Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich - Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero

Scan	Original
31	25
32	26
33	27
34	28
35	29
36	30
37	31
38	32
39	33
40	34
41	35
42	36
43	37
44	38
45	39
46	40
47	41
48	42
49	43
50	44
51	45
52	46
53	47
54	48
55	49
56	50
57	51
58	52
59	53
60	54

3226ALHAZEN iuuant ad ordinationem formarum rerum uiſibilium, niſi apud glacialem tantùm: quoniam apud
membrum iſtud principium eſt ſenſus. Et declaratum eſt in primo tractatu etiam [15. 16. 18 n] quod
impoſsibile eſt, ut forma rei uiſæ ſit ordinata in ſuperficie uiſus cũ imagine rei uiſæ & paruitate rei
ſentientis, niſi per iſtas lineas. Iſtæ ergo lineæ non ſunt, niſi inſtrumentũ uiſus, per quas completur
comprehenſio rerum uiſarum ſecundum ſuum eſſe. Peruentus autem formarum ad ultimum ſen-
tiens, non indiget extenſione ſecundum rectitudinem iſtarum linearum.

4. Humor cryſtallin{us} lucem & colorem aliter recipit, quàm cæter a perſpicua corpora.
22 p 3. Idem 30 n 1.

ET receptio formarum in membro ſentiente non eſt, ſicut receptio formarum in corporibus
diaphanis: quoniam membrũ ſentiens recipit iſtas formas, & ſentit eas, & pertranſeunt in eo
propter ſuam diaphanitatem & uirtutem ſenſibilem, quæ eſt in eo. Recipit ergo iſtas formas
ſecundum receptionem ſenſus. Corpora autem diaphana non recipiunt iſtas formas, niſi receptio-
ne, qua recipiunt ad reddendum, & non ſentiunt ipſas. Et cum receptio corporis ſentientis ab iſtis
formis non ſit ſicut receptio corporum diaphanorum, non ſentientium: extenſio formarum in cor-
pore ſentiente non debet eſſe ſecundum uerticationes, quas corpora diaphana exigũt. Viſus ergo
non eſt appropriatus receptioni formarum ex uerticationibus linearũ radialium tantùm: niſi quia
proprietas formarũ eſt, ut extendãtur in corporibus diaphanis ſuper omnes uerticationes rectas.
Et cum iſtæ formæ peruenerint ad membrum ſentiens ordinatæ, & comprehendantur à membro
ſentiente ordinatæ: nihil remanebit pòſt, indigẽs iſtarum uerticationibus. Pars ergo anterior tan-
tùm glacialis eſt appropriata receptioni formarum ex uerticationibus linearum radialium: poſte-
rior autẽ pars, quæ eſt humor uitreus: & uirtus recipiens, quæ eſt in illo corpore, nõ eſt appropriata
cum ſuo ſenſu iſtarum formarum, niſi ad cuſtodiendum eorum ordinationem tantùm.

5. Cryſtallin{us} & uitre{us} humores dißimiliter lucem & colorem recipiunt. 22 p 3.

ET cũ ita ſit, qualitas ergo receptionis uitrei à formis non eſt ſicut receptio corporis ſiue qua-
litas corporis anterioris glacialis: & uirtus recipiens, quæ eſt in uitreo, nõ eſt uirtus recipiẽs,
quæ eſt in parte anteriori. Et cum qualitas receptionis uitrei à formis, non ſit qualitas partis
anterioris glacialis: refractio ergo formarum apud ſuperficiem uitrei, non eſt niſi propter diuerſi-
tatem qualitatis receptionis ſenſus inter iſta duo corpora. Formæ ergo refringuntur apud uitreum
duabus de cauſsis: quarum altera eſt diuerſitas diaphanitatis duorum corporum: & altera diuerſi-
tas qualitatis receptionis ſenſus inter iſta duo corpora. Et ſi diaphanitas iſta duorum corporum eſ-
ſet conſimilis: eſſet forma extenſa in corpore uitreo ſecundum rectitudinem linearum radialium,
propter conſimilιtudinem diaphanitatis: & eſſet refracta propter diuerſitatem qualitatis ſenſus: &
ſic eſſet forma propter refractionem monſtruoſa, aut duæ formæ eſſent propter iſtã diſpoſitionem.
Et cum diuerſitas diaphanitatis affirmet refractionem, & diuerſitas qualitatis ſenſus affirmet illam
refractionem aut obliquationem: erit forma poſt refractionem una forma. Et propter hoc diuerſa-
tur diaphanitas corporis uitrei, & diaphanitas corporis anterioris glacialis. Formę ergo perueniũt
ad uitreum ordinatæ, ſecũdum ordinationem earum in ſuperficie uiſi: & recipit ipſas iſtud corpus,
& ſentit ipſas: deinde refringitur forma propter diuerſitatem diaphanitatis, & diuerſitatem ſenſus
iſtius corporis, & ſic peruenit forma ſecũdum diſpoſitionem ſuam: deinde extenditur iſte ſenſus,
& iſtæ formæ per hoc corpus, quouſq; perueniat iſte ſenſus, & iſtæ formæ ad ultimum ſentiens: &
erit extenſio ſenſus & extenſio formæ in corpore uitreo, & in corpore ſentiente extẽſo in concauo
nerui, ad ultimum ſentiens, ſicut extenſio ſenſus tactus & ſenſus doloris ad ultimum ſentiens: ſen-
ſus autem tactus & ſenſus doloris non extenduntur à membris, niſi in filis neruorum, & in ſpiritu
extenſo ſecundum iſta fila.

6. Humor uitre{us} & ſpirit{us} uiſibilis eadem ferè perſpicuitate præditi ſunt. 22 p 3.

ET formæ rerum uiſibilium quãdo peruenerint in corpus humoris uitrei, extendetur ſenſus
ab illo membro in corpus ſentiens, extenſum in concauo nerui continuati inter uiſum & an-
terius cerebri: & ſecundum extenſionem ſenſus, extenduntur formæ ordinatæ ſecundum
ſuam diſpoſitionem: quoniam corpus ſentiẽs naturaliter ſeruat ordinationem iſtarum formarum.
Et iſta ordinatio conſeruatur in corpore ſentiente: quoniam ordinatio partium corporis ſentien-
tis, recipientium partes formarum, & ordinatio uirtutis recipientis, quæ eſt in partibus corporis
recipientis, eſt in corpore uitrei, & in omni corpore ſubtili extenſo in cõcauo nerui, ordinatio con-
ſimilis. Et cum ita ſit, quãdo forma peruenit ad quodlibet punctum ſuperficiei uitrei, curret in uer-
ticatione continua, & non alterabitur eius ſitus in concauitate nerui, in quo extenditur corpus ſen
tiens: & erunt omnes uerticationes iſtæ, per quas currunt omnia puncta, quæ ſunt in forma, conſi-
milis ordinationis interſe: & erunt omnes iſtæ uerticationes gyrantes apud gyrationem nerui: &
erunt apud gyrationem ordinatæ ſecundum ſuam ordinationem ante gyrationem, & poſt, propter
qualitatem ſenſus iſtius corporis: & ſic perueniet forma ad neruum communem ſecundum ſuam
diſpoſitionem. Et non eſt poſsibile, ut ſit extenſio formarum uiſibilium uſq; ad ultimum ſentiens,
niſi ſecundum hunc modum: quoniam nõ eſt poſsibile, ut formæ perueniant ad neruum commu-
nem ſecundum ſuum eſſe, niſi ſit extenſio earum ſecundum hunc modum. Et cum formæ exten-

Page concordance

Text layer

Text normalization

Search

Scan	Original
31	25
32	26
33	27
34	28
35	29
36	30
37	31
38	32
39	33
40	34
41	35
42	36
43	37
44	38
45	39
46	40
47	41
48	42
49	43
50	44
51	45
52	46
53	47
54	48
55	49
56	50
57	51
58	52
59	53
60	54

Scan	Original
31	25
32	26
33	27
34	28
35	29
36	30
37	31
38	32
39	33
40	34
41	35
42	36
43	37
44	38
45	39
46	40
47	41
48	42
49	43
50	44
51	45
52	46
53	47
54	48
55	49
56	50
57	51
58	52
59	53
60	54

Scan	Original
31	25
32	26
33	27
34	28
35	29
36	30
37	31
38	32
39	33
40	34
41	35
42	36
43	37
44	38
45	39
46	40
47	41
48	42
49	43
50	44
51	45
52	46
53	47
54	48
55	49
56	50
57	51
58	52
59	53
60	54