Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium

Table of handwritten notes

< >
< >
page |< < (275) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:space="preserve">
              <pb o="275" file="0327" n="327" rhead="SUPPLEMENTA, §. II."/>
            & </s>
            <s xml:space="preserve">ipſa, & </s>
            <s xml:space="preserve">noſtri ſenſus, quam nos non ſentiremus, & </s>
            <s xml:space="preserve">ad prio-
              <lb/>
            rem reſtituta locum ad priori æqualem, vel ſimilem ſtatum
              <lb/>
            rediret. </s>
            <s xml:space="preserve">Exigua tamen aliqua mutatio habetur omnino idcir-
              <lb/>
            co, quod vires, quæ illa materiæ puncta inter ſe nectunt,
              <lb/>
            mutata poſitione ad omnia reliquarum Mundi partium pun-
              <lb/>
            cta, non nihil immutantur. </s>
            <s xml:space="preserve">Idem autem & </s>
            <s xml:space="preserve">in communi
              <lb/>
            ſententia accidit. </s>
            <s xml:space="preserve">Nullum enim corpus ſpatiolis vacat interje-
              <lb/>
            ctis, & </s>
            <s xml:space="preserve">omnis penitus compreſſionis, ac dilatationis eſt in-
              <lb/>
            capax, quæ quidem dilatatio, & </s>
            <s xml:space="preserve">compreſſio ſaltem exigua
              <lb/>
            in omni translatione omnino habetur. </s>
            <s xml:space="preserve">Nos tamen menſuram
              <lb/>
            illam pro eadem habemus, cum, ut monui, nullam mutatio-
              <lb/>
            nem ſentiamus.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">22. </s>
            <s xml:space="preserve">Ex his omnibus conſequitur, nos abſolutas diſtantias nec
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0327-01" xlink:href="note-0327-01a" xml:space="preserve">Concluſio: diſ-
                <lb/>
              crimen vulgi a
                <lb/>
              Philoſophis in
                <lb/>
              judicando.</note>
            immediate cognoſcere omnino poſſe, nec per terminum com-
              <lb/>
            munem inter ſe comparare, ſed æſtimare magnitudines ab ideis,
              <lb/>
            per quas eas cognoſcimus, & </s>
            <s xml:space="preserve">menſuras habere pro communi-
              <lb/>
            bus terminis, in quibus nullam mutationem factam eſſe vul-
              <lb/>
            gus cenſet. </s>
            <s xml:space="preserve">Philoſophi autem mutationem quidem debent
              <lb/>
            agnoſcere, ſed cum nullam violatæ notabili mutatione æqua-
              <lb/>
            litatis cauſam agnoſcant, mutationem ipſam pro æqualiter fa-
              <lb/>
            cta habent.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">23. </s>
            <s xml:space="preserve">Porro licet, ubi puncta materiæ locum mutant, ut in
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0327-02" xlink:href="note-0327-02a" xml:space="preserve">Licet transla-
                <lb/>
              ta decempeda,
                <lb/>
              mutentur mo-
                <lb/>
              di, qui inter-
                <lb/>
              valli relatio-
                <lb/>
              nem conſtitu-
                <lb/>
              unt; tamen in-
                <lb/>
              tervalla æqua-
                <lb/>
              lia haberi pro
                <lb/>
              eodem ex cau-
                <lb/>
              ſis.</note>
            decempeda translata, mutetur revera diſtantia, mutatis iis mo-
              <lb/>
            dis realibus, quæ ipſam conſtituunt; </s>
            <s xml:space="preserve">tamen ſi mutatio ita fiat,
              <lb/>
            ut poſterior illa diſtantia æqualis prorſus priori ſit, ipſam ap-
              <lb/>
            pellabimus eandem, & </s>
            <s xml:space="preserve">nihil mutatam ita, ut eorundem termi-
              <lb/>
            norum æquales diſtantiæ dicantur diſtantia eadem, & </s>
            <s xml:space="preserve">magni-
              <lb/>
            tudo dicatur eadem, quæ per eas æquales diſtantias definitur,
              <lb/>
            ut itidem ejuſdem directionis nomine intelligantur binæ etiam
              <lb/>
            directiones parallelæ; </s>
            <s xml:space="preserve">nec mutari diſtantiam, vel directionem
              <lb/>
            dicemus in ſequentibus, niſi diſtantiæ magnitudo, vel paralle-
              <lb/>
            liſmus mutetur.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">24. </s>
            <s xml:space="preserve">Quæ de ſpatii menſura diximus, haud difficulter ad
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0327-03" xlink:href="note-0327-03a" xml:space="preserve">Eadem ad tem-
                <lb/>
              pus transferen-
                <lb/>
              da, ſed in eo
                <lb/>
              etiam vulgo no-
                <lb/>
              tum eſſe, inter-
                <lb/>
              vallum tempo-
                <lb/>
              rarium non poſ-
                <lb/>
              ſe transferri i-
                <lb/>
              dem pro com-
                <lb/>
              paratione duo-
                <lb/>
              rum: errari ab
                <lb/>
              eo circa ſpa-
                <lb/>
              tium.</note>
            tempus transferentur, in quo itidem nullam habemus certam,
              <lb/>
            & </s>
            <s xml:space="preserve">conſtantem menſuram. </s>
            <s xml:space="preserve">Deſumimus a motu illam, quam
              <lb/>
            poſſumus, ſed nullum habemus motum prorſus æquabilem.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:space="preserve">Multa, quæ huc pertinent, & </s>
            <s xml:space="preserve">quæ ad idearum ipſarum natu-
              <lb/>
            ram, & </s>
            <s xml:space="preserve">ſucceſſionem ſpectant, diximus in notis. </s>
            <s xml:space="preserve">Unum hic
              <lb/>
            addo, in menſura temporis, ne vulgus quidem cenſere ab uno
              <lb/>
            tempore ad aliud tempus eandem temporis menſuram trans-
              <lb/>
            ferri. </s>
            <s xml:space="preserve">Videt aliam eſſe, ſed æqualem ſupponit ob motum
              <lb/>
            ſuppoſitum æqualem. </s>
            <s xml:space="preserve">In menſura locali æque in mea ſenten-
              <lb/>
            tia, ac in menſura temporaria impoſſibile eſt certam longitu-
              <lb/>
            dinem, ut certam durationem e ſua ſede abducere in alterius
              <lb/>
            ſedem, ut binorum comparatio habeatur per tertium. </s>
            <s xml:space="preserve">Utro-
              <lb/>
            bique alia longitudo, ut alia duratio ſubſtituitur, quæ prio-
              <lb/>
            ri illi æqualis cenſetur, nimirum nova realia punctorum
              <lb/>
            ejusdem decempedæ loca novam diſtantiam conſtituentia, </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>