>
              eius differentiæ ſolent afferri;
                <expan abbr="variiſq.">variiſque</expan>
              modis Auerrois verba capiuntur ab eius
                <lb/>
              patronis. </s>
              <s>etenim
                <expan abbr="quidã">quidam</expan>
              ait id ab Auerroë non fuiſſe verè aſſeueratum motus ab arte factos eſſe
                <lb/>
              ex eodem genere cum efficientibus, quo enim pacto medicatio & ædificatio ſunt eiuſdem gene­
                <lb/>
              ris cum medico & ædificatore? </s>
              <s>ſiquidem medicus & ædificator, ſeu medicina & ars ædificandi
                <lb/>
              ſint habitus: medicatio verò & ædificatio ſint paſsiones (& hîc etiam liceat ea voce vti, quam
                <lb/>
              M. Varro non eſt aſpernatus) vbi pro forma fluente ſumantur: intellige nunc formam fluen­
                <lb/>
              tem eam quæ ab imperfecto ad perfectum promouetur, vt albedinem ſecundi gradus quæ ad
                <lb/>
              quartum eſt deducenda. </s>
              <s>proptereà ſubiunxiſſe Auerroëm, aut ſaltem ita videri. </s>
              <s>Verùm eſto id.
                <lb/>
              </s>
              <s>At oportebat etiam reddere cauſſam, cur ita videretur. </s>
              <s>Itaque alij Diui Thomę explanationem </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>