1putat, & in quibus digreditur, quæ tam mul
ta ſunt, omittam Similiter quæ pauci ſunt
momenti, quæque alieno nomine ſcripta
ſunt, nec a me vel iudicio, vel ratione com
probata, illa enim ad autorem pertinent, &
cuique inter eos liberum erit iudicium fa
cere: & quæ ab illo non conſtanter oppu
gnantur ( quorſum enim in tanta temporis
anguſtia nouos hoſtes adiungere) prætermit
tam. Itaque his omnibus & iure meritò re
lictis, quæ vel ad me non ſpectant, vel ad
rem tractatam, vel ſimili exemplo iam ſe
mel confutata ſunt, vel quæ alieni ſunt fo
ri, vel vt quibus redarguendis plus eſſet ſum
ptus, quàm vtilitatis lectori, tantam farra
ginem rerum & verborum, paucis paginis
ſic bene comprehenſurum ſpero, vt nihil
penitus, in quo ſuſpicio erroris etiam apud
illum, ſi paulò conſultius ( non vt libros
antea ipſos velut mus ſuper farinam ) rima
ri velit, relinquatur. Sic igitur incipie
mus.
ta ſunt, omittam Similiter quæ pauci ſunt
momenti, quæque alieno nomine ſcripta
ſunt, nec a me vel iudicio, vel ratione com
probata, illa enim ad autorem pertinent, &
cuique inter eos liberum erit iudicium fa
cere: & quæ ab illo non conſtanter oppu
gnantur ( quorſum enim in tanta temporis
anguſtia nouos hoſtes adiungere) prætermit
tam. Itaque his omnibus & iure meritò re
lictis, quæ vel ad me non ſpectant, vel ad
rem tractatam, vel ſimili exemplo iam ſe
mel confutata ſunt, vel quæ alieni ſunt fo
ri, vel vt quibus redarguendis plus eſſet ſum
ptus, quàm vtilitatis lectori, tantam farra
ginem rerum & verborum, paucis paginis
ſic bene comprehenſurum ſpero, vt nihil
penitus, in quo ſuſpicio erroris etiam apud
illum, ſi paulò conſultius ( non vt libros
antea ipſos velut mus ſuper farinam ) rima
ri velit, relinquatur. Sic igitur incipie
mus.
1 Hac in parte neſcio quid magis demi
rer, an ſtuporem, an liuorem, an ineptiam
deducit me ad Subtilitatis interpretationem
ex Cicerone, cùm ego non de verbo li
brum faciam, ſed de ſignificato, quòd ego
ex primo hoc nomine tanquam proximiore
huic multò qam ſua intelligibilitas, qua ho
mo Latiniſſimus, ac Ciceronianus pro in
telligentia vtitur. Et tamen in peculiari
verbo licet, & facilè eſt circumſcribere, ſen
ſum illum in ſubiecto totius artis non licet:
propterea declaraui quid intelligi vellem,
ſatis gnarus conceptui meo deeſſe exquiſi
tiſſimum nomen: an ergo decebat me totam
vnam tractationem mutare propter vnius
verbi interpretationem Ciceronianam, &
accommodare me dictioni? an potius dictio
nem ſignificato tantus ſapiens viderit? Et
enim parum videtur hic aſſuetus lectioni
Galeni, qui toties clamitat non debere nos
de verbis litigare, modò de re conſtet. Et
ſuus Petrus Mantuanus, cuius ſe diſcipu
lum gloriatur, nonne in ſcriptis reliquit,
optare ſe vt vna eſſet tantùm lingua mater
na, & vt omnia vno verbo poſſent expli
cari. At hic vult res, & conceptus etiam
in ſubiecto totius libri ſeruire nominibus.
Et vt ob inopiam nominis cogamur totam
tractationem mutare ac confundere, vel ab
ea penitùs abſtinere. Ob hoc igitur tantam
rhapſodiam congerit. Vtrum autem ſubtili
tati ſic intellectæ vnus conceptus reſpon
deat? dico quòd ſic, nec eſt purè homony
mum, ſed potius paronymum, velut ens,
de quo conſtat eſſe ſcientiam ſupernatura
lem. Sed hæc longiuſculè, vt intelligant ho
mines, & qualitatem ingenij illius, & fun
damenta quibus innititur. In poſterum ita
conſulam breuitati, vt tamen apud eum,
qui talia curat, nihil deſit, modò in eo non
deſideretur diligentia, quam exhibere de
bet quicumque tam cupidus eſt huius expe
rientiæ.
rer, an ſtuporem, an liuorem, an ineptiam
deducit me ad Subtilitatis interpretationem
ex Cicerone, cùm ego non de verbo li
brum faciam, ſed de ſignificato, quòd ego
ex primo hoc nomine tanquam proximiore
huic multò qam ſua intelligibilitas, qua ho
mo Latiniſſimus, ac Ciceronianus pro in
telligentia vtitur. Et tamen in peculiari
verbo licet, & facilè eſt circumſcribere, ſen
ſum illum in ſubiecto totius artis non licet:
propterea declaraui quid intelligi vellem,
ſatis gnarus conceptui meo deeſſe exquiſi
tiſſimum nomen: an ergo decebat me totam
vnam tractationem mutare propter vnius
verbi interpretationem Ciceronianam, &
accommodare me dictioni? an potius dictio
nem ſignificato tantus ſapiens viderit? Et
enim parum videtur hic aſſuetus lectioni
Galeni, qui toties clamitat non debere nos
de verbis litigare, modò de re conſtet. Et
ſuus Petrus Mantuanus, cuius ſe diſcipu
lum gloriatur, nonne in ſcriptis reliquit,
optare ſe vt vna eſſet tantùm lingua mater
na, & vt omnia vno verbo poſſent expli
cari. At hic vult res, & conceptus etiam
in ſubiecto totius libri ſeruire nominibus.
Et vt ob inopiam nominis cogamur totam
tractationem mutare ac confundere, vel ab
ea penitùs abſtinere. Ob hoc igitur tantam
rhapſodiam congerit. Vtrum autem ſubtili
tati ſic intellectæ vnus conceptus reſpon
deat? dico quòd ſic, nec eſt purè homony
mum, ſed potius paronymum, velut ens,
de quo conſtat eſſe ſcientiam ſupernatura
lem. Sed hæc longiuſculè, vt intelligant ho
mines, & qualitatem ingenij illius, & fun
damenta quibus innititur. In poſterum ita
conſulam breuitati, vt tamen apud eum,
qui talia curat, nihil deſit, modò in eo non
deſideretur diligentia, quam exhibere de
bet quicumque tam cupidus eſt huius expe
rientiæ.
2 De ordine ſum ſecutus Genium ſiue
ſomnium, atque is optimus eſt, vt in ſecun
da editione docuimus. Criminari autem
ordinem cuique licet, nec expoſitoribus,
Ariſtotelis vllus communiter placuit. Hic
campus eſt, qui ſibi placet, quoniam in eo
optimè ſe poteſt exercere: at ſi facilitatem
doctrinæ exigimus, nullus eſt aptior.
ſomnium, atque is optimus eſt, vt in ſecun
da editione docuimus. Criminari autem
ordinem cuique licet, nec expoſitoribus,
Ariſtotelis vllus communiter placuit. Hic
campus eſt, qui ſibi placet, quoniam in eo
optimè ſe poteſt exercere: at ſi facilitatem
doctrinæ exigimus, nullus eſt aptior.
Demiror quòd nolit à nobis notiſſimis
inchoare, ſed vbi diſpar ratio non ſit, &
vbi paruum diſcrimen notionis à prioribus:
itaque ab elementis non miſtis. Species pu
tat eſſe mentis notiones, cùm ſint ea quæ
falsò nobis apparent: imagines quas bar
bari imaginationes, ita in ipſa Latini no
minis interpretatione decipitur vir, qui ni
hil aliud profitetur, exinde tot commenta
molitur.
inchoare, ſed vbi diſpar ratio non ſit, &
vbi paruum diſcrimen notionis à prioribus:
itaque ab elementis non miſtis. Species pu
tat eſſe mentis notiones, cùm ſint ea quæ
falsò nobis apparent: imagines quas bar
bari imaginationes, ita in ipſa Latini no
minis interpretatione decipitur vir, qui ni
hil aliud profitetur, exinde tot commenta
molitur.
Deum eſſe cauſam, vt formam, fatentur:
mundum efficere plurimi negant, quoniam
ſemper efficeret. Sed hæc in libris de Ar
canis æternitatis, quæ hîc non dicun
tur. Sed homo acutus etiam proœmia in
ſectatur.
mundum efficere plurimi negant, quoniam
ſemper efficeret. Sed hæc in libris de Ar
canis æternitatis, quæ hîc non dicun
tur. Sed homo acutus etiam proœmia in
ſectatur.
4 Simili lapſu, ſed longè fœdiore prola
bitur, dum intelligit finiri materiam, id eſt,
interire rurſus ( vacuo aucto ) cùm exiſti
met illud eſſe debere, cùm non intelligat
Geometram ſupponere latus minori angulo
ſuppoſitum eſſe æquale, aut maius ſuppoſi
to maiori: atque ita ex hoc deducit ad id,
vt fateamur partem toto eſſe maiorem: ſic
& nos. Syllogiſmus igitur poſtquam illum
docere planè vt puerum cogor, ſic conſtat:
Si vacuum eſt, augeri conſtat in immen
ſum: igitur materia, quæ æterna eſt, finiri
etiam poteſt. Conſequentia ſecunda eſt cla
ra, nam vbi vacuum eſt, materia eſſe non
poteſt: ſi igitur quod ſequitur, impoſſi
bile eſt, igitur & aſſumptum quod eſt, Va
cuum eſt: at dices, non ſtatim ſequitur, Va
cuum eſt, igitur in immenſum poteſt auge
ri: nam homines ſunt, nec tamen augentur
in immenſum, & aër, & alia: hoc erat, cir
ca quòd iuſtus dubitare poterat. Sed eſt al
tius vt video, quàm vt ipſe, etiamſi vellet
(nam plura contradicendi ſtudio, & accu
ſandi etiam, facilia non aſſequitur ( intelli
gere, vel deducere poſſet. Sic autem ſe ha
bet: Si vacuum admittatur, cùm nullum ha
beat contrarium, nihil repugnat totum lo
cum ſublunarem illud occupare, quia repu
gnantiam non continet in ſe, ergo æterni
tas materiæ non eſſet neceſſaria, ſed fortui
ta, quod eſſe non poteſt. Nec propter hoc
dico, quòd vacuum poſſit occupare conca
uum lunæ: hoc enim aliud longè eſt ab eo,
quòd materia non ſit neceſſaria, quia vacuo
nihil repugnat vt augeatur in immenſum.
Ita non æternitas materiæ, ſed neceſſitas
illius tollitur. Sed tamen hac ſublata, etiam
tollitur æternitas ipſa: quia ( vt dixi ) omne
æternum eſt neceſſarium. In illis ergo paucis
verbis continebantur tria enthymemata, &
ideò poteſtate tres ſyllogiſmi concludentes
propoſitum. Sed hæc (vt dici ſolet) non ſunt
pro dentibus ſuis. Et huiuſmodi eſt totum
opus hoc de Subtilitate, & libri de Varieta
te rerum: ideò conſultiùs feciſſet, ſi ab hac
prouincia abſtinuiſſet, nec ſemetipſum de
turpaſſet: ſufficiat autem, lectores ſemel de
hoc admonuiſſe.
bitur, dum intelligit finiri materiam, id eſt,
interire rurſus ( vacuo aucto ) cùm exiſti
met illud eſſe debere, cùm non intelligat
Geometram ſupponere latus minori angulo
ſuppoſitum eſſe æquale, aut maius ſuppoſi
to maiori: atque ita ex hoc deducit ad id,
vt fateamur partem toto eſſe maiorem: ſic
& nos. Syllogiſmus igitur poſtquam illum
docere planè vt puerum cogor, ſic conſtat:
Si vacuum eſt, augeri conſtat in immen
ſum: igitur materia, quæ æterna eſt, finiri
etiam poteſt. Conſequentia ſecunda eſt cla
ra, nam vbi vacuum eſt, materia eſſe non
poteſt: ſi igitur quod ſequitur, impoſſi
bile eſt, igitur & aſſumptum quod eſt, Va
cuum eſt: at dices, non ſtatim ſequitur, Va
cuum eſt, igitur in immenſum poteſt auge
ri: nam homines ſunt, nec tamen augentur
in immenſum, & aër, & alia: hoc erat, cir
ca quòd iuſtus dubitare poterat. Sed eſt al
tius vt video, quàm vt ipſe, etiamſi vellet
(nam plura contradicendi ſtudio, & accu
ſandi etiam, facilia non aſſequitur ( intelli
gere, vel deducere poſſet. Sic autem ſe ha
bet: Si vacuum admittatur, cùm nullum ha
beat contrarium, nihil repugnat totum lo
cum ſublunarem illud occupare, quia repu
gnantiam non continet in ſe, ergo æterni
tas materiæ non eſſet neceſſaria, ſed fortui
ta, quod eſſe non poteſt. Nec propter hoc
dico, quòd vacuum poſſit occupare conca
uum lunæ: hoc enim aliud longè eſt ab eo,
quòd materia non ſit neceſſaria, quia vacuo
nihil repugnat vt augeatur in immenſum.
Ita non æternitas materiæ, ſed neceſſitas
illius tollitur. Sed tamen hac ſublata, etiam
tollitur æternitas ipſa: quia ( vt dixi ) omne
æternum eſt neceſſarium. In illis ergo paucis
verbis continebantur tria enthymemata, &
ideò poteſtate tres ſyllogiſmi concludentes
propoſitum. Sed hæc (vt dici ſolet) non ſunt
pro dentibus ſuis. Et huiuſmodi eſt totum
opus hoc de Subtilitate, & libri de Varieta
te rerum: ideò conſultiùs feciſſet, ſi ab hac
prouincia abſtinuiſſet, nec ſemetipſum de
turpaſſet: ſufficiat autem, lectores ſemel de
hoc admonuiſſe.
6 Vellicat formam: at ſi dico, homo ad omnia
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib