Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
261
261
262
262
263
263
264
264
265
265
266
266
267
267
268
268
269
269
270
270
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.014529">
                <pb pagenum="679" xlink:href="016/01/326.jpg"/>
              putat, & in quibus digreditur, quæ tam mul­
                <lb/>
              ta ſunt, omittam Similiter quæ pauci ſunt
                <lb/>
              momenti, quæque alieno nomine ſcripta
                <lb/>
              ſunt, nec a me vel iudicio, vel ratione com­
                <lb/>
              probata, illa enim ad autorem pertinent, &
                <lb/>
              cuique inter eos liberum erit iudicium fa­
                <lb/>
              cere: & quæ ab illo non conſtanter oppu­
                <lb/>
              gnantur ( quorſum enim in tanta temporis
                <lb/>
              anguſtia nouos hoſtes adiungere) prætermit­
                <lb/>
              tam. </s>
              <s id="s.014530">Itaque his omnibus & iure meritò re­
                <lb/>
              lictis, quæ vel ad me non ſpectant, vel ad
                <lb/>
              rem tractatam, vel ſimili exemplo iam ſe­
                <lb/>
              mel confutata ſunt, vel quæ alieni ſunt fo­
                <lb/>
              ri, vel vt quibus redarguendis plus eſſet ſum­
                <lb/>
              ptus, quàm vtilitatis lectori, tantam farra­
                <lb/>
              ginem rerum & verborum, paucis paginis
                <lb/>
              ſic bene comprehenſurum ſpero, vt nihil
                <lb/>
              penitus, in quo ſuſpicio erroris etiam apud
                <lb/>
              illum, ſi paulò conſultius ( non vt libros
                <lb/>
              antea ipſos velut mus ſuper farinam
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              rima­
                <lb/>
              ri velit, relinquatur. </s>
              <s id="s.014531">Sic igitur incipie­
                <lb/>
              mus. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014532">1 Hac in parte neſcio quid magis demi­
                <lb/>
              rer, an ſtuporem, an liuorem, an ineptiam
                <lb/>
              deducit me ad Subtilitatis interpretationem
                <lb/>
              ex Cicerone, cùm ego non de verbo li­
                <lb/>
              brum faciam, ſed de ſignificato, quòd ego
                <lb/>
              ex primo hoc nomine tanquam proximiore
                <lb/>
              huic multò
                <expan abbr="">qam</expan>
              ſua intelligibilitas, qua ho­
                <lb/>
              mo Latiniſſimus, ac Ciceronianus pro in­
                <lb/>
              telligentia vtitur. </s>
              <s id="s.014533">Et tamen in peculiari
                <lb/>
              verbo licet, & facilè eſt circumſcribere, ſen­
                <lb/>
              ſum illum in ſubiecto totius artis non licet:
                <lb/>
              propterea declaraui quid intelligi vellem,
                <lb/>
              ſatis gnarus conceptui meo deeſſe exquiſi­
                <lb/>
              tiſſimum nomen: an ergo decebat me totam
                <lb/>
              vnam tractationem mutare propter vnius
                <lb/>
              verbi interpretationem Ciceronianam, &
                <lb/>
              accommodare me dictioni? </s>
              <s id="s.014534">an potius dictio­
                <lb/>
              nem ſignificato tantus ſapiens viderit? </s>
              <s id="s.014535">Et­
                <lb/>
              enim parum videtur hic aſſuetus lectioni
                <lb/>
              Galeni, qui toties clamitat non debere nos
                <lb/>
              de verbis litigare, modò de re conſtet. </s>
              <s id="s.014536">Et
                <lb/>
              ſuus Petrus Mantuanus, cuius ſe diſcipu­
                <lb/>
              lum gloriatur, nonne in ſcriptis reliquit,
                <lb/>
              optare ſe vt vna eſſet tantùm lingua mater­
                <lb/>
              na, & vt omnia vno verbo poſſent expli­
                <lb/>
              cari. </s>
              <s id="s.014537">At hic vult res, & conceptus etiam
                <lb/>
              in ſubiecto totius libri ſeruire nominibus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014538">Et vt ob inopiam nominis cogamur totam
                <lb/>
              tractationem mutare ac confundere, vel ab
                <lb/>
              ea penitùs abſtinere. </s>
              <s id="s.014539">Ob hoc igitur tantam
                <lb/>
              rhapſodiam congerit. </s>
              <s id="s.014540">Vtrum autem ſubtili­
                <lb/>
              tati ſic intellectæ vnus conceptus reſpon­
                <lb/>
              deat? </s>
              <s id="s.014541">dico quòd ſic, nec eſt purè homony­
                <lb/>
              mum, ſed potius paronymum, velut ens,
                <lb/>
              de quo conſtat eſſe ſcientiam ſupernatura­
                <lb/>
              lem. </s>
              <s id="s.014542">Sed hæc longiuſculè, vt intelligant ho­
                <lb/>
              mines, & qualitatem ingenij illius, & fun­
                <lb/>
              damenta quibus innititur. </s>
              <s id="s.014543">In poſterum ita
                <lb/>
              conſulam breuitati, vt tamen apud eum,
                <lb/>
              qui talia curat, nihil deſit, modò in eo non
                <lb/>
              deſideretur diligentia, quam exhibere de­
                <lb/>
              bet quicumque tam cupidus eſt huius expe­
                <lb/>
              rientiæ. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014544">2 De ordine ſum ſecutus Genium ſiue
                <lb/>
              ſomnium, atque is optimus eſt, vt in ſecun­
                <lb/>
              da editione docuimus. </s>
              <s id="s.014545">Criminari autem
                <lb/>
              ordinem cuique licet, nec expoſitoribus,
                <lb/>
              Ariſtotelis vllus communiter placuit. </s>
              <s id="s.014546">Hic
                <lb/>
              campus eſt, qui ſibi placet, quoniam in eo
                <lb/>
              optimè ſe poteſt exercere: at ſi facilitatem
                <lb/>
              doctrinæ exigimus, nullus eſt aptior. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014547">Demiror quòd nolit à nobis notiſſimis
                <lb/>
              inchoare, ſed vbi diſpar ratio non ſit, &
                <lb/>
              vbi paruum diſcrimen notionis à prioribus:
                <lb/>
              itaque ab elementis non miſtis. </s>
              <s id="s.014548">Species pu­
                <lb/>
              tat eſſe mentis notiones, cùm ſint ea quæ
                <lb/>
              falsò nobis apparent: imagines quas bar­
                <lb/>
              bari imaginationes, ita in ipſa Latini no­
                <lb/>
              minis interpretatione decipitur vir, qui ni­
                <lb/>
              hil aliud profitetur, exinde tot commenta
                <lb/>
              molitur. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014549">Deum eſſe cauſam, vt formam, fatentur:
                <lb/>
              mundum efficere plurimi negant, quoniam
                <lb/>
              ſemper efficeret. </s>
              <s id="s.014550">Sed hæc in libris de Ar­
                <lb/>
              canis æternitatis, quæ hîc non dicun­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s id="s.014551">Sed homo acutus etiam proœmia in­
                <lb/>
              ſectatur. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014552">4 Simili lapſu, ſed longè fœdiore prola­
                <lb/>
              bitur, dum intelligit finiri materiam, id eſt,
                <lb/>
              interire rurſus ( vacuo aucto
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              cùm exiſti­
                <lb/>
              met illud eſſe debere, cùm non intelligat
                <lb/>
              Geometram ſupponere latus minori angulo
                <lb/>
              ſuppoſitum eſſe æquale, aut maius ſuppoſi­
                <lb/>
              to maiori: atque ita ex hoc deducit ad id,
                <lb/>
              vt fateamur partem toto eſſe maiorem: ſic
                <lb/>
              & nos. </s>
              <s id="s.014553">Syllogiſmus igitur poſtquam illum
                <lb/>
              docere planè vt puerum cogor, ſic conſtat:
                <lb/>
              Si vacuum eſt, augeri conſtat in immen­
                <lb/>
              ſum: igitur materia, quæ æterna eſt, finiri
                <lb/>
              etiam poteſt. </s>
              <s id="s.014554">Conſequentia ſecunda eſt cla­
                <lb/>
              ra, nam vbi vacuum eſt, materia eſſe non
                <lb/>
              poteſt: ſi igitur quod ſequitur, impoſſi­
                <lb/>
              bile eſt, igitur & aſſumptum quod eſt, Va­
                <lb/>
              cuum eſt: at dices, non ſtatim ſequitur, Va­
                <lb/>
              cuum eſt, igitur in immenſum poteſt auge­
                <lb/>
              ri: nam homines ſunt, nec tamen augentur
                <lb/>
              in immenſum, & aër, & alia: hoc erat, cir­
                <lb/>
              ca quòd iuſtus dubitare poterat. </s>
              <s id="s.014555">Sed eſt al­
                <lb/>
              tius vt video, quàm vt ipſe, etiamſi vellet
                <lb/>
              (nam plura contradicendi ſtudio, & accu­
                <lb/>
              ſandi etiam, facilia non aſſequitur ( intelli­
                <lb/>
              gere, vel deducere poſſet. </s>
              <s id="s.014556">Sic autem ſe ha­
                <lb/>
              bet: Si vacuum admittatur, cùm nullum ha­
                <lb/>
              beat contrarium, nihil repugnat totum lo­
                <lb/>
              cum ſublunarem illud occupare, quia repu­
                <lb/>
              gnantiam non continet in ſe, ergo æterni­
                <lb/>
              tas materiæ non eſſet neceſſaria, ſed fortui­
                <lb/>
              ta, quod eſſe non poteſt. </s>
              <s id="s.014557">Nec propter hoc
                <lb/>
              dico, quòd vacuum poſſit occupare conca­
                <lb/>
              uum lunæ: hoc enim aliud longè eſt ab eo,
                <lb/>
              quòd materia non ſit neceſſaria, quia vacuo
                <lb/>
              nihil repugnat vt augeatur in immenſum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014558">Ita non æternitas materiæ, ſed neceſſitas
                <lb/>
              illius tollitur. </s>
              <s id="s.014559">Sed tamen hac ſublata, etiam
                <lb/>
              tollitur æternitas ipſa: quia ( vt dixi
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              omne
                <lb/>
              æternum eſt neceſſarium. </s>
              <s id="s.014560">In illis ergo paucis
                <lb/>
              verbis continebantur tria enthymemata, &
                <lb/>
              ideò poteſtate tres ſyllogiſmi concludentes
                <lb/>
              propoſitum. </s>
              <s id="s.014561">Sed hæc (vt dici ſolet) non ſunt
                <lb/>
              pro dentibus ſuis. </s>
              <s id="s.014562">Et huiuſmodi eſt totum
                <lb/>
              opus hoc de Subtilitate, & libri de Varieta­
                <lb/>
              te rerum: ideò conſultiùs feciſſet, ſi ab hac
                <lb/>
              prouincia abſtinuiſſet, nec ſemetipſum de­
                <lb/>
              turpaſſet: ſufficiat autem, lectores ſemel de
                <lb/>
              hoc admonuiſſe. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014563">6 Vellicat
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              : at ſi dico, homo ad omnia </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>