1cognitionem quid ſit ignis, & ob id tot ab
ſurda dicit, nec poteſt ſe explicare, quatuor
verbis quamuis & aliàs dixerim dicam. Ignis
eſt ſubſtantia corrupta ab extremo calore, ſi
cut glacies eſt ſubſtantia corrupta ab extre
mo frigore. Vel verius, ignis eſt caliditas, &
ſiccitas extrema, corrumpens ſubiectum.
Quòd etiam dicat vnum eſſe Elementum,
dicimus eſſe tria. Sola enim terra eſt expers
omnis qualitatis, & tamen non eſt neceſſa
rium elemento, vt habeat qualitatem, quia
non concurrit ad vllam actionem, ſed velut
oleum mirabolani, quòd expers eſt odoris,
aptiſſimúmque ob id ad omnes odores. Ve
rùm ob id terra hylen quaſi refert. Arguit
contradictionem, quia motus accendit calo
rem, ergo non extinguit. Dixi quod motus
in ſubiecto, quòd reſiſtat quoniam reſiſtit.
Videt experimentum in aqua & lapide. Si de
aqua dubitat, quoniam ſponte frigida ſit, de
vino experiatur. Sed ſpontè in his quæ vo
luntate carent, non licet dicere? feci vt Ver
gilium ab infamia liberarem:
Sponte ſua ſandix paſcentibus veſtiet agnos.
ſurda dicit, nec poteſt ſe explicare, quatuor
verbis quamuis & aliàs dixerim dicam. Ignis
eſt ſubſtantia corrupta ab extremo calore, ſi
cut glacies eſt ſubſtantia corrupta ab extre
mo frigore. Vel verius, ignis eſt caliditas, &
ſiccitas extrema, corrumpens ſubiectum.
Quòd etiam dicat vnum eſſe Elementum,
dicimus eſſe tria. Sola enim terra eſt expers
omnis qualitatis, & tamen non eſt neceſſa
rium elemento, vt habeat qualitatem, quia
non concurrit ad vllam actionem, ſed velut
oleum mirabolani, quòd expers eſt odoris,
aptiſſimúmque ob id ad omnes odores. Ve
rùm ob id terra hylen quaſi refert. Arguit
contradictionem, quia motus accendit calo
rem, ergo non extinguit. Dixi quod motus
in ſubiecto, quòd reſiſtat quoniam reſiſtit.
Videt experimentum in aqua & lapide. Si de
aqua dubitat, quoniam ſponte frigida ſit, de
vino experiatur. Sed ſpontè in his quæ vo
luntate carent, non licet dicere? feci vt Ver
gilium ab infamia liberarem:
Sponte ſua ſandix paſcentibus veſtiet agnos.
11 Reſilit ad primum librum.
In quo
etiam animaduertendum eſt hunc egregium
virum in hoc, & ſequentibus ſimulare ſe
non intelligere, vt anſam accuſandi, quàm
alioqui habere non poteſt, arripiat: ita non
abſimilis videtur ei, qui ſe caſtrauit, vt vxo
rem offenderet. Quis neſcit in pyrio puluere
tria accidere, per quæ ſphæra propellitur, ra
ritatem dum è puluere fit ignis, qui locum
occupare nititur: inde condenſari præter
naturam ob loci anguſtiam, atque ideò ap
petere exitum, inde natura vincente rareſ
cere, túncque propellere. At ille adeò inuo
luit bene inuenta, vt ego non pro meis,
quantò minus alius quiſdam queat agnoſce
re. Et ideò fungitur officio ſepiæ, quæ turbat
aquas ne videatur. Aër impellit: atque hic eſt
motus quo aqua quieſcit.
etiam animaduertendum eſt hunc egregium
virum in hoc, & ſequentibus ſimulare ſe
non intelligere, vt anſam accuſandi, quàm
alioqui habere non poteſt, arripiat: ita non
abſimilis videtur ei, qui ſe caſtrauit, vt vxo
rem offenderet. Quis neſcit in pyrio puluere
tria accidere, per quæ ſphæra propellitur, ra
ritatem dum è puluere fit ignis, qui locum
occupare nititur: inde condenſari præter
naturam ob loci anguſtiam, atque ideò ap
petere exitum, inde natura vincente rareſ
cere, túncque propellere. At ille adeò inuo
luit bene inuenta, vt ego non pro meis,
quantò minus alius quiſdam queat agnoſce
re. Et ideò fungitur officio ſepiæ, quæ turbat
aquas ne videatur. Aër impellit: atque hic eſt
motus quo aqua quieſcit.
12 In quo differt mutatio in qualitate à
generatione, vel additione, ſi non intenditur
qualitas, ſed ſolùm augetur? At hoc etiam
ego non dico qualitatem non augeri. Suffi
cit quod intendatur, ſeu additione, ſeu aliter.
Hucuſque ſanè ſperaueram me cum viro do
cto diſputare: ſed cùm animaduerti illum, vt
credidit, conuictum meis rationibus eò re
fugiſſe, vt concederet ferro extincto ferrum
generari, iam illum elleboro prorſus indi
gere animaduerti. Atque hic fortunam alio
rum quotcumque me accuſare nixi ſunt,
qui amentiam ſuam prodiderunt, nactus eſt.
Primùm quis vnquam audiuit ferrum ge
nerari ex aquæ frigidæ ſola immerſione? vbi
omnes cauſas ſuſtulit, & earum ordinem in
ter ſe, tum etiam cum effectu ipſo. Deinde
liceret ex ſilice aurum facere, nam exuſto
auro in igne generatur aurum, vt ipſe fate
tur? ergo extincto ſilice aurum generabitur?
nam cauſæ ſunt eædem aquæ & ignis. De
inde cùm paulatim refrigerabitur, paulatim
generabitur ferrum, atque ita ſubſtantia in
eadem parte augebitur, motúſque verus ine
rit, qualis in qualitate. Diſpeream ſi reſur
gat Ariſtoteles, ni malit mihi accuſatori,
quàm tali defenſori amicus eſſe. Et ſi non
melius argumentum meum ſolui poſſet à
Peripateticis, quàm ab illo, iam pæana ca
nerem. Sed illi dicerent, in ferro ignito duas
eſſe ſubſtantias, atque imperfectam vtram
que: quod neque ignis ſuam retineat leui
tatem, nec ferrum frigiditatem. Et quan
quam hæc reſponſio argumento meo non
ſatisfaciat, ob abſurda principia, quæ tueri
coguntur, vt Ariſtotelem defendant, non ta
men adeò impudens eſt, vt noſtri calumnia
toris, qui hæc deliramenta admiſit.
generatione, vel additione, ſi non intenditur
qualitas, ſed ſolùm augetur? At hoc etiam
ego non dico qualitatem non augeri. Suffi
cit quod intendatur, ſeu additione, ſeu aliter.
Hucuſque ſanè ſperaueram me cum viro do
cto diſputare: ſed cùm animaduerti illum, vt
credidit, conuictum meis rationibus eò re
fugiſſe, vt concederet ferro extincto ferrum
generari, iam illum elleboro prorſus indi
gere animaduerti. Atque hic fortunam alio
rum quotcumque me accuſare nixi ſunt,
qui amentiam ſuam prodiderunt, nactus eſt.
Primùm quis vnquam audiuit ferrum ge
nerari ex aquæ frigidæ ſola immerſione? vbi
omnes cauſas ſuſtulit, & earum ordinem in
ter ſe, tum etiam cum effectu ipſo. Deinde
liceret ex ſilice aurum facere, nam exuſto
auro in igne generatur aurum, vt ipſe fate
tur? ergo extincto ſilice aurum generabitur?
nam cauſæ ſunt eædem aquæ & ignis. De
inde cùm paulatim refrigerabitur, paulatim
generabitur ferrum, atque ita ſubſtantia in
eadem parte augebitur, motúſque verus ine
rit, qualis in qualitate. Diſpeream ſi reſur
gat Ariſtoteles, ni malit mihi accuſatori,
quàm tali defenſori amicus eſſe. Et ſi non
melius argumentum meum ſolui poſſet à
Peripateticis, quàm ab illo, iam pæana ca
nerem. Sed illi dicerent, in ferro ignito duas
eſſe ſubſtantias, atque imperfectam vtram
que: quod neque ignis ſuam retineat leui
tatem, nec ferrum frigiditatem. Et quan
quam hæc reſponſio argumento meo non
ſatisfaciat, ob abſurda principia, quæ tueri
coguntur, vt Ariſtotelem defendant, non ta
men adeò impudens eſt, vt noſtri calumnia
toris, qui hæc deliramenta admiſit.
13 In infinitum apud Grammaticos
progredi dicuntur, quæ nullos certos limi
tes habent conſtitutos. Vnde proprij infiniti,
quod Grammaticis ignotum fuit, ratio de
ducta eſt.
progredi dicuntur, quæ nullos certos limi
tes habent conſtitutos. Vnde proprij infiniti,
quod Grammaticis ignotum fuit, ratio de
ducta eſt.
14 Vbique prodit ſuam imperitiam, víx
que ex centum locis ſeptem rectè interpre
tatur. Meta non vna eſt, vt fiat ignis, ſed
tum incipit hæc meta cùm aërem vincere
poteſt. Meta eundi in Gallias non vna eſt,
poſſum ire Taurinum, Lugdunum, Lute
tiam, Rhotomagum, meta tamen ingreſſus
eſt Valentia, ex vrbe noſtra eunti. O præcla
ram redargutionem, argumentum ſolum
præbens, vel maleuoli omninò animi, vel
ſtuporis maximi.
que ex centum locis ſeptem rectè interpre
tatur. Meta non vna eſt, vt fiat ignis, ſed
tum incipit hæc meta cùm aërem vincere
poteſt. Meta eundi in Gallias non vna eſt,
poſſum ire Taurinum, Lugdunum, Lute
tiam, Rhotomagum, meta tamen ingreſſus
eſt Valentia, ex vrbe noſtra eunti. O præcla
ram redargutionem, argumentum ſolum
præbens, vel maleuoli omninò animi, vel
ſtuporis maximi.
15 In omnibus eſt ea vis, ſed in quibuſ
dam non perficitur agendo, in quibus pro
ducendo miratur de lapide, ſed magis de ha
linitro mirari debuit.
dam non perficitur agendo, in quibus pro
ducendo miratur de lapide, ſed magis de ha
linitro mirari debuit.
16 Vreret, non ſi elementaris eſſet, rectè
in hoc: ſed ſi eſſet, qualis excutitur, qui pa
bulo indiget proculdubio vreret, & ſi eſſet
elementaris condenſatus: at aqua non made
facit, quia commiſta eſt, madefactio autem
non penetrat, calor penetrat, Galeno teſte in
libris de Elementis. Deinde impudentiſſimè
obiicit me negare ex chalybe, vel ex por
phyritide ignem generari, cùm ego vbique
adiiciam etiam in prima editione non ma
gis fieri, ſed minus ex his quam ex illis. Vi
de hîc prorſus inexcuſabilem ſtuporem ho
minis, aut improbitatem. Purum ignem nul
lum eſſe dico, id eſt, qui non ſit in ſubſtan
tia, ſed modo medicorum, in quo forma ma
teriæ dominatur, vt in flamma, ſecus carbo,
& ferrum ignitum. Admiratur dictum illud
quod ſimpliciter verum eſt, ſi incaleſcit ve
hementi motu, vehementer incaleſcit. Eſt
enim cauſa (vt dici ſolet) adæquata, & pro
pria (vt ſi quis dicat. Diuitiæ hominem bea
tum faciunt) per ſe eſt vera, nec tamen ſem
per diues beatus eſt. Ab accidenti enim ad
rem quod dicunt, ab aſtractis ad concreta
non valet, argumentum. Color viridis eſt
pulcherrimus, ergo viridia pulcherrima.
in hoc: ſed ſi eſſet, qualis excutitur, qui pa
bulo indiget proculdubio vreret, & ſi eſſet
elementaris condenſatus: at aqua non made
facit, quia commiſta eſt, madefactio autem
non penetrat, calor penetrat, Galeno teſte in
libris de Elementis. Deinde impudentiſſimè
obiicit me negare ex chalybe, vel ex por
phyritide ignem generari, cùm ego vbique
adiiciam etiam in prima editione non ma
gis fieri, ſed minus ex his quam ex illis. Vi
de hîc prorſus inexcuſabilem ſtuporem ho
minis, aut improbitatem. Purum ignem nul
lum eſſe dico, id eſt, qui non ſit in ſubſtan
tia, ſed modo medicorum, in quo forma ma
teriæ dominatur, vt in flamma, ſecus carbo,
& ferrum ignitum. Admiratur dictum illud
quod ſimpliciter verum eſt, ſi incaleſcit ve
hementi motu, vehementer incaleſcit. Eſt
enim cauſa (vt dici ſolet) adæquata, & pro
pria (vt ſi quis dicat. Diuitiæ hominem bea
tum faciunt) per ſe eſt vera, nec tamen ſem
per diues beatus eſt. Ab accidenti enim ad
rem quod dicunt, ab aſtractis ad concreta
non valet, argumentum. Color viridis eſt
pulcherrimus, ergo viridia pulcherrima.
17 Cùm loquor Latinè, hic Philoſophus
Ciceronianus, me reprehendit: ſi barbarè
vellem, vt à ſui generis hominibus intel
ligerer, accuſaret. Vnus eſt modus quem
ſolùm admittit, vt ſuo more, ſcilicet
peſſimè loquar. Sed ego tunc diuinare non
potui. Breuiter materia ferri formam ad ſe
rapit & equi, & abſynthij: nec vna con
uenire poteſt alteri: & hoc etiam affirmat
Philoſophus, formas ſibi decernere mate
riam propriam: quæ ob id ſecunda dicitur
quoniam cum quantitate certa eſt materiæ
primæ, & qualitatibus.
Ciceronianus, me reprehendit: ſi barbarè
vellem, vt à ſui generis hominibus intel
ligerer, accuſaret. Vnus eſt modus quem
ſolùm admittit, vt ſuo more, ſcilicet
peſſimè loquar. Sed ego tunc diuinare non
potui. Breuiter materia ferri formam ad ſe
rapit & equi, & abſynthij: nec vna con
uenire poteſt alteri: & hoc etiam affirmat
Philoſophus, formas ſibi decernere mate
riam propriam: quæ ob id ſecunda dicitur
quoniam cum quantitate certa eſt materiæ
primæ, & qualitatibus.
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib