1modo refrigerat.
Ergo quod calefacit, per
ſe calefacit: quòd refrigerat, ſolùm ex ac
cidenti. Repugnabis forſan, quoniam re
frigerari ſentimus nos, non aliter à frigidis
tum repentè, vt à calidis calefieri, vt pro
ducta frigoris quædam ſpecies videatur.
Equidem ( vt dixi ) nihil aliud eſt frigidum,
quàm caloris priuatio: & quæ mouentur
nec conſiſtunt, refrigerantur, vt aqua, &
ventorum validorum aër. Porrò cùm conta
ctu refrigeratur, ſolùm ſuperficies refrigera
tur, fugiente intus palàm calore: nec poſſibi
le eſt ob hoc ſubitò quippiam refrigerari,
mora autem ducta refrigerantur etiam pe
nitiſſimæ partes.
ſe calefacit: quòd refrigerat, ſolùm ex ac
cidenti. Repugnabis forſan, quoniam re
frigerari ſentimus nos, non aliter à frigidis
tum repentè, vt à calidis calefieri, vt pro
ducta frigoris quædam ſpecies videatur.
Equidem ( vt dixi ) nihil aliud eſt frigidum,
quàm caloris priuatio: & quæ mouentur
nec conſiſtunt, refrigerantur, vt aqua, &
ventorum validorum aër. Porrò cùm conta
ctu refrigeratur, ſolùm ſuperficies refrigera
tur, fugiente intus palàm calore: nec poſſibi
le eſt ob hoc ſubitò quippiam refrigerari,
mora autem ducta refrigerantur etiam pe
nitiſſimæ partes.
Atque hæc vera ſunt rerum naturalium
fundamenta, in quibus nihil eſt repugnans.
Qui verò eas qualitates ſubſtantiis affixas
imaginantur, & frigiditatem aliquod eſſe
naturæ principium, in difficillimas perue
niunt quæſtiones, rerúmque quæ videntur
cauſas dicere non poſſunt, omniáque ſilen
tio ac verbis obſcuris inuoluere, tum etiam
ambiguis, nituntur. Igitur calor ipſe propria
qualitas eſt cœleſtis, hæc agitans corpora,
quæ motu adiuta ignem creat. Si à materia
obruatur ac impediatur, frigus gignit. Quæ
cunque autem motu non eadem manent,
frigidiora euadunt, vt aqua & aër. Aëris
verò temperiem facit radiorum multitu
do Solis, tum ſyderum, quos excipit,
qui illum calefaciunt. Terra verò non adeò
eſſe frigida poteſt vt aqua, quoniam non
mouetur.
fundamenta, in quibus nihil eſt repugnans.
Qui verò eas qualitates ſubſtantiis affixas
imaginantur, & frigiditatem aliquod eſſe
naturæ principium, in difficillimas perue
niunt quæſtiones, rerúmque quæ videntur
cauſas dicere non poſſunt, omniáque ſilen
tio ac verbis obſcuris inuoluere, tum etiam
ambiguis, nituntur. Igitur calor ipſe propria
qualitas eſt cœleſtis, hæc agitans corpora,
quæ motu adiuta ignem creat. Si à materia
obruatur ac impediatur, frigus gignit. Quæ
cunque autem motu non eadem manent,
frigidiora euadunt, vt aqua & aër. Aëris
verò temperiem facit radiorum multitu
do Solis, tum ſyderum, quos excipit,
qui illum calefaciunt. Terra verò non adeò
eſſe frigida poteſt vt aqua, quoniam non
mouetur.
His itaque conſtitutis, quibus non pauca
quæ iamdiu latuerunt, oſtendemus naturæ
ſecreta, ad ignis rurſus hiſtoriam reuertan
tur. Verùm de ſubſtantiarum ſubtilitate ali
qua priùs præponere oportet. Quædam igi
tur dicuntur tenues per ſe, vt aër: quædam
quantitate, vt capilli: quædam quia fluunt,
vt ſanguis: quædam quia in partes tenuiſſi
mas diuidi poſſunt, vt aurum: aliæ quia plu
ra ex his habent, vt ſpiritus, qui noſtra
rum ſunt operationum inſtrumenta. Fiunt
autem ab arte pleraque tenuia, velut plum
bum, quòd adeò attenuatur arte, vt in pul
uerem redigatur, ex quo horologia fieri ſo
lent. Liquefactum enim agitatur celerrimè
in mortario: ideò cum cogi non poſſit, tran
ſit in puluerem. Et quamvis ars in tenuiſſi
ma redigat ligna, aut lapides, aut metalla,
non tamen ipſa miſcet, nec attenuat ſub
ſtantiam, ſed ſolùm quantitatem. Ignis ve
rò ſi attenuat, ſeparat: aut ſi miſcet, non
attenuat. Separando enim quæ craſſa ſunt,
attenuantis ſpeciem præbet. Sola natura ſi
mul miſcere atque attenuare ſubſtantiam
poteſt. Cùm enim ( vt dixi ) nunc vocem
ſubtilia quæ duci poſſunt, atque ea ductilia,
vel humida eſſe neceſſe ſit, ignis verò ſic
cet, attenuare non poteſt, niſi ſeparet. At
tenuat ergo vel comminuendo ſicca, vt
cùm arenam in puluerem redigit, aut col
liquando, vt metallica: tenues partes ſe
parando, vt in diſtillationibus. Verùm dum
ſicca comminuat, colliquet humida, etiam
attenuat. Contigit tamen in diſtillationibus
aliquid attenuari ac alteri miſceri, cùm à
calido humido, non ab igne fiunt. Calor
enim miſcet, & cum humido attenuat. Fit
autem hoc vaſes in aquam feruentem im
miſſis, vocátque Mariæ balneum. Proximum
bonitate diſtillationis genus huic in equino
fimo: inde quod per cineres præſtantiſſimum
in oleum detractum eſt. Nam cùm calida
ſit ac humida ſubſtantia, per multos men
ſes calorem ſeruare poteſt, atque eò longio
re temporis ſpatio quàm vuarum acini, quo
oliuarum ſubſtantia denſior eſt, ac pinguior.
At nullum horum metalla liquare poteſt,
ſed illa igne indigent. Sed vt ardentiſſima
diſtillatio fit per ignes, ita miſtioni ac veræ
attenuationi inepta: cui fermè ſimilis eſt,
quæ fit per cineres. Nam ſi igne diſtillata
fæcibus ſuis miſcueris, fiet totum pro mo
lis ratione grauiùs quàm antea, tum etiam
ſiccius. Non igitur verè attenuat ignis, ſed
natura ipſa, quæ totam ſubſtantiam conco
quit ac miſcet. Vnde ob ſubtilitatem omnia
in vnum conueniunt, miſtúmque denſius,
fit, & tamen ex ſubtiliſſimis compoſitum
partibus. Ergo in naturali coctione, vt quæ
in liquido duriſſima, etiam vim ignis obti
neat, & mollis balnei in attenuando, partes
craſſiores comminuuntur, quod ab igne im
petrari non poteſt.
quæ iamdiu latuerunt, oſtendemus naturæ
ſecreta, ad ignis rurſus hiſtoriam reuertan
tur. Verùm de ſubſtantiarum ſubtilitate ali
qua priùs præponere oportet. Quædam igi
tur dicuntur tenues per ſe, vt aër: quædam
quantitate, vt capilli: quædam quia fluunt,
vt ſanguis: quædam quia in partes tenuiſſi
mas diuidi poſſunt, vt aurum: aliæ quia plu
ra ex his habent, vt ſpiritus, qui noſtra
rum ſunt operationum inſtrumenta. Fiunt
autem ab arte pleraque tenuia, velut plum
bum, quòd adeò attenuatur arte, vt in pul
uerem redigatur, ex quo horologia fieri ſo
lent. Liquefactum enim agitatur celerrimè
in mortario: ideò cum cogi non poſſit, tran
ſit in puluerem. Et quamvis ars in tenuiſſi
ma redigat ligna, aut lapides, aut metalla,
non tamen ipſa miſcet, nec attenuat ſub
ſtantiam, ſed ſolùm quantitatem. Ignis ve
rò ſi attenuat, ſeparat: aut ſi miſcet, non
attenuat. Separando enim quæ craſſa ſunt,
attenuantis ſpeciem præbet. Sola natura ſi
mul miſcere atque attenuare ſubſtantiam
poteſt. Cùm enim ( vt dixi ) nunc vocem
ſubtilia quæ duci poſſunt, atque ea ductilia,
vel humida eſſe neceſſe ſit, ignis verò ſic
cet, attenuare non poteſt, niſi ſeparet. At
tenuat ergo vel comminuendo ſicca, vt
cùm arenam in puluerem redigit, aut col
liquando, vt metallica: tenues partes ſe
parando, vt in diſtillationibus. Verùm dum
ſicca comminuat, colliquet humida, etiam
attenuat. Contigit tamen in diſtillationibus
aliquid attenuari ac alteri miſceri, cùm à
calido humido, non ab igne fiunt. Calor
enim miſcet, & cum humido attenuat. Fit
autem hoc vaſes in aquam feruentem im
miſſis, vocátque Mariæ balneum. Proximum
bonitate diſtillationis genus huic in equino
fimo: inde quod per cineres præſtantiſſimum
in oleum detractum eſt. Nam cùm calida
ſit ac humida ſubſtantia, per multos men
ſes calorem ſeruare poteſt, atque eò longio
re temporis ſpatio quàm vuarum acini, quo
oliuarum ſubſtantia denſior eſt, ac pinguior.
At nullum horum metalla liquare poteſt,
ſed illa igne indigent. Sed vt ardentiſſima
diſtillatio fit per ignes, ita miſtioni ac veræ
attenuationi inepta: cui fermè ſimilis eſt,
quæ fit per cineres. Nam ſi igne diſtillata
fæcibus ſuis miſcueris, fiet totum pro mo
lis ratione grauiùs quàm antea, tum etiam
ſiccius. Non igitur verè attenuat ignis, ſed
natura ipſa, quæ totam ſubſtantiam conco
quit ac miſcet. Vnde ob ſubtilitatem omnia
in vnum conueniunt, miſtúmque denſius,
fit, & tamen ex ſubtiliſſimis compoſitum
partibus. Ergo in naturali coctione, vt quæ
in liquido duriſſima, etiam vim ignis obti
neat, & mollis balnei in attenuando, partes
craſſiores comminuuntur, quod ab igne im
petrari non poteſt.
Subtilitatis
in ſubſtantia
genera.
in ſubſtantia
genera.
Subtilitates
ab arte, na
tura, & igne
in quibus
differant.
Plumbum
quomodo in
puluerem
tranſeat.
Ignis quo
modo atte
nuet.
ab arte, na
tura, & igne
in quibus
differant.
Plumbum
quomodo in
puluerem
tranſeat.
Ignis quo
modo atte
nuet.
Diſtillatio
nis vſus &
genera.
nis vſus &
genera.
Ignis non ve
rè attenuat.
rè attenuat.
Aquæ diflil
latæ an vires
habeant.
latæ an vires
habeant.
Sed ex his non leuis emergit dubitatio.
Nam ſi ignis cuncta calefacit, ſiccátque,
omnes aquæ, quæ diſtillatione habentur,
calidæ ac ſiccæ eſſe deberent. Nec repugnat
ſubſtantia, quòd aquea ſit: talis enim cùm
fit ardens, & vritur, & corpora humana
egregiè excalefacit, ac ſiccat. Rurſus aquæ
omnes frigidæ ſunt ac humidæ, vincente
ſubſtantia. At neutrum ſemper verum eſt,
imò aliquæ ex his ſimiliores ſunt his, à
quibus excipiuntur: vt roſàcea, odore, ſa
pore, viribus. Vrceus aquæ plantaginis
fluentem vndequaque ſanguinem ſiſtere po
teſt. Non idem facit lactucæ aqua, etſi ſit
frigidior. Quidam nuper dum memoriam
augere niteretur, meliſſam triduo albo vino
infundit, inde leuiter expreſſo vino, aquam
diſtillando collegit, cuius potu memoriam
recuperare viſus eſt. Sed cùm calidi eſſet ie
coris, bonam valetudinem penè funditus
euertit. Atque hunc modum Chymiſtæ vo
cant, ſtellas cœlo infigere.
Nam ſi ignis cuncta calefacit, ſiccátque,
omnes aquæ, quæ diſtillatione habentur,
calidæ ac ſiccæ eſſe deberent. Nec repugnat
ſubſtantia, quòd aquea ſit: talis enim cùm
fit ardens, & vritur, & corpora humana
egregiè excalefacit, ac ſiccat. Rurſus aquæ
omnes frigidæ ſunt ac humidæ, vincente
ſubſtantia. At neutrum ſemper verum eſt,
imò aliquæ ex his ſimiliores ſunt his, à
quibus excipiuntur: vt roſàcea, odore, ſa
pore, viribus. Vrceus aquæ plantaginis
fluentem vndequaque ſanguinem ſiſtere po
teſt. Non idem facit lactucæ aqua, etſi ſit
frigidior. Quidam nuper dum memoriam
augere niteretur, meliſſam triduo albo vino
infundit, inde leuiter expreſſo vino, aquam
diſtillando collegit, cuius potu memoriam
recuperare viſus eſt. Sed cùm calidi eſſet ie
coris, bonam valetudinem penè funditus
euertit. Atque hunc modum Chymiſtæ vo
cant, ſtellas cœlo infigere.
Quæri igitur ſolet, an aquæ hæ proprias
vires retineant? Diximus olim, dum de malo
medendi vſu loqueremur, nullas eſſe vires,
quòd odore, & ſapore deſtituantur. Abſynthij
enim aqua, nec abſynthium redolet nec amara
eſt: imò quod mirum eſt, ſubdulcis. Ardens ta
men, vt roſaceam præteream, fidem facit ineſſe
vim aquis. Nam ſi talem ob ignem eſſe di
cas, qui eſt quòd nulla aliarum talis ſit?
Nam hæc egregiè calefacit, ſiccat, pene
trat, acutum olet, ardet. Itaque vires aquis
iam ineſſe certum eſt, ſed nec omnibus, nec
æquas. Quæcunque enim res tenuem ſub
ſtantiam habent frigidæque iunctam, aquam
emittunt ſibi non abſimilem, vt roſa. Quæ
verò tenuem & calidam ſimilem ſed vren
tem emittunt, vt vinum, & metallicorum
quædam. Quæ craſſam & calidam, diſſimilem
& prauam, vt abſynthium. quæ craſſam ac
frigidam, diſſimilem, ſed non prauam, vt cu
curbitæ. Iuxta hanc rationem vires aqua-
vires retineant? Diximus olim, dum de malo
medendi vſu loqueremur, nullas eſſe vires,
quòd odore, & ſapore deſtituantur. Abſynthij
enim aqua, nec abſynthium redolet nec amara
eſt: imò quod mirum eſt, ſubdulcis. Ardens ta
men, vt roſaceam præteream, fidem facit ineſſe
vim aquis. Nam ſi talem ob ignem eſſe di
cas, qui eſt quòd nulla aliarum talis ſit?
Nam hæc egregiè calefacit, ſiccat, pene
trat, acutum olet, ardet. Itaque vires aquis
iam ineſſe certum eſt, ſed nec omnibus, nec
æquas. Quæcunque enim res tenuem ſub
ſtantiam habent frigidæque iunctam, aquam
emittunt ſibi non abſimilem, vt roſa. Quæ
verò tenuem & calidam ſimilem ſed vren
tem emittunt, vt vinum, & metallicorum
quædam. Quæ craſſam & calidam, diſſimilem
& prauam, vt abſynthium. quæ craſſam ac
frigidam, diſſimilem, ſed non prauam, vt cu
curbitæ. Iuxta hanc rationem vires aqua-
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib