163[Figure 163]
ACTIO PRIMA,
IN CALVMNIATOREM
LIBRORVM DE SVBTILITATE,
AD FRANCISCVM ABVNDIVM
S.
Abundij Commendatarium Perpetuum.
RECTE quidem ac iure me
ritò exiſtimaſſe videtur
Empedocles, duo eſſe re
rum naturalium princi
pia, quorum alterum bo
num, & ad conſtruen dum
accommodatum, quóque
omnia repararentur ac florerent: alterum
malum, ad deſtruendum ſolùm paratum
atque idoneum. Namque id tam apertè in
cunctis rebus humanis, & naturalibus con
ſpicitur, vt ſtudiose inter ſe hæc principia
certare perpetuò videantur. Etenim aſſiduè
ortum, & interitum, incolumitatem, &
morbum, lætitiam atque triſtitiam, ſere
nitatem, & nubes, abundantiam ac penu
riam, ſexcentáque huiuſmodi in dies ſin
gulos ſuccedere ſibi inuicem alterna vice
videmus. Iam modò florebant artes, bo
næ literæ maximum ſuſceperant incremen
tum, honos magnus eruditis ac ſtudioſis
habebatur: tot rerum inſignium notitia ac
ceſſerat, vt aurea ætas reſtituta videretur,
poſſéntque maiores noſtri, pueri ad præſen
tes collati iuſtè appellari: cùm ecce ſubitò
verſa rerum omnium facies, ac cuncta ſi
mul relabi cœperunt, non honos ſtudio
ſis, non præmia eruditis, non cultus ar
tium ac diſciplinarum, non quies vlla à ve
xationibus conceditur. Quin falſa veris,
infima ſummis miſceantur, atque idem exi
ſtimatur, eſſe, & haberi verba, & res ip
ſæ, diſciplinæ, & artes, reconditæque
ſcientiæ, cum ſophiſticis argutiolis ac ca
uillationibus. Id factum ex non tam bel
lorum horum implacabilium importunita
te, quàm ambitione eorum, qui ſurgentem
vndique lucem diuini numeris conantur
extinguere. Atque exemplo Heroſtrati,
qui templum illud deleuit, cuius ne mini
mum quidem angulum ædificare ſufficiens
fuiſſet, hi egregij viri ingenium, doctri
nam, deorum dona, ac hominum com
modis deſtinata, ad euertenda benè inuen
ta dirigunt. Nam cùm quædam artes, imò
potiùs diſciplinæ ſint, quæ hoc præcipuè
obtineant, vt de omnibus aliis artibus ſa
tis benè atque ornatè dicere poſſunt, vt pri
ma Philoſophia, & Grammatica, verùm
principaliter Dialectica atque Rhetorica:
quidam in his iuſtè plus, quàm deceat exer
citati, non ſecùs, ac qui meſſoria falce ad iu
gulandos homines vtitur, ad inutiles diſpu
tationes, contentioſáſque calumnias, quas
Galenus toties, ac tam acerbè inſectatur, nec
tamen quantum ipſa res merebatur, præſtare
potuit, incommodo magno ac iactura bona
rum diſciplinarum abutuntur. Vt non abſur
dè dubitaret ipſe Rhetoricæ ac Eloquentiæ
pater Cicero, an facundia plus commodi ac
incommodi ciuitatibus afferret? ſcilicet quòd
cognoſceret, has artes, quæ in nullo proprio
verſantur ſubiecto, nihilque aliud, quàm diſ
ceptare efficaciùs docent, non ſecùs ac con
dimenta, ſal, oleum, acetum, moderatè qui
dem adhibita cibos efficere ſuauiores, at
ſi immodicè immiſceantur, nihil eſſe nocen
tius.
ritò exiſtimaſſe videtur
Empedocles, duo eſſe re
rum naturalium princi
pia, quorum alterum bo
num, & ad conſtruen dum
accommodatum, quóque
omnia repararentur ac florerent: alterum
malum, ad deſtruendum ſolùm paratum
atque idoneum. Namque id tam apertè in
cunctis rebus humanis, & naturalibus con
ſpicitur, vt ſtudiose inter ſe hæc principia
certare perpetuò videantur. Etenim aſſiduè
ortum, & interitum, incolumitatem, &
morbum, lætitiam atque triſtitiam, ſere
nitatem, & nubes, abundantiam ac penu
riam, ſexcentáque huiuſmodi in dies ſin
gulos ſuccedere ſibi inuicem alterna vice
videmus. Iam modò florebant artes, bo
næ literæ maximum ſuſceperant incremen
tum, honos magnus eruditis ac ſtudioſis
habebatur: tot rerum inſignium notitia ac
ceſſerat, vt aurea ætas reſtituta videretur,
poſſéntque maiores noſtri, pueri ad præſen
tes collati iuſtè appellari: cùm ecce ſubitò
verſa rerum omnium facies, ac cuncta ſi
mul relabi cœperunt, non honos ſtudio
ſis, non præmia eruditis, non cultus ar
tium ac diſciplinarum, non quies vlla à ve
xationibus conceditur. Quin falſa veris,
infima ſummis miſceantur, atque idem exi
ſtimatur, eſſe, & haberi verba, & res ip
ſæ, diſciplinæ, & artes, reconditæque
ſcientiæ, cum ſophiſticis argutiolis ac ca
uillationibus. Id factum ex non tam bel
lorum horum implacabilium importunita
te, quàm ambitione eorum, qui ſurgentem
vndique lucem diuini numeris conantur
extinguere. Atque exemplo Heroſtrati,
qui templum illud deleuit, cuius ne mini
mum quidem angulum ædificare ſufficiens
fuiſſet, hi egregij viri ingenium, doctri
nam, deorum dona, ac hominum com
modis deſtinata, ad euertenda benè inuen
ta dirigunt. Nam cùm quædam artes, imò
potiùs diſciplinæ ſint, quæ hoc præcipuè
obtineant, vt de omnibus aliis artibus ſa
tis benè atque ornatè dicere poſſunt, vt pri
ma Philoſophia, & Grammatica, verùm
principaliter Dialectica atque Rhetorica:
quidam in his iuſtè plus, quàm deceat exer
citati, non ſecùs, ac qui meſſoria falce ad iu
gulandos homines vtitur, ad inutiles diſpu
tationes, contentioſáſque calumnias, quas
Galenus toties, ac tam acerbè inſectatur, nec
tamen quantum ipſa res merebatur, præſtare
potuit, incommodo magno ac iactura bona
rum diſciplinarum abutuntur. Vt non abſur
dè dubitaret ipſe Rhetoricæ ac Eloquentiæ
pater Cicero, an facundia plus commodi ac
incommodi ciuitatibus afferret? ſcilicet quòd
cognoſceret, has artes, quæ in nullo proprio
verſantur ſubiecto, nihilque aliud, quàm diſ
ceptare efficaciùs docent, non ſecùs ac con
dimenta, ſal, oleum, acetum, moderatè qui
dem adhibita cibos efficere ſuauiores, at
ſi immodicè immiſceantur, nihil eſſe nocen
tius.
Ergo hac confidentia fretus calumniator
quidam, dum moliri ſuo marte nihil quàm
audet, opus noſtrum de Subtilitate demoliri
aggreſſus eſt, ſperans (vt reor) futurum, vt
mutuis altercationibus hominibus incla
reſceret. Neque enim video ſi aliquid le
ctu dignum ſua induſtria, & quod homi
nibus eſſe vtile, ac ſine contentionis pe
riculo, ſine liuoris ſuſpicione, & abſque metu
infamiæ, cur non tot horas potiùs (quas val
dè multas conſumpſiſſe haud dubium eſt )
quandoquidem maior (vt dici ſolet) appendix
ſit principali, aliquo in præclaro ſubiecto
collocauerit. Quinetiam audiui ipſum hoc
virulentiæ genere vſum eſſe, vt primùm li
bros de Futilitate inſcripſerit, quanquam
poſtmodum mutato conſilio, aut amicorum
ſuaſu propriam inſcriptionem reſtituerit.
Itaque vtut res ſe habuerit, vel non admo
dum iudicio valuit, vel liuore quodam victus
eſt, vel vt tantus non ſit, quantum ſui illi
gnathones ferunt in re literaria, neceſſa
rium eſt. Sed ego omnia malim in melius in
terpretari, ſit diligens, acutus, eruditus ſanè
per me licet, hæc bono etiam animo, & reip.
literariæ iuuandæ ſtudio iſta conſcripſerit
(quanquam ego non adeò acuti ingenij me
eſſe fatear, vt omnia hæc ſimul eſſe poſ
ſe videam ) quid illum adegit rogo, vt ca
lumniis ac criminationibus, tum maledi
ctis abſque offenſa, imò etiam abſque co
gnitione hominis vlla me inceſſeret? aut in
quidam, dum moliri ſuo marte nihil quàm
audet, opus noſtrum de Subtilitate demoliri
aggreſſus eſt, ſperans (vt reor) futurum, vt
mutuis altercationibus hominibus incla
reſceret. Neque enim video ſi aliquid le
ctu dignum ſua induſtria, & quod homi
nibus eſſe vtile, ac ſine contentionis pe
riculo, ſine liuoris ſuſpicione, & abſque metu
infamiæ, cur non tot horas potiùs (quas val
dè multas conſumpſiſſe haud dubium eſt )
quandoquidem maior (vt dici ſolet) appendix
ſit principali, aliquo in præclaro ſubiecto
collocauerit. Quinetiam audiui ipſum hoc
virulentiæ genere vſum eſſe, vt primùm li
bros de Futilitate inſcripſerit, quanquam
poſtmodum mutato conſilio, aut amicorum
ſuaſu propriam inſcriptionem reſtituerit.
Itaque vtut res ſe habuerit, vel non admo
dum iudicio valuit, vel liuore quodam victus
eſt, vel vt tantus non ſit, quantum ſui illi
gnathones ferunt in re literaria, neceſſa
rium eſt. Sed ego omnia malim in melius in
terpretari, ſit diligens, acutus, eruditus ſanè
per me licet, hæc bono etiam animo, & reip.
literariæ iuuandæ ſtudio iſta conſcripſerit
(quanquam ego non adeò acuti ingenij me
eſſe fatear, vt omnia hæc ſimul eſſe poſ
ſe videam ) quid illum adegit rogo, vt ca
lumniis ac criminationibus, tum maledi
ctis abſque offenſa, imò etiam abſque co
gnitione hominis vlla me inceſſeret? aut in
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib