Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.014357">
                <pb pagenum="674" xlink:href="016/01/321.jpg"/>
              proœmio tum Epiſtola laudaret effuſiſſimè.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014358">in toto opere me argueret, atque damnaret?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014359">quaſi vel ſui ipſius oblitus, vel quod certum
                <lb/>
              eſt, ad calumniam, & iniuriam irriſionem
                <lb/>
              quoque adiecerit? </s>
              <s id="s.014360">Denique quo conſilio
                <lb/>
              etiam de religione his turbulentis tempori­
                <lb/>
              bus me accuſare nititur? </s>
              <s id="s.014361">an hæc ſunt præce­
                <lb/>
              pta Philoſophiæ? </s>
              <s id="s.014362">an hoc eſt rationibus vel­
                <lb/>
              le vincere? </s>
              <s id="s.014363">an non hæc ſunt violentiſſimi
                <lb/>
              inimici, aut virulentiſſimi animi indicia
                <lb/>
              manifeſta, velle in ius hominem vocare de
                <lb/>
              fortunis, de vita, de fama, ob diſcepratio­
                <lb/>
              nem non à me, ſed ab ipſo inſtitutam, in­
                <lb/>
              choatam, abſque vlla inimicitia, nullis iur­
                <lb/>
              giis, nullis odiorum ſeminariis præcedenti­
                <lb/>
              bus non accuſatus, non laceſſitus ipſe prius?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014364">Quæ ſi adeſſent, adhuc de hoc facto laudari
                <lb/>
              non poſſet, excuſari forſan poſſet. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014365">Quid poſtmodum de iudicio dicas, diſpu­
                <lb/>
              taturus de naturali Philoſophia, toties Ari­
                <lb/>
              ſtotelis atque Auerroïs innixus principiis at­
                <lb/>
              que authoritati, apud quos ſuppoſita, quam
                <lb/>
              illi probant mundi æternitate, à Chriſto di­
                <lb/>
              uinitas, & ab omnibus ſpes remunerationis
                <lb/>
              bonorum atque malorum aufertur, audet me
                <lb/>
              de impietate inſimulare? </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014366">Sed maior eſt integritas atque ſapientia
                <lb/>
              horum cenſorum, quàm illius liuor. </s>
              <s id="s.014367">Norunt
                <lb/>
              enim alia eſſe, quæ ſenſibus innitens homo
                <lb/>
              diiudicat: alia quæ nequimus attingere, &
                <lb/>
              in quibus hallucinamur, quæ quantò minùs
                <lb/>
              ſunt probabilia, tantò ſunt magis vera. </s>
              <s id="s.014368">Et
                <lb/>
              quanquam priora his repugnent, quis tamen
                <lb/>
              non libenter etiam audiat de illis diſceptan­
                <lb/>
              tem; imò etiam rideat, cùm ſciat quan­
                <lb/>
              tum aberret vis noſtra, ac quantùm ſapien­
                <lb/>
              tia humana ab ipſa rerum ſerie declinet, ve­
                <lb/>
              lut ſi aſtronomus quiſpiam peritus confi­
                <lb/>
              dentem ſenſibus Epicureum de ſolis paruita­
                <lb/>
              te audiuerit, num iraſcetur? </s>
              <s id="s.014369">num damnabit
                <lb/>
              eum: an potiùs dicet, & ego ni aliter com­
                <lb/>
              pertum haberem, ita crederem. </s>
              <s id="s.014370">Cæterum
                <lb/>
              irrito illius conatu delectabitur. </s>
              <s id="s.014371">At quod ad
                <lb/>
              me attinet, nullus tam nobis infenſus fuit,
                <lb/>
              qui nos aut de improbitate, aut impietate
                <lb/>
              calumniari, nedum accuſare tentauerit. </s>
              <s id="s.014372">Ta­
                <lb/>
              metſi enim apud noſtros, & ob inuidiam, &
                <lb/>
              ob
                <expan abbr="quã">quam</expan>
              illi vocant duritiem, alius quiſpiam
                <lb/>
              illam vocat duritiem, alius quiſpiam nequior
                <lb/>
              ruſticitatem appellare malit, quæ verè nihil
                <lb/>
              aliud eſt, quam omnium malorum homi­
                <lb/>
              num odium, omnibus ſum inuiſus, cum ne­
                <lb/>
              minem palám me amare profeſſus ſim, nullus
                <lb/>
              tamen horum criminum reum me fecit vn­
                <lb/>
              quam, quod & vita, & mores, & ſcripta ab
                <lb/>
              omni talium ſuſpicione vacent, & plus apud
                <lb/>
              illos pudor, quàm liuor valeat, aut odium. </s>
              <s id="s.014373">Vt
                <lb/>
              enim ego tametſi quenquam non accuſem,
                <lb/>
              multos tamen arguam, quòd nimis iuſtè am­
                <lb/>
              bitioni, auaritiæ, maledicentiæque ſtudeant,
                <lb/>
              neminem ignorantiæ, quòd valdè paucis in
                <lb/>
              hac vrbe medicis iuſtè obiici poſſe intelli­
                <lb/>
              gam, & illi ab his abſtinent calumniis, quas
                <lb/>
              ſi obiicerent, potiùs ſuam nequitiam, quàm
                <lb/>
              meæ vitæ labem teſtarentur. </s>
              <s id="s.014374">At inuentus eſt
                <lb/>
              homo in
                <expan abbr="terrarũ">terrarum</expan>
              finibus mihi non ſolùm, &
                <lb/>
              conſanguineis meis ignotus, ſed penè etiam
                <lb/>
              vrbi, vel nomine ipſo, qui in me non læ­
                <lb/>
              ſus talia fingit. </s>
              <s id="s.014375">Sed audi, quo conſilio? </s>
              <s id="s.014376">quá
                <lb/>
              ve diligentia? </s>
              <s id="s.014377">Teſtatur primum nec ſe ſecun­
                <lb/>
              dam
                <expan abbr="editionẽ">editionem</expan>
              libri mei vidiſſe, quæ anno ta­
                <lb/>
              men 1554. atque in eius initio publicata eſt,
                <lb/>
              ipſe anno 1557. ſuum edidit opus: ſi addita
                <lb/>
              eſſe aliqua exiſtimauit, cur vtilitatis publicæ
                <lb/>
              cauſa non addidit cenſuram ſuam? </s>
              <s id="s.014378">Sin au­
                <lb/>
              tem emendata credidit, quæ priùs emiſſa fo­
                <lb/>
              rent, cur maluit videri caſtigator eorum,
                <lb/>
              quæ caſtigatione non indigebant? </s>
              <s id="s.014379">Verùm in­
                <lb/>
              tellige (ſi modò, vt credo, vera refert) quid
                <lb/>
              voluerit, & quo conſilio id egerit, tantum
                <lb/>
              illi inerat ſtudij ad accuſandum, vt timuerit,
                <lb/>
              ne quæ accuſauerat, ego priùs correxiſſem,
                <lb/>
              laboriſque præmium amitteret. </s>
              <s id="s.014380">Vides modò
                <lb/>
              hominis naturam, & ingenium, ob quam
                <lb/>
              cauſam credo impreſſor, homo minimè ſtul­
                <lb/>
              tus, ſatis parcè, nec pro more ſuo, opus il­
                <lb/>
              lud impreſſit. </s>
              <s id="s.014381">Quis enim ferat hominem
                <lb/>
              edentem accuſationem, ſeu malis caſtiga­
                <lb/>
              tionem in primam editionem, cùm iam diu
                <lb/>
              (triennio ſiquidem antè) ſecunda ab ipſomet
                <lb/>
              auctore euulgata ſit? </s>
              <s id="s.014382">Hic ergo cùm quatuor
                <lb/>
              commoda ſibi quæſiſſet, ex hoc tanto la­
                <lb/>
              bore nullum aſſecutus eſt. </s>
              <s id="s.014383">Cupiebat mecum
                <lb/>
              diſceptare, non impetrabit:
                <expan abbr="elogiũ">elogium</expan>
              enim mihi
                <lb/>
              præ foribus eſt: tempus poſſeſſio mea: exi­
                <lb/>
              gua portio illius mihi eſt, & maxima cha­
                <lb/>
              ritas, ex Galeni præcepto, omnibus, vt non
                <lb/>
              diſceptationibus ſophiſtarum, ſed in ſolidis
                <lb/>
              ſtudiis atque operibus ipſis laude dignis con­
                <lb/>
              ſumendum ſit. </s>
              <s id="s.014384">Satis eſt in ſcholis Dialecti­
                <lb/>
              corum, & ſophiſtarum. </s>
              <s id="s.014385">Profeſſor Dialecti­
                <lb/>
              cæ, vel Metaphyſicæ, viginti coronatis
                <lb/>
              apud nos conducitur: Medicinæ, & Philo­
                <lb/>
              ſophiæ naturalis, ſexcentis ac mille, atque
                <lb/>
              etiam ampliùs, atque iure meritò: cùm hæ
                <lb/>
              diſciplinæ, nihil certum docent, ſed ad ſo­
                <lb/>
              lam veritatis inquiſitionem ſpectant, eate­
                <lb/>
              nus ſint legendæ, atque in pretio haben­
                <lb/>
              dæ, quatenus homo eò perueniat, vt en­
                <lb/>
              thymemata, ac ſyllogiſmos rectè conſtrue­
                <lb/>
              re norit, captionéſque vocum vitare, nec­
                <lb/>
              non generaliſſima illa ſignificata quorun­
                <lb/>
              dam nominum intelligere. </s>
              <s id="s.014386">Vlterius ſi proce­
                <lb/>
              das, hominem ineptum reddunt, vt qui
                <lb/>
              confidat, dum de omnibus acutiùs, quàm
                <lb/>
              par eſt, ac locupletius diſputare nouit, abſ­
                <lb/>
              que propria ſcientiarum, in quibus diſce­
                <lb/>
              ptat cognitione, ſe eruditum videri, abſque
                <lb/>
              labore, ſcientémque abſque ſcientia. </s>
              <s id="s.014387">At di­
                <lb/>
              ces, Ad veritatem tamen inquirendam hæc
                <lb/>
              vtilia ſunt? </s>
              <s id="s.014388">A page, nequaquam hoc dicebat
                <lb/>
              Galenus: ſed illi propriè, qui in Mathema­
                <lb/>
              ticis exercitati ſunt, veras rationes à falſis
                <lb/>
              ob conſuetudinem declarandi norunt. </s>
              <s id="s.014389">Vi­
                <lb/>
              demus Chryſippum, qui gloriabatur ſe cer­
                <lb/>
              taturum cum quovis mortali in Dialectica,
                <lb/>
              quique optaret, Deum quempiam cum illo
                <lb/>
              congredi, atque diſputare in ea arte, quàm
                <lb/>
              ineptè concludat, quámque facilè ſuperetur
                <lb/>
              cum ſua argumentorum multitudine, cúm­
                <lb/>
              que tanta copia authoritatum à Galeno in
                <lb/>
              cauſa de membrorum principatu: vt illa lo­
                <lb/>
              gicæ immoderata exercitatio potiùs obfue­
                <lb/>
              rit, quàm profuerit. </s>
              <s id="s.014390">Vidimus noſtra ætate
                <lb/>
              Marium Nizolium, & M. </s>
              <s id="s.014391">Antonium Ma­
                <lb/>
              ioragium, poſtquam immodicè his commu­
                <lb/>
              nibus locis, his argutiolis operam dederunt,
                <lb/>
              quid profecerint. </s>
              <s id="s.014392">At contra Budeum, Alcia­
                <lb/>
              tum, Eraſmum, Veſalium, Braſauolum,
                <lb/>
              Fuchſium, Cornarium ( dij boni ) quæ </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>