1ſcripta mea valeam?
Equidem ſi bona erunt,
tuebuntur docti, communis hominum con
ſenſus, princeps aliquis bonus, genius qui
dam: ſi mali, nec opto, nec è re mea eſt, aut
meorum, aut humani generis, vt ſuperſint.
Victus es? fatebor: quid amplius vis? à ma
ximo viro victus ero, qui iam quatuordecim
volumina. Exotericarum exercitationum con
ſcripſiſſe gloriatur: cùm nulla alia tamen
prodierit in lucem, ab vltima editione vide
tur inçhoaſſe: forſan & ab hac ſi abſtinuiſ
ſet, parum detrimenti acceptura fuiſſet reſ
pub. literaria. Intelligo & ſimili argumen
to contra Eraſmum conſcripſiſſe, vt huic
monomachiæ vir ſtrenuus, ac miles egre
gius aſſuetus videatur. Sed illam videre non
licuit, neſcio an Eraſmus, qui & ipſe his
certaminibus non parum gaudebat, illi reſ
cripſerit. Verum vtcumque res cedat, malo
iacturam facere gloriæ quàm temporis. Pi
geret quòd inter tot occupationes menſem
abſumpſiſſem, niſi me delectaſſent mirum
in modum viri acumen, ſales, ſcomata: neſ
cio an aliis arridebit? Vnum tamen optaſ
ſem, quòd cum de cauſis linguæ Latinæ con
ſcripſiſſet librum, vt Latinè ſaltem ſcripſiſ
ſet. Secundum quod ſperauit, vt reor, &
multò minus obtinere poteſt quàm primum
eſt, vt ego iurgiis ſecum contendam, quòd
tam à natura mea alienum eſt, quàm vt
video illi familiare. Turpe mihi videtur phi
loſopho iurgiis agere, Chriſtiano conten
dere, probo viro criminari quenquam, me
dico ſeneſcenti iam ac viro graui ineptè
conuicia in alium ingerere: etenim malo malè
audire, quàm dicere, iniuriam pati, quàm in
ferre, aut reddere: quod quanquam admiratio
ne dignum ſit ab Ariſtotele in Rhetoricis
præcipi, tamen præcipitur, cùm puer eſſem
audiebam: Contra verboſos noli contendere
verbis. Negat ſe iurgiis acturum, ab iniu
riis abſtinere ſe prædicat. Quid prohibet, ne
ego illum in ius vocem, atque de mendatio
agam ex lege. De ætate quoque, titulo de
interrogationibus non ſemel, ſed pro qua
cunque pagina ter, ſi communi noſtro com
putemus? ô virum egregium, & moribus his
illuſtrem. At Plinium aſinum appellaſti? il
lud malè habeat, quòd & ipſe purus cùm
Grammaticus eſſet, imò ne Grammaticus
quidem, qui tot cenſuris ad linguæ Latinæ
candorem redigi per tot illuſtres viros ma
ximis cum laboribus nondum potuerit, de
omnibus diſciplinis ſcribere auſis ſit. Hos
ego viros tamen non odi: ſed temeritatem
incredibilem in tanto mentis ſtupore, repre
hendo: at aſinum appellaſti? Galenus hoc ta
men ſæpè facit, vt quaſi iubeat rudem inſci
tiam ſic mulctandam, imò etiam nomine
molaris lapidis. Sed timet ( vt video) exem
plum, vix enim è Grammaticæ ſcholis pro
greſſus, vbi tot ſcuticæ, erroréſque Gramma
ticæ contempta latinitas torquent eum, au
ſus eſt ſcribere de omnibus, & tamen gloria
tur de virtute, ac nobilitate. Itaque virtutem
(vt video) appellat inuidere, criminari, male
dicere, conuiciari: nam aliam virtutem non
deprehendo in eius commentariis, niſi for
ſan frigidam quandam vrbanitatem, cùm
etiam vita eius incomperta mihi prorſus ſit.
At quòd nobilis ſit credere velim, cùm ſit ex
deſcendentibus dominorum Patauij, Vero
næque, qui ſibi in principatum aſciuêre, è
quibus vnus Canis Sigorius, fratrem occi
dit. Noſtram familiam, licet conſtet iam quin
gentis ſaltem annis fuiſſe patriciam, anniſque
ſeptem, atque inſuper menſibus octo, non
tyrannide, ſed electione dominatam vrbi Me
diolanenſi, ſeu Cardani ſimus, ſeu Caſtellio
nei ( nam eam familiam etiam Pontificem
maximam Celeſtinum 4. virum optimum, vt
Platina, aliique teſtantur, habuiſſe certum
eſt ) non tamen in numero laudum repono
ſed oneris potius, malimque bonus ac præ
ftans maioribus perditis, atque humilibus,
quàm è ſplendida, atque innocenti familia
perditum & degenerem. Nam genus, & proa
uos, & quæ non fecimus ipſi, vix ea noſtra
voco. Sit itaque ſtirpe quantumuis clarus, mihi
ſufficiat Hieronymum eſſe Cardanum, quan
quam non negauerim ob nobilitatem in ho
nore habitum, obſeruatúmque etiam ab æmu
lis fuiſſe. Verùm ſcio exiſtimabit ob hæc tam
acerba illius maledicta me ſibi iratum eſſe,
& eum odio non leui proſequi? Sed fallitur
maximè, imò eum non parum diligo, primum
quòd quæ in me dixit potius atrabile affe
ctus, ſeu ob longa ſtudia, vt ipſe fatetur, ſeu
ob incommoda atque vexationes, quibus
nunc æmulis omnes eruditionis cultores ni
mis, quàm vellemus affici ſolent, quàm certo
iudicio, ac ex voluntate dicta exiſtimem. Tum
verò & illud plurimum facit, quòd hæc ma
ledicta in me nemo, qui nouerit dicta puta
bit, quoniam mihi non conueniunt. Eſt etiam
Chriſtiani viri officium amare inimicos ſuos
hoc enim expreſsè Seruator pręcipit. Natura
etiam atque inſtituto ad hoc maximè para
tus ſum, vt neque iraſcar, neque ab iniuria
commouear. Turpe quoque mihi eſſet, qui
tam pulchrè in libris de Arcanis æternitatis,
de non vlciſcenda iniuria peroraui, etiamſi
quis magnum malum acceperit, nunc ob ſola
verba iraſci, ac velle talionem reddere? Qui
nimò expertus ſum etiam hanc viam con
tem nendi iniurias nec vlciſcendi, eſſe vtilio
rem, atque ita plerumque eſt. Deinde dicam,
vt Philoſophus ille, non hæc dixiſſet ni vera
eſſent, forſan quæ mihi crimina obiicit vera
ſunt? & multo maiora? neque enim ego vel
ille, qui nimis magnis affectibus laboramus,
ego φιλτίᾳ, ipſe ἐνδείξει, verum diſcernere,
ac rectè diiudicare poſſumus. Ergo alij iudi
cabunt, quorum ſententiæ potius ſtandum
arbitror quàm iraſci. Deinde ſint omnia hæc
vana, cur odio habere, aut ſuccenſere illi de
beo, qui mihi tam multiplicem præbuit vti
litatem? tametſi magna ex parte nolens for
ſan fecerit? Sed etſi nolentem ex parte non
feciſſe ſcio, non tamen quòd nolens effece
rit, ſcire poſſum: quæ verò incerta ſunt, in
meliorem partem trahere ingenui hominis
eſt. Itaque audirem: primum cum oblatus
fuit liber, quædam parum fauſta mihi euene
rant, quæ quanquam nullo modo me torſerint
iam diu enim non commoueor his certis ratio
nibus, adeò vt omnes etiam æmuli mei admi
rentur, fateanturque quod ſcriptis docui melius
etiam factis præſtare, nihilo ſecius neque
lætabar. Sed accepto libro, vbi tot nugas,
tuebuntur docti, communis hominum con
ſenſus, princeps aliquis bonus, genius qui
dam: ſi mali, nec opto, nec è re mea eſt, aut
meorum, aut humani generis, vt ſuperſint.
Victus es? fatebor: quid amplius vis? à ma
ximo viro victus ero, qui iam quatuordecim
volumina. Exotericarum exercitationum con
ſcripſiſſe gloriatur: cùm nulla alia tamen
prodierit in lucem, ab vltima editione vide
tur inçhoaſſe: forſan & ab hac ſi abſtinuiſ
ſet, parum detrimenti acceptura fuiſſet reſ
pub. literaria. Intelligo & ſimili argumen
to contra Eraſmum conſcripſiſſe, vt huic
monomachiæ vir ſtrenuus, ac miles egre
gius aſſuetus videatur. Sed illam videre non
licuit, neſcio an Eraſmus, qui & ipſe his
certaminibus non parum gaudebat, illi reſ
cripſerit. Verum vtcumque res cedat, malo
iacturam facere gloriæ quàm temporis. Pi
geret quòd inter tot occupationes menſem
abſumpſiſſem, niſi me delectaſſent mirum
in modum viri acumen, ſales, ſcomata: neſ
cio an aliis arridebit? Vnum tamen optaſ
ſem, quòd cum de cauſis linguæ Latinæ con
ſcripſiſſet librum, vt Latinè ſaltem ſcripſiſ
ſet. Secundum quod ſperauit, vt reor, &
multò minus obtinere poteſt quàm primum
eſt, vt ego iurgiis ſecum contendam, quòd
tam à natura mea alienum eſt, quàm vt
video illi familiare. Turpe mihi videtur phi
loſopho iurgiis agere, Chriſtiano conten
dere, probo viro criminari quenquam, me
dico ſeneſcenti iam ac viro graui ineptè
conuicia in alium ingerere: etenim malo malè
audire, quàm dicere, iniuriam pati, quàm in
ferre, aut reddere: quod quanquam admiratio
ne dignum ſit ab Ariſtotele in Rhetoricis
præcipi, tamen præcipitur, cùm puer eſſem
audiebam: Contra verboſos noli contendere
verbis. Negat ſe iurgiis acturum, ab iniu
riis abſtinere ſe prædicat. Quid prohibet, ne
ego illum in ius vocem, atque de mendatio
agam ex lege. De ætate quoque, titulo de
interrogationibus non ſemel, ſed pro qua
cunque pagina ter, ſi communi noſtro com
putemus? ô virum egregium, & moribus his
illuſtrem. At Plinium aſinum appellaſti? il
lud malè habeat, quòd & ipſe purus cùm
Grammaticus eſſet, imò ne Grammaticus
quidem, qui tot cenſuris ad linguæ Latinæ
candorem redigi per tot illuſtres viros ma
ximis cum laboribus nondum potuerit, de
omnibus diſciplinis ſcribere auſis ſit. Hos
ego viros tamen non odi: ſed temeritatem
incredibilem in tanto mentis ſtupore, repre
hendo: at aſinum appellaſti? Galenus hoc ta
men ſæpè facit, vt quaſi iubeat rudem inſci
tiam ſic mulctandam, imò etiam nomine
molaris lapidis. Sed timet ( vt video) exem
plum, vix enim è Grammaticæ ſcholis pro
greſſus, vbi tot ſcuticæ, erroréſque Gramma
ticæ contempta latinitas torquent eum, au
ſus eſt ſcribere de omnibus, & tamen gloria
tur de virtute, ac nobilitate. Itaque virtutem
(vt video) appellat inuidere, criminari, male
dicere, conuiciari: nam aliam virtutem non
deprehendo in eius commentariis, niſi for
ſan frigidam quandam vrbanitatem, cùm
etiam vita eius incomperta mihi prorſus ſit.
At quòd nobilis ſit credere velim, cùm ſit ex
deſcendentibus dominorum Patauij, Vero
næque, qui ſibi in principatum aſciuêre, è
quibus vnus Canis Sigorius, fratrem occi
dit. Noſtram familiam, licet conſtet iam quin
gentis ſaltem annis fuiſſe patriciam, anniſque
ſeptem, atque inſuper menſibus octo, non
tyrannide, ſed electione dominatam vrbi Me
diolanenſi, ſeu Cardani ſimus, ſeu Caſtellio
nei ( nam eam familiam etiam Pontificem
maximam Celeſtinum 4. virum optimum, vt
Platina, aliique teſtantur, habuiſſe certum
eſt ) non tamen in numero laudum repono
ſed oneris potius, malimque bonus ac præ
ftans maioribus perditis, atque humilibus,
quàm è ſplendida, atque innocenti familia
perditum & degenerem. Nam genus, & proa
uos, & quæ non fecimus ipſi, vix ea noſtra
voco. Sit itaque ſtirpe quantumuis clarus, mihi
ſufficiat Hieronymum eſſe Cardanum, quan
quam non negauerim ob nobilitatem in ho
nore habitum, obſeruatúmque etiam ab æmu
lis fuiſſe. Verùm ſcio exiſtimabit ob hæc tam
acerba illius maledicta me ſibi iratum eſſe,
& eum odio non leui proſequi? Sed fallitur
maximè, imò eum non parum diligo, primum
quòd quæ in me dixit potius atrabile affe
ctus, ſeu ob longa ſtudia, vt ipſe fatetur, ſeu
ob incommoda atque vexationes, quibus
nunc æmulis omnes eruditionis cultores ni
mis, quàm vellemus affici ſolent, quàm certo
iudicio, ac ex voluntate dicta exiſtimem. Tum
verò & illud plurimum facit, quòd hæc ma
ledicta in me nemo, qui nouerit dicta puta
bit, quoniam mihi non conueniunt. Eſt etiam
Chriſtiani viri officium amare inimicos ſuos
hoc enim expreſsè Seruator pręcipit. Natura
etiam atque inſtituto ad hoc maximè para
tus ſum, vt neque iraſcar, neque ab iniuria
commouear. Turpe quoque mihi eſſet, qui
tam pulchrè in libris de Arcanis æternitatis,
de non vlciſcenda iniuria peroraui, etiamſi
quis magnum malum acceperit, nunc ob ſola
verba iraſci, ac velle talionem reddere? Qui
nimò expertus ſum etiam hanc viam con
tem nendi iniurias nec vlciſcendi, eſſe vtilio
rem, atque ita plerumque eſt. Deinde dicam,
vt Philoſophus ille, non hæc dixiſſet ni vera
eſſent, forſan quæ mihi crimina obiicit vera
ſunt? & multo maiora? neque enim ego vel
ille, qui nimis magnis affectibus laboramus,
ego φιλτίᾳ, ipſe ἐνδείξει, verum diſcernere,
ac rectè diiudicare poſſumus. Ergo alij iudi
cabunt, quorum ſententiæ potius ſtandum
arbitror quàm iraſci. Deinde ſint omnia hæc
vana, cur odio habere, aut ſuccenſere illi de
beo, qui mihi tam multiplicem præbuit vti
litatem? tametſi magna ex parte nolens for
ſan fecerit? Sed etſi nolentem ex parte non
feciſſe ſcio, non tamen quòd nolens effece
rit, ſcire poſſum: quæ verò incerta ſunt, in
meliorem partem trahere ingenui hominis
eſt. Itaque audirem: primum cum oblatus
fuit liber, quædam parum fauſta mihi euene
rant, quæ quanquam nullo modo me torſerint
iam diu enim non commoueor his certis ratio
nibus, adeò vt omnes etiam æmuli mei admi
rentur, fateanturque quod ſcriptis docui melius
etiam factis præſtare, nihilo ſecius neque
lætabar. Sed accepto libro, vbi tot nugas,
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib